Lachert I Szanajca. Architekci Awangardy

Dlaczego Marek Hłasko nie chciał iść do wojska? Dlaczego Edwardowi Linde-Lubaszence chciano złamać karierę? Czy Zbigniew Herbert przechytrzył bezpiekę? Czy polscy artyści odważyli się protestować przeciwko inwazji na Czechosłowację w 1968 r.?
Odpowiedzi na te i wiele innych pytań Czytelnik znajdzie w książce Artyści, PRL i bezpieka. Miłosz, Herbert, Hłasko, Kulmowa, Raszka, Kaczmarski… To między innymi biografie pisarzy, aktorów, muzyków naznaczyły czasy PRL, kiedy władza nie tylko nagradzała, ale także skutecznie karała. W książce zostały opisane trudne relacje władze – twórcy, zostały ukazane także postawy artystów wobec przełomowych wydarzeń w Polsce, które znacząco wpłynęły na ich losy.
Te fascynujące opowieści w sposób bezpretensjonalny, obiektywny i zgodny z faktami opisują rzeczywistość PRL. Pozycja obowiązkowa dla każdego, kogo interesują losy polskich artystów i tropiących ich „smutnych panów” z Rakowickiej i nie tylko.

Zbiór jedenastu artykułów poświęconych Solidarności Walczącej, z wyróżnieniem Autonomicznego Wydziału Wschodniego. Autorzy opisali struktury Solidarności Walczącej, formy jej działalności i współpracę z opozycją antykomunistyczną w krajach bloku wschodniego. Odrębną część opracowania stanowią wspomnienia przedstawicieli organizacji gruzińskich, tatarskich, ukraińskich i litewskich dotyczące pomocy udzielanej przez Solidarność Walczącą ugrupowaniom antysowieckim działającym w ZSRS. Pierwszoplanowym celem kilkuosobowej grupy tworzącej Autonomiczny Wydział Wschodni była konsolidacja środowisk antykomunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza na terenie Związku Sowieckiego. Finalnym rezultatem prowadzonych działań miał być rozpad imperium sowieckiego, co nastąpiło w 1991 r. „Myślę, że byliśmy naprawdę porządną, polską dyplomacją. Nie mieliśmy za bardzo środków, doświadczenia, jedynie szczere chęci” — stwierdził po latach jeden ze współpracowników Autonomicznego Wydziału Wschodniego Solidarności Walczącej.

Kontrwywiad radziecki SMIERSZ w 1944 roku i wcześniej prowadził na zajętych po Wisłę i Narew terenach, aktywną akcję przeciwko żołnierzom Armii Krajowej. Zaczęły się masowe aresztowania, szczególnie intensywne w październiku 1944 roku. Dotyczyły one przede wszystkim działaczy konspiracyjnych. Widocznie organia aresztujące i następnie deportujące byłych bojowników na Wschód stały na stanowisku, że skoro byli oni niebezpieczni dla okupanta niemieckiego, to mogą też być niebezpieczni dla nich. Lepiej więc mieć ich pod kluczem jako internowanych lub skazanych.

Wspomnienia Władysław Tatarkiewicza (1886-1980).

Autor odpowiada Wojciechowi Gąsowskiemu: "gdzie się podziały tamte wspomnienia naszych szalonych wspaniałych lat", poczynając opowieść od opisu okupacyjnej Warszawy, widzianej oczyma malca i dalej życie i zabawy na warszawskich rumowiskach. W intrygujący sposób przedstawia swą szkołę, dla dzieci "partyjnych bonzów" przy ulicy parkowej, słynne TPD V. Polski Październik i i rozgromienie przez Gomółkę tygodnika "Po Prostu". Ale te prawdziwie najwspanialsze lata to dopiero okres studiów lekarskich, działalność w Radzie Uczelnianej ZSP, zawsze krnąbrnej wobec Partii, szaleństwa w Stodole, Hybrydach, Medyku czy u Plastyków, brydż, jazz w wykonaniu Dudusia Matuszkiewicza, taki do ostatniego tchu, oczywiście w towarzystwie najpiękniejszych warszawskich dziewcząt, bez których jakże mogły by się obejść nasze prywatki.

Operacja ,,Bieszczady ’40” – to największa i najbardziej znana akcja harcerska lat powojennych, która rozpoczęła się w 1974 roku i miała trwać 10 lat – do czterdziestolecia Polski Ludowej. Miała włączyć harcerzy w zagospodarowanie i ożywienie kulturalne Bieszczadów i równocześnie umożliwić im przeżywanie wakacji wśród wspaniałej przyrody dzikich i niedostępnych wtedy gór. Niestety, dobrą i pożyteczną w założeniach ideę, obudowano taką ilością propagandy, sloganów i pustych haseł, a także zaplanowano na tak ogromną skalę, że musiała przekroczyć rozsądne granice i została uznana jako przykład propagandy sukcesu.

Książka nie mówi jednak tylko 10 latach operacji ,,Bieszczady’ 40”, harcerze bowiem związali się z tą krainą dużo wcześniej i są tutaj do dnia dzisiejszego. Chce przypomnieć kiedy pojawili się w Bieszczadach po II wojnie światowej, co tutaj robili i jakie skutki do dzisiejszego dnia, ma obecność młodych ludzi w szarych, zielonych i granatowych mundurach. A jeżeli lektura tej opowieści przypomni komuś własną młodość, jeżeli „oczyma duszy” zobaczy ognisko i niesamowite bieszczadzkie niebo, to będzie znaczyło, że trud nasz nie poszedł na marne.

Małgorzata Jarosińska jest rzeszowianką, historykiem, instruktorem ZHP w stopniu harcmistrza i społecznym instruktorem Muzeum Harcerstwa w Warszawie. Całe życie zawodowe związana z Muzeum Okręgowym w Rzeszowie, a życie „społeczne” i prywatne – z harcerstwem, dziećmi i górami.