Leksykografia w różnych kontekstach

Autorzy tomu z różnych perspektyw badawczych analizują druki ulotne pojawiające się na ziemiach polskich w XIX i XX w., podejmując m.in. takie kwestie, jak miejsce druków ulotnych w warsztacie historyka, trudności terminologiczne związane z ich wykorzystaniem oraz problemy z ich klasyfikacją i rejestracją, głównie w archiwach. Ważne miejsce w tomie zajmują również teksty odnoszące się do wpływu druków ulotnych na świadomość społeczną i narodową. Najwięcej uwagi poświęcono drukom ulotnym jako podstawowemu narzędziu propagandy, zarówno w aspekcie ich wpływu na wzajemne wyobrażenia i stosunki między narodami, jak i na napięcia między klasami społecznymi.
Z punktu widzenia badaczy druk ulotny to przede wszystkim narzędzie używane w walce politycznej, wymierzone przeciw konkretnym osobom czy partiom politycznym. Szczególnie w czasach napięć społecznych i politycznych druki te – jako szybki, dobrze reagujący na zmiany, docierający do szerokich kręgów społecznych środek komunikacji – stają się ważnym elementem życia codziennego. Zdaniem Autorów tomu winny one zatem zajmować ważną pozycję w katalogu różnych typów źródeł, ich analiza umożliwia bowiem pełniejsze, wieloaspektowe omawianie wydarzeń z przeszłości.

******

Printed ephemera in the process of social communication in the 19th century (up to 1918)

An analysis of printed ephemera issued on Polish territories in the 19th and 20th centuries, including a review of the role of printed ephemera among methods of historical enquiry, the terminological challenges connected with their usage and the problems with their classification and records, mainly in archives, as well as a discussion of the impact of printed ephemera on social and national consciousness. The role of printed ephemera as propaganda tools, especially in political conflicts, has been explored in greatest detail.

Biblioteki publiczne są ważnym składnikiem sektora instytucji kultury, ponieważ oferują mieszkańcom nieodpłatny dostęp do wiedzy i zasobów informacyjnych. Ich działalność wpisuje się w szerszy, międzynarodowy kontekst, polegający na takiej organizacji sieci bibliotek, która umożliwi zaspokojenie informacyjnych, kulturalnych, edukacyjnych i rozrywkowych potrzeb użytkowników.

Przeprowadzone badania pozwoliły wyłonić najważniejsze czynniki determinujące korzystanie z łódzkich bibliotek publicznych przez mieszkańców, można zaliczyć do nich zarówno czynniki inwestycyjne – zwiększenie liczby kupowanych książek, jak i organizacyjne –dostosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, promocja, wspólna karta biblioteczna, centralny katalog. Wnioski i rekomendacje autorów publikacji znalazły odzwierciedlenie w realizowanej obecnie polityce władz miasta dotyczącej bibliotek.

Projekt badawczy, którego efektem jest prezentowana książka, miał na celu poznanie opinii mieszkańców na temat łódzkich bibliotek publicznych. Autorzy skupili się na najistotniejszych barierach powstrzymujących łodzian przed korzystaniem z bibliotek. Ustalili czynniki wpływające na decyzję respondentów dotyczącą zapisania się do tych placówek i wydajniejszego z nich korzystania. W publikacji przedstawiono uwarunkowania prawne i organizacyjne oraz zadania i funkcje stawiane przed polskimi bibliotekami publicznymi, zwrócono uwagę na środki budżetowe przeznaczane na działalność omawianych instytucji kultury z uwzględnieniem zarówno dotacji, jak i środków obywatelskich. Adresatami monografii są dyrektorzy i pracownicy bibliotek, władze samorządowe, a także studenci i wszyscy zainteresowani tematyką bibliotekarską.

L'Apparition du livre przedstawia pierwsze trzy wieki dziejów książki drukowanej, umiejętnie łącząc wykład bogaty w informacje z podejściem funkcjonalnym, traktującym fakty jako elementy życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego Europy XV-XVIII w. Czytelnik zyskuje więc wiedzę o różnych aspektach produkcji i dystrybucji dawnej książki: omówiono produkcję papieru, istotę wynalazku Gutenberga, odlewanie czcionek, technikę składu ręcznego i łamania książek, kompozycję druku, charakterystykę opraw, ilustracje w książce drukowanej, handel książką, środowisko producentów dawnych druków, a także geografię drukarstwa w. XV-XVIII. Jest to pozycja klasyczna, wydawana i w oryginale francuskim, i w tłumaczeniach na inne języki. Powinna więc wejść na listę lektur obowiązkowych bądź uzupełniających na licznych obecnie specjalnościach edytorskich na polonistyce, historii, kulturoznawstwie, prawie, filologiach obcych, bibliotekoznawstwie i in. Ponadto powinnna stanowić podstawę wiedzy o dawnej książce tam, gdzie naucza się projektowania druku, w szczególności w akademiach sztuk pięknych i w szkołach zawodowych związanych z typografią i projektowaniem składu.

