Krótka historia nauki

Rens Bod jest autorem pierwszej w historii humanistyki historii humanistyki. Ta niezwykła książka, empiryczne badanie duchowych dokonań od Chin przez Europę po Afrykę, dowodzi kilku fundamentalnych kwestii. Autor, profesor „digital humanities” na uniwersytecie w Amsterdamie, reprezentuje dobrze udokumentowany własnymi badaniami pogląd, że nauki stanowią jedność, a podział na humanistykę i przyrodoznawstwo jest sztuczny. W swojej historii pokazuje, że nie było metodycznych różnic między naukową postawą humanistów i przyrodników. Galileusz prowadził badania muzykologiczne nie mniej intensywnie niż astronomiczne. Humanistyka (filologia, językoznawstwo, historiografia, teoria sztuki, poetyka, muzykologia, archeologia itd.) poszukiwała zasad i praw tak samo, jak przyrodoznawstwo poszukiwało praw przyrody. Bod śledzi w światowych dziejach nauk o duchu od starożytności po najnowsze culture studies właśnie ten metodyczny wątek: jak zmieniały się zasady i stosowane schematy, i stwierdza, że rozwój ten na poszczególnych kontynentach przebiegał zadziwiająco podobnie. Ogrom zebranego materiału czyni z tej książki bezcenne kompendium i pokazuje humanistom, że wbrew rozpowszechnionej opinii o „wtórności” nauk humanistycznych są one potęgą, a niektóre ich odkrycia zmieniały świat i wpływały na jego losy.

Przezabawnie zilustrowana, pełna humoru i poszerzająca horyzonty książka o technologiach, które mogą odmienić nasze życie… lub wszystko popsuć!
Bestseller „New York Timesa”
Popularnonaukowa Książka Roku magazynów „The Wall Street Journal”  i „Popular Science”

Doktor Kelly Weinersmith, uznana badaczka, oraz Zach Weinersmith, uwielbiany rysownik popularnego komiksu internetowego Saturday Morning Breakfast Cereal, przeplatając opisy własnych poszukiwań i wywiady z wybitnymi naukowcami, błyskotliwie opisują, co może nam (jakoś wkrótce) przynieść przyszłość.

Jakoś wkrótce to fascynująca książka o możliwościach rozwoju naszej cywilizacji. Przeczytacie w niej o windach kosmicznych, programowalnej materii, pożytecznych robotycznych rojach, drukowaniu 3D ludzkich narządów, tosterach zasilanych syntezą jądrową, rozszerzonej rzeczywistości, wydobywaniu surowców z asteroid, ulepszaniu ludzkiego mózgu, syntetycznej biologii, precyzyjnych lekach i nie tylko!

Przekonajcie się, co nas czeka, no, wiecie…
…jakoś wkrótce!

Nowy Renesans to próba eksploracji intelektualnego krajobrazu współczesności. Staram się w tej książce śledzić rewolucyjne prace i idee najwybitniejszych przedstawicieli tak różnych dziedzin wiedzy jak nauki komputerowe, kosmologia, nauki o poznawaniu (cognitive science) czy biologia ewolucyjna. Ci ludzie sprzeczają się ze sobą, ale i uczą się od siebie wzajem, a to, czego się nauczyli, stosują we własnej pracy. Do tego grona należą między innymi biolog ewolucyjny Helena Cronin, filozof Daniel C. Dennett, biogeograf Jared Diamond, analityk technologii Ray Kurzweil, bioantropolog Richard Wrangham, przedstawiciele nauk komputerowych: Rodney Brooks, David Gelernter, Jaron Lanier, Marvin Minsky, Hans Moravec i Jordan B. Pollack; nauk o poznawaniu — Andy Clark i Marc D. Hauser; psychologowie Stephen M. Kosslyn i Steven Pinker; fizycy: David Deutsch, Alan Guth, Seth Lloyd, Lisa Randall, Martin Rees, Lee Smolin i Paul Steinhardt. W Nowym Renesansie pragnę ukazać od wewnątrz przewrót, jaki właśnie następuje, gdyż dyskusje, które możemy tu śledzić, będą wyznaczać kierunki rozwoju nauki w najbliższych dekadach.

Thomas S. Kuhn (1922–1996), w XX wieku bodaj najbardziej wpływowy ze współczesnych amerykańskich historyków i teoretyków nauki, swoim głównym dziełem "Struktura rewolucji naukowych" (1962, 1969) ugruntował „ponowoczesny” obraz nauki jako takiej, a nawet wszelkich formacji intelektualnych. W zupełnie niepozytywistycznym duchu opisał nie tyle jej liniowy rozwój, ile „skokowe” przemiany. Nauka, mocno osadzona przez Kuhna w społeczno-kulturowym kontekście, staje się instytucją o własnej strategii. Jeśli prosty logiczny pozytywizm Koła Wiedeńskiego lat trzydziestych XX wieku próbował ustalić kryteria weryfikacji twierdzeń naukowych, a później Karl R. Popper – kryteria falsyfikacji, to Kuhn przyjął znacznie szerszą perspektywę. Nie widział w postępie nauki stopniowego dochodzenia do prawdy, lecz odchodzenie od „nieprawdy”, od teorii nieadekwatnych. Strategia nauk polega na adaptacji do wybuchających co pewien czas naukowych rewolucji zmieniających zupełnie obraz świata. Stary „paradygmat” jest porzucany, nowy obrasta w zorientowaną na niego „naukę normalną”. Ten mało pocieszający dla pozytywisty obraz nieciągłości znajduje jednak oczywiste potwierdzenie w historii. Zarazem „nauki normalne” jakoś się ze sobą z biegiem wieków dogadują, pracując od rewolucji do rewolucji. Teoria Kuhna zrobiła światową karierę. Dziś, komplikując prostą opowieść z podręczników poszczególnych dyscyplin, nadal zachowuje świeżość i należy do intelektualnego kanonu współczesności.

Jakimi drogami podążała ludzka wiedza, aby rozwijać się od skromnych początków przez liczne objazdy i ślepe zaułki do współczesnego stanu? Przemierzając kontynenty i epoki Rens Bod wyjaśnia, w jaki sposób szczepionka została wynaleziona w Chinach, a nie w Europie; ile fundamentalnych aspektów współczesnej matematyki i astronomii po raz pierwszy odkryła indyjska szkoła z Kerali oraz w jaki sposób badanie prawa dostarczyło podstawowych modeli astronomii i językoznawstwa od czasów rzymskich po osmańskie. Pomysł, że świat można zrozumieć poprzez wzorce i rządzące nimi zasady jest jednym z najważniejszych ludzkich spostrzeżeń. Skupiając się na kilkunastu dziedzinach — od astronomii, filologii, medycyny, prawa i matematyki po historię, botanikę i muzykologię — autor bada, w jakim stopniu ich postępy można uznać za przeplatające się, a w jakim stopniu można mówić o globalnych trendach. A rezultatem jest fascynująca historia ludzkiej dociekliwości.

Przedstawiony zbiór zawiera teksty reprezentatywne dla różnych perspektyw badawczych dotyczących współczesnej komunikacji naukowej. Większość z nich opiera się na dorobku informatologii, niemniej kilku autorów korzysta z metodologii innych nauk albo też wprost lub pośrednio porusza wątki charakterystyczne dla podejścia naukoznawczego. Tę różnorodność należy uznać za zaletę oraz cechę charakterystyczną prowadzonych dziś badań, potwierdzającą zjawisko szybszego rozwoju nauki na pograniczach dyscyplin. Prezentowane tu opracowania zawierają pytania skłaniające do dalszej eksploracji, wskazujące nowe potrzeby i pola badawcze. Współczesna komunikacja i informacja naukowa podlegają dynamicznym zmianom, które domagają się szybkiej rejestracji, opisu i analizy.

Z recenzji dr hab. Małgorzaty Kisilowskiej