Matka Boża

Monumentalny album o sztuce sakralnej Łemkowszczyzny, poświęcony architekturze cerkiewnej oraz malarstwu ikonowemu.

Publikacja składa się z następujących działów: „Tradycja religijna”, „Architektura cerkiewna”, „Wyposażenie cerkiewne” oraz „Ikonografia”, a jej autor, dzięki znajomości języka staro-cerkiewno-słowiańskiego oraz symboliki biblijnej, odsłania tajemnice do tej pory ukryte przed nami w mistyce Cerkwi. Pierwsza część książki wprowadza czytelnika w świat cerkwi. Mówi o tym, że kształt świątyni, zarówno jej architekturę, jak i wyposażenie, determinują wskazania o uniwersalnym charakterze. Autor jako część publikacji postanowił ująć opracowany redakcyjnie tekst swojego nauczyciela i mistrza śp. Jerzego Tura pt. ,,Architektura cerkiewna”. W oparciu o jego myśl i spostrzeżenia prowadzi swoje dociekania naukowe, uzupełnia je szkicami, sztychami i fotografiami archiwalnymi łemkowskich cerkwi. Budowlę, której wnętrze zdobią malowidła, wyposażoną w księgi, utensylia oraz inne ważne sprzęty ożywia i czyni świątynią dopiero sprawowana w jej wnętrzu liturgia, całe obrzędowe bogactwo i zgromadzeni na modlitwie wierni. Taką żywą Cerkiew pokazano w rozdziale trzecim. Przedostatnia natomiast część poświęcona jest ikonografii, zostało w niej przedstawionych przeszło 250 stron wizerunków świętych z ikon z terenów Łemkowszczyzny. Uzupełnieniem książki, bogatej w wiele niepublikowanych do tej pory reprodukcji ikon (m.in ze zbiorów lwowskich) czy archiwalnych fotografii budownictwa cerkiewnego, są analizy, rysunki pomiarowe i dokumentacyjne, projekty, opracowania paleograficzne z tłumaczeniami z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, wykaz świąt cerkiewnych, cyrylicki zapis liczbowy, datowanie w kalendarzu juliańskim i gregoriańskim oraz rozdział o księgach cerkiewnych.



„Kształt świątyni – jej architekturę i wyposażenie – determinują wskazania o uniwersalnym charakterze, sformułowane na długo przed chrztem Rusi, których dotrzymywanie wcale nie musi stać w sprzeczności z pojawianiem się oryginalnych, właściwych poszczególnym regionom cech. Książka, którą oddajemy w Państwa ręce, jest właśnie próbą opowiedzenia, w jaki sposób lokalna Cerkiew, która na przestrzeni kilku stuleci zyskała własny koloryt, dochowuje wierności tradycji religijnej i podporządkowuje zasób stosowanych form plastycznych wymogom kultu. Aby było to możliwe, zarysowano tło historyczne oraz umieszczono w nim elementy sakralnego dziedzictwa zachowane w bliskim sąsiedztwie geograficznym i kulturowym, szczególnie dawniejsze niż te, które przetrwały na Łemkowszczyźnie lub prezentujące archaiczne rozwiązania formalne”. [Ze wstępu]

Jarosław Giemza – historyk sztuki, kierownik Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie, współzałożyciel i członek Komisji Konserwatorskiej Greckokatolickiej Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej, autor licznych publikacji na temat sztuki sakralnej, ekspert instytucji państwowych oraz kościelnych w zakresie oceny przedmiotów zabytkowych i realizacji prac konserwatorskich. W latach 80. i 90. XX w. współorganizator cyklu praktyk studenckich służących inwentaryzacji i zabezpieczeniu opuszczonych cerkwi, koordynator i uczestnik kilku międzynarodowych projektów badawczych, autor i komisarz wystaw sztuki cerkiewnej, projektant malarskiego wystroju kilkunastu współczesnych cerkwi i kościołów. Przewodnik górski i terenowy.

Książka jest próbą analizy dziejów kultu św. Jana Nepomucena ba terenie Ordynacji Zamojskiej, w przedziale czasowym obejmującym lata 1725 - 1944, czyli od czasu odnotowania pierwszej figury, do zlikwidowania Ordynacji przez władze komunistyczne.
Znaną w literaturze informację o sprowadzeniu kultu św. Jana Nepomucena na obszar dominium Zamoyskich przez przebywającego w Pradze młodego Tomasza Antoniego Zamoyskiego, potwierdziła analiza czasu powstania rzeźb. Rzadko zdarza się, by figury męczennika wznoszono przed okresem wyniesienia go na ołtarze - co miało miejsce w Zamościu. - Pierwsza rzeźba św. Jana Nepomucena stanęła w stolicy Ordynacji przed 1725 rokiem, czyli cztery lata przed uznaniem go za świętego.

Książka ukazuje urzekający i tajemniczy świat ikon. Daje podstawy wiedzy, która przybliży i pozwoli zrozumieć kulturę chrześćjańskiego Wschodu.Niemal 500 barwnych ilustracji, z których wiele wykonano specjalnie dla tej publikacji, stanowi pełny przegląd malarstwa ikonowego, począwszy od jego źródeł w kulturze hellenistycznej, przez zabytki pierwszych wieków chrześćjaństwa, arcydzieła sztuki bizantyjskiej, bałkańskiej i ruskiej, aż po ikony powstające w imperium rosyjskim jeszcze na początku XX wieku.W niezwykle interesujący sposób omówione zostały niemal wszystkie tematy ikonograficzne występujące w sztuce chrześćjańskiego Wschodu. Cennym uzupełnieniem wykładu są nie tylko znakomite reprodukcje, ale także fragmenty hymnów cerkiewnych.Zaprezentowano różne rodzaje ikon, ukazując Czytelnikowi rodzaje tej sztuki.Szczegółowo przedstawiono zasady i technikę malowania ikon.

Kaplica Sykstyńska – uniwersalne miejsce historii, sztuki i wiary – przyciąga licznych przedstawicieli turystyki kulturowej z całego świata, nawet 25 tysięcy osób dziennie! Jednak popularna Sykstyna, choć znajduje się na trasie zwiedzania Muzeów Watykańskich, tak naprawdę nie jest muzeum. To przestrzeń religijna, konsekrowana kaplica. Co więcej, jest ona prawdziwym punktem odniesienia dla Kościoła rzymskiego i powszechnego. To w niej sprawuje się uroczyste liturgie i to tutaj kardynałowie zgromadzeni na konklawe wybierają nowego papieża. Kaplica Sykstyńska jest równocześnie syntezą teologii katolickiej. Na jej ścianach zostały ukazane dzieje świata (od Stworzenia po Sąd Ostateczny) wraz z losem człowieka odkupionego przez Chrystusa. Tym samym przedstawia ona historię zbawienia dla wszystkich ludzi i dla każdego człowieka z osobna.
Ten wspaniały album w nowatorski sposób prezentuje arcydzieła Sykstyny. Ich reprodukcje są bowiem owocem kampanii fotograficznej z użyciem najnowszych technologii, pozwalających na osiągnięcie spektakularnych rezultatów. Szczególnie innowacyjna technologia gigapixel umożliwiła wykonanie reprodukcji fresków w skali 1:1 i przyjrzenie się z bliska całej dekoracji kaplicy, oddając jej wyrazistość i oryginalną kolorystykę. Czytelnik ma więc niepowtarzalną okazję podziwiać z detalami obrazy takich mistrzów renesansu, jak Michał Anioł, Perugino, Botticelli, Ghirlandaio czy Signorelli. Atutem niniejszego opracowania jest również profesjonalny komentarz przybliżający papieską Capella Magna. Antonio Paolucci, przez blisko dekadę kierujący Muzeami Watykańskimi, w prosty, ale sugestywny sposób wprowadza w historię Sykstyny, zapoznaje ze znamienitymi malarzami i ze światem, który udało im się stworzyć na przestrzeni niemal stulecia. Album (z równoległym przekładem angielskim) z pewnością zachwyci miłośników wielkich artystów włoskiego renesansu, pozwalając na głębokie obcowanie z ich ponadczasowymi arcydziełami, uwiecznionymi w Kaplicy Sykstyńskiej.

AUTOR:
Anatonio Paolucci, (ur. w 1939 r. w Rimini) włoski historyk sztuki, specjalista w zakresie historii renesansu, minister kultury w latach 1995–1996, dyrektor Muzeów Watykańskich w latach 2007–2017, autor kilkuset artykułów naukowych, a także monografii poświęconych takim twórcom, jak Luca Signorelli czy Marco Palmezzano.

Spojrzenie na historię wczesnego chrześcijaństwa przez pryzmat jego relacji ze sztuką Są chwile decydujące w dziejach narodów, społeczeństw, państw, a także w dziejach kultury. Niewątpliwie takim momentem w historii sztuki europejskiej był III wiek, kiedy chrześcijanie, rozdarci między ikonoklazmem ortodoksji żydowskiej a wielką kulturą grecko-rzymską, dla której wyobrażenie postaci ludzkich czy zwierzęcych było samą jej istotą, wybrali Grecję i Rzym. Gdyby zdecydowali wówczas inaczej, nie mielibyśmy następnych kilkunastu wieków wspaniałej sztuki europejskiej. Marcin Libicki w swojej książce analizuje relacje między kościołem chrześcijańskim pierwszych wieków i sztuką, śledząc jej rozwój od pierwszych zabytków chrześcijańskich do wspaniałych budowli sakralnych Rawenny i Konstantynopola.

Specyfikę przeszkleń w kościołach cystersów dostrzeżono już u zarania nowoczesnej historii sztuki, jednak ich odmienność od „głównego nurtu” twórczości witrażowej, a także względna prostota artystyczna spowodowały, że przeważnie pojawiały się one na marginesie opracowań dotyczących dziejów witrażownictwa.
Tymczasem konieczność zastosowania się do ścisłych zaleceń Kapituły Generalnej zgromadzenia zaowocowała stworzeniem wyjątkowych dzieł o charakterze programowo abstrakcyjnym, minimalistycznych pod względem techniki i środków wyrazu. Joanna Utzig, dostrzegając unikatowość i szczególny kontekst kulturowy cysterskich przeszkleń, na kartach książki Simplices fenestrae cistercienses postawiła je w centrum uwagi.
Publikacja – owoc szeroko zakrojonych badań – poświęcona jest witrażom powstającym na potrzeby cystersów od momentu ukonstytuowania się zakonu w XII stuleciu do około połowy XIII wieku.
Witraże cysterskie pochodzące z tego okresu zachowały się w różnych regionach Europy, najliczniej na terenie Francji i Niemiec. Autorka uwzględniła jednak w swoich rozważaniach także dzieła, które przetrwały jedynie w reliktach (w tym znaleziska archeologiczne) oraz przeszklenia znane wyłącznie ze źródeł pisanych lub ikonograficznych. Szczególnym zainteresowaniem obdarzyła witraże należące do tytułowej kategorii simplices fenestrae, prezentując czytelnikom wszechstronne i bogato ilustrowane opracowanie związanej z nimi problematyki. Książka stanowi XI tom serii Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie pod red. Marka Walczaka, cenionej nie tylko przez historyków sztuki i historyków, ale także wszystkich pasjonatów kultury materialnej i artystycznej dawnych wieków.

(opis wydawcy)