Kryminał. Ćwiczenia Z Komparatystyki Kulturowej

Odkąd Will Eisner użył terminu „powieść graficzna”, jawi się on niemalże jako komiksowy święty Graal – stanowiąc cel poszukiwań zarówno twórców, jak i badaczy opowieści obrazkowych. Nie każdy komiks jednak jest lub miał być powieścią graficzną. Chodzi tu i o artystyczną świadomość, i o cechy formalne. A bardzo często czegoś utworom brakuje bądź cechuje je jakiś nadmiar, w obu przypadkach uniemożliwiając, mimo pozorów łatwości, przyporządkowanie do najważniejszej (a przynajmniej za taką uchodzącej) kategorii. Co nie oznacza, że komiksy, których powieściami graficznymi nie da się nazwać, tracą swoją wartość. I o tym jest ta książka.

Leksykon ten chciałby być lampą. Służyć ilustrowaniu pojęć i terminów, a zwłaszcza oświetlać te miejsca, w których czujemy się niepewnie, bo dawno tam nie byliśmy. Ilustrowanie (iluminowanie) jest nazwą rękodzielniczej techniki zdobienia słów, która unaocznia ich konkretność i materialność. Iluminacją bywa też etymologia – jej promień pozwala wejrzeć w serce wyrazów, dziś pojmowanych abstrakcyjnie, używanych technicznie i naukowo. Hasła tego leksykonu odkrywają rodowody pojęć, opowiadają ich zaskakujące historie, najważniejsze jest jednak poszukiwanie żywej tkanki słów, które akademicko skamieniały. Na nowo objaśnione i rozjaśnione terminy literackie powinny odzyskać blask, a badacze literatury kontakt z jej czytelnikami.

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Śląski w Katowicach

Książka poświęcona problemowi Obcości. Autor stawia tezę, że językowo-tekstowa perspektywa, w jakiej człowiek postrzega rzeczywistość, powoduje, iż liczne i różnorakie jej przejawy uznawane są za niedostępne człowiekowi i wyłączone z możliwości nawiązania relacji komunikacyjnej.
Autor omawia sposoby wyrażania skrajnych, często granicznych form doświadczenia dostępnego umysłom ludzkim za pomocą języka literackiego stosowanego w prozie europejskiej i amerykańskiej XX wieku. Analiza prowadzona jest przy użyciu narzędzi kulturoznawczych, antropologicznych, literaturoznawczych i psychoanalitycznych.
We Wstępie autor wylicza siedem rodzajów Obcości, z którymi mają do czynienia ludzie, przy czym cztery pierwsze dotyczą różnych jej rodzajów w relacjach międzyludzkich, trzy ostatnie natomiast - Obcości, która oddziela ludzi od zwierząt, od myślących maszyn i od Innych, na których możemy się natknąć w Kosmosie lub w sferze istot pozaludzkich. Tym trzem ostatnim rodzajom Obcości poświęca trzy kolejne rozdziały swojej książki.
W pierwszym opisuje wybrane zjawiska kulturowe oscylujące na pograniczu „człowieczeństwa” i „zwierzęcości” – poczynając od mitologii starogreckiej i motywu Minotaura – oraz analizuje niektóre teksty literackie dotyczące specyfiki relacji komunikacyjnych między ludźmi a zwierzętami.
Rozdział drugi poświęcony jest twórczości H.P. Lovecrafta. Autora intryguje przede wszystkim technika wywoływania przez tego pisarza lęku, która – zdaniem Majewskiego – polega głównie na wykorzystywaniu współobecności elementów świata zwyczajnego, codziennego, oraz horroru.
Trzeci rozdział dotyczy analizy Obcości w pisarstwie Stanisława Lema, głównie na przykładzie mało znanego opowiadania "Inwazja" oraz powieści "Solaris". Publikacja adresowana jest do czytelników zainteresowanych problematyką antropologii komunikacji w powiązaniu ze współczesnymi teoriami humanistycznymi, jak "animal studies" i "posthuman studies".

Jest to rodzaj podsumowania ważnego nurtu w dziejach naszej humanistyki. Na pytanie „Co nam zostało ze strukturalizmu?” Janusz Sławiński odpowiadał przed laty: „wszystko” [. . .] Strukturalizm we wszelkich swych odmianach stawiał sobie za wzór modele lingwistyczne, choć wykraczał daleko poza tematykę językową. Maria Renata Mayenowa jako pole badań wybrała jednak właśnie tę tematykę, splot, gdzie łączą się sprawy języka i literatury. Zapoczątkowała w swej Pracowni Poetki Historycznej (IBL PAN) wieloletnią robotę w tej dziedzinie. Działalność pracowni promieniowała na inne polonistyczne ośrodki krajowe oraz znalazła uznanie w bliskich metodologicznie ośrodkach zagranicznych. Kierunek ten rozwijał się równolegle do naszego ściśle literaturoznawczego strukturalizmu, bardziej znanego, bo obejmującego szerszą problematykę kulturoznawczą. Oba warianty naszego strukturalizmu stale zresztą łączyły się unią personalną i merytoryczną, tak że ścisłych granic nie da się wytyczyć. Z recenzji prof. Zdzisława Łapińskiego Sięgając po parokrotnie wykorzystywaną i analizowaną w tomie metaforę mostu, można by powiedzieć, iż tą podstawową dyspozycją - „habitusem” naukowo-życiowej aktywności Teresy Dobrzyńskiej było budowanie mostów (współpracy, porozumienia czy wspólnej dyskusji, kontaktów, łączenia dziedzin czy ujęć traktowanych jako odrębne bądź nawet niewspółmierne) tam, gdzie wcześniej stawiano i dostrzegano jedynie bariery i granice. Ta właśnie postawa życiowa i strategia badawcza nie tylko sprzyjała oryginalnym i nowatorskim poszukiwaniom poznawczym Teresy Dobrzyńskiej, ale też zapewniła jej (jak sądzę) rangę autorytetu - ponad podziałami (dyscyplinowymi czy światopoglądowymi) - autorytetu tyleż naukowego, co autentycznie osobowego i osobistego. Z recenzji prof. Ryszarda Nycza

John Bryant (ur. 1949), literaturoznawca i edytor, profesor emeritus Hofstra University i współzałożyciel Digital Research Center at Hofstra University; redaktor (1990–2003) „Melville Society Extracts”, założyciel i redaktor (1999–2014) periodyku „Leviathan. A Journal of Melville Studies and of the Melville Electronic Library”; wieloletni członek oraz prezes (2016) Melville Society, laureat Distinguished Editor Award przyznawanej przez Council of Editors of Learned Journals (2015). Bryant poszukuje rozwiązań, które poszerzają zastosowanie narzędzi filologicznych i rozwijają edukację dzięki wykorzystaniu technologii cyfrowej. Wynikiem jego badań są rozprawy poświęcone teorii tekstu, m.in. The Fluid Text (2002), Melville Unfolding (2008), pionierskie edycje i projekty cyfrowe: H. Melville, Typee. A Fluid Text Edition (https://rotunda.upress. virginia.edu/melville/default.xqy, 2006), Melville Electronic Library. A Critical Archive (https://melville.electroniclibrary. org/archive.html, od 2009), a także TextLab, narzędzie do edycji płynnego tekstu (https://melville.electroniclibrary.org/textlab.html).

(…) Książka zarówno zawiera rozważania pojęciowe i teoretyczne, jak i zdaje sprawę z dzisiejszych zastosowań badań nad dyskursami konfliktu w różnych dziedzinach humanistyki (zwłaszcza okołoliterackiej). Mamy nadzieję, że zainspiruje dalsze badania tego skomplikowanego, ale równocześnie centralnego zjawiska współczesnej komunikacji – nie tylko literackiej. Od Redaktorów