Na końcu języka

Humor i poczucie humoru to złożone zjawiska o charakterze psychicznym, społecznym, etnokulturowym, historycznym, pragmatycznym, w szczególności jednak lingwistycznym, stanowiące ważny atrybut ludzkiej egzystencji, pozwalające człowiekowi spoglądać z dystansem na otaczającą rzeczywistość i problemy dnia codziennego.
W publikacji osadzonej w nurcie lingwistyki kognitywnej odsłonięto mechanizmy powstawania efektu humorystycznego i sposobów rozumienia materiałów humorystycznych na przykładzie dowcipów na materiale pochodzącym ze źródeł polsko-, niemiecko-, rosyjsko- i anglojęzycznych, przetestowanym w grupach Polaków, Niemców i Rosjan. W analizie wykorzystano teorię niespójności skryptów, teorię integracji pojęciowej, podstawy gramatyki kognitywnej, elementy teorii metafor konceptualnych oraz bazę FrameNet (opracowaną w Międzynarodowym Instytucie Informatyki w Berkeley). W książce ukazano podobieństwa i różnice w sposobach rozumienia dowcipów pochodzących zarówno ze źródeł rodzimych, jak i obcych przez badanych odbiorców, na podstawie ilościowej i jakościowej analizy porównawczej wyników indywidualnych, grupowych i zbiorczych, ustalenie stopnia zrozumienia, akceptacji i podobania się dowcipów w poszczególnych grupach osób badanych, analizę komentarzy udzielonych przez te osoby oraz ustalenie hierarchii dowcipów w poszczególnych podzbiorach i ich hierarchii globalnej. Lektura książki pozwala odkrywać świat omawianych w niej dowcipów zarówno z perspektywy własnej, jak i przez pryzmat ich odbioru przez osoby trzech narodowości.

Autorzy artykułów poszukują odpowiedzi