Dla czytelników Yuvala Noaha Harariego oraz Mary Beard! Doskonale napisana! Jestem absolutnie pewien, że ten esej będzie czytany nawet wtedy, gdy dzisiejsi czytelnicy będą wieść już zupełne inne życia. Mario Vargas Llosa Ta historia to prawdziwa opowieść o książkach i o ludziach, którzy chronili je przez prawie trzydzieści wieków. Książka – fascynujący wynalazek, który ułatwił słowom poruszanie się w czasie i przestrzeni. Ludzie uczyli się wytwarzać książki przez trzydzieści wieków. Powstawały one z dymu, kamienia, gliny, trzciny, jedwabiu, skóry i drewna. A ostatnio z plastiku i ze światła. Ta opowieść wiedzie przez pola bitewne Aleksandra, pałace Kleopatry oraz pierwsze znane księgarnie i warsztaty skrybów. To nić, która wiąże klasyków z niespokojnym światem współczesnych: Arystofanesa i procesy sądowe pisarzy ironistów, Safonę i kobiece głosy w literaturze, Tytusa Liwiusza i fenomen fanów, Seneka i postprawda… Jednak przede wszystkim, jest to niezwykła historia o tych, którzy na przestrzeni dziejów służyli księgom: o skrybach, iluminatorach, tłumaczach, mędrcach, szpiegach, buntownikach. Czytelnikach w wysokich górach i nad wzburzonym morzem. Ci zwykli ludzie, których imion zazwyczaj nie rejestruje historia – to oni są prawdziwymi bohaterami tego eseju.

Autorki opracowania dokonały szczegółowych ustaleń, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy na temat Narodowej Demokracji i jej prasy. Uwagę zwracają precyzyjne wyjaśnienia terminologiczne i interpretacje definicyjne treści periodyków. Na zawartość opracowania składają się omówienia tytułów prasowych. Starannemu opisowi poddane zostały czasopisma lokalne i regionalne z różnych części kraju, przykładowo: „Echa Płockie i Łomżyńskie”, „Echo Tatrzańskie”, „Gazeta Bydgoska”, a także periodyki ogólnopolskie na czele z „Gazetą Warszawską”. Część uwagi autorskiej skupiła się na prasie adresowanej do kobiet, jak mało znana „Gazetka dla Kobiet”. Są to swoiste monografie poszczególnych, ułożonych alfabetycznie, zagadnień związanych z narodowcami i prasą narodową. Istotne miejsce zajmują biogramy wydawców, redaktorów, dziennikarzy. Użyteczny charakter mają również hasła problemowe, w których przybliżona została zawartość publicystyki prasowej. W sposób niezwykle rzetelny Autorki tomu wyekscerpowały obszary przydatności opisywanych periodyków, podkreślając ich znaczenie w upowszechnianiu programu Narodowej Demokracji i budowaniu więzi z czytelnikami. Z recenzji prof. dr hab. Małgorzaty Dajnowicz

Książka o miejscu i roli tradycji Konstytucji 3 maja w dobie powstania listopadowego – związanych z nią ideach politycznych, poezji, publicystyce, propagandzie i walce stronnictw.

„W świadomości powszechnej tradycje związane z Konstytucją 3 maja miały wydźwięk zdecydowanie pozytywny. Właśnie fakt, że taki był powszechny odbiór historycznego dziedzictwa epoki Sejmu Wielkiego, pozwalał różnym ugrupowaniom politycznym na tworzenie własnego jej obrazu, podkreślanie i eksponowanie jednych, a przemilczanie i tuszowanie innych fragmentów dziejów tego okresu. Wszystkie te zabiegi podejmowano po to, aby stworzyć jego wizerunek w pełni odpowiadający aktualnym ówcześnie celom propagandowym danego obozu oraz zdyskontować tak ukształtowaną tradycję i wypływające z niej wzory postępowania dla własnych korzyści politycznych".

Radosław Paweł Żurawski vel Grajewski (ur. 1963) – profesor nauk humanistycznych, kierownik Katedry Historii Powszechnej Najnowszej Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się m.in. historią powszechną dyplomacji XIX w., ze szczególnym uwzględnieniem dziejów Imperium Brytyjskiego w pierwszej połowie XIX w., dziejami Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym (zwłaszcza Hotelu Lambert), historią powszechna dyplomacji w okresie II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem stosunków brytyjsko-czechosłowackich, problematyką mitów, stereotypów i tradycji narodowych. Napisał m.in. monografie: Działalność księcia Adama Jerzego Czartoryskiego w Wielkiej Brytanii (1831-1832) (1999), Wielka Brytania w „dyplomacji" księcia Adama Jerzego Czartoryskiego wobec kryzysu wschodniego (1832-1841) (1999), Pojedynek za kulisami wielkiej dyplomacji. Księżna Dorothea Lieven wobec Polski i Polaków (2005), Brytyjsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne (październik 1938-maj 1945) (2008), Ostatnie polskie miasto. Rzeczpospolita Krakowska w „dyplomacji" Hotelu Lambert wobec Wielkiej Brytanii (1831-1845) (2018) i Ognisko permanentnej insurekcji. Powstanie 1846 r. i likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej w „dyplomacji" Hotelu Lambert wobec mocarstw europejskich (1846-1847) (2018).