Monachomachia

Święte szukanie i rekord wcielonej poezji czy traktaty pięknoducha i literatura maligny? Arcydzieło zbudowane z odpadków czy przereklamowana książka? Wirtuoz słowa i mitolog czy ferdydurkista i choromaniak? Pierwsi czytelnicy prozy Brunona Schulza nie byli gotowi na przyjęcie objawienia. Jego opowiadania wydawały się niezrozumiałe, chore, dziwaczne, napisane zdeformowaną polszczyzną, a na dodatek pozbawione jakichkolwiek użytecznych treści. Byli jednak i tacy, którzy w skromnym tomiku opowiadań drohobyckiego nauczyciela rysunków dostrzegli największą rewelację polskiej literatury ostatnich lat, a w nim samym – niezrównanego mistrza słowa i odkrywcę nowych literackich lądów. Książka Bruno Schulz i krytycy zbiera wszystkie znane świadectwa recepcji dzieł plastycznych i literackich Schulza z lat 1921–1939, by odpowiedzieć na pytanie, jak go czytano i co pisano o nim w latach jego aktywności twórczej, a także w jaki sposób wyobrażenia i oczekiwania czytelników wpłynęły na jego życie i sztukę.

Mamy do czynienia z opracowaniem monograficznym skupionym na dorobku „księcia poetów” tj. autora poematów heroikomicznych, cyklów genialnych bajek i satyr oraz wierszy refleksyjno-lirycznych. Trudno jednak, by badacze zajęci oglądem twórczości najważniejszego pisarza polskiego oświecenia, twórcy pierwszej powieści polskiej czy form publicystycznych, nie zauważyli rozmaitych form mieszanych i pogranicznych, no, menippejskich, esejów, listów, kazań i in. Już rzuciwszy okiem na spis treści, rzec by można, iż uwaga przesuwa się ku tym właśnie obszarom dorobku Księcia Biskupa Warmińskiego, mniej dotąd docenianym, a wiele mówiącym o autorze […], ale także – co chyba ważniejsze […] – o przemianach polskiego klasycyzmu, przygotowujących system literacki do reagowania na potrzeby nowych czasów, zapewniających ciągłość komunikacji literackiej i nieprzerwany przekaz tradycji mimo nastania w kolejnej epoce nowego paradygmatu kulturowego.

Dziełem demiurga jest świat młodego Miłosza. Książka pokazuje, że jak nikt dotąd w polskiej poezji wypowiedział on temu światu sprzeciw. Buntownicze wizje poety zostały wyrażone językiem stosowanym dotąd do analizy gnostycyzmu i manicheizmu. Język ten odsłania świat żywiołów, wojny, dzieje poddane prawom darwinizmu, myśli i uczucia człowieka zbuntowanego na ziemskim padole. Taki świat wart był w oczach poety jedynie kosmicznego pożaru. W dwudziestym wieku nieraz jawił się w ten sposób ludziom zachowującym w sobie inną ziemię i inne niebo…
„Zawiłe powinowactwa Miłosza z manicheizmem i gnozą były tematem, który od dawna czekał na swojego autora, wymagał zaś nie byle jakiej wiedzy i umiejętności. Szczęśliwie znalazł on w osobie Zbigniewa Kaźmierczyka badacza łączącego starannością w konstruowaniu wywodów z niebagatelną erudycją, naukową rzetelnością oraz biegłością we wnikliwym odczytywaniu tekstów poetyckich”. Aleksander Fiut

Gdańsk w literaturze. Bibliografia od roku 997 do dzisiaj jest edycją w zamyśle sześciotomową.
Bibliografia przeznaczona jest dla wszystkich zainteresowanych obrazem miasta utrwalonym na kartach literatury pięknej. W zamierzeniu ma być nie tylko pomocą naukową dla badaczy literatury poszukujących utworów dotyczących Gdańska, ale również swoistym przewodnikiem po lekturach i kopalnią informacji o mieście dla szerszego kręgu odbiorców.

Tom pierwszy bibliografii swoim zasięgiem obejmuje druki wydane od około 998 do 1600 roku oraz utwory powstałe w latach 997–1600, ale wydrukowane później, na przykład w XIX wieku. Za takim rozwiązaniem przemawiały względy praktyczne: dzięki niemu czytelnik poszukujący na przykład szesnastowiecznych relacji o Gdańsku nie będzie musiał przeglądać wszystkich tomów bibliografii.

Michał Otorowski, wybitny znawca i oryginalny interpretator dzieła Jana Potockiego zabiera nas w erudycyjną podróż przez życie autora tajemniczego Rękopisu znalezionego w Saragossie i dzieje bohatera książki  Alfonsa van Wordena.  Liczne, splątane ze sobą w dziele Potockiego wątki, znajdują wyjaśnienie i nowe powiązania, dzięki doskonałej znajomości wątków splatających się w ziemskim, umysłowym i duchowym życiu samego Potockiego. Znajdziemy zatem w książce obszerny wykład na temat m.im. kabały luriańskiej , symboliki wolumularskiej czy tradycjonalizmu De Maistre’a. Autor po raz kolejny włącza się do międzynarodowej dyskusji toczącej się na temat tego, która wersja słynnego Rękopisu uznana powinna zostać za przedmiot właściwych studiów, stając tym samym w kontrze wobec uznanej koncepcji profesorów Francois Rosseta i Dominique’a Triaire’a. „Z racji nielinearnej konstrukcji Rękopisu znalezionego w Saragossie każdy, kto chce się pokusić o próbę prezentacji jego ideowej zawartości, musi liczyć się z zapętleniami wykładu, mówienie zaś o szczególe zawsze okazuje się mówieniem o całości. Natomiast wobec braku w dotychczasowej literaturze przedmiotu analitycznych opracowań owych szczegółów, nie można dokonać takiej sumarycznej prezentacji bez zidentyfikowania i rozwiązania wielu kwestii, wymagających niekiedy bardzo specjalistycznego ujęcia tudzież sięgania do dyscyplin, do których badacze literatury zazwyczaj nie mają powodu się odwoływać. Innymi słowy, nie można inaczej udzielić odpowiedzi na proste jedynie z pozoru pytanie, o czym, a w rezultacie także czym jest utwór Jana Potockiego. I właśnie dlatego niniejsza publikacja realizuje swe monograficzne aspiracje za pośrednictwem szesnastu odrębnych szkiców, ułożonych co prawda w sposób odmienny od traktatowego, ale odzwierciedlający tym lepiej - w zamyśle autora - wewnętrzną dynamikę omawianego tematu, bez zacierania nieuchronnie towarzyszących jej nieciągłości.

Tom przedstawia wielorakie aspekty literackich reprezentacji traumy postzagładowej w tekstach literatury polskiej i niemieckiej. Istotnym elementem rozważań są zjawiska transpokoleniowego przekazu pamięci czy – jak to ujmuje Marianne Hirsch – „postpamięci”.

******

Languages of silence. Literature about the trauma and postmemory of the Holocaust

The book presents various aspects of literary representations of post-Holocaust trauma in texts of Polish and German literature. The phenomena of transgenerational memory transmission or – as Marianne Hirsh puts it – "postmemory" are an important element of the author’s reflections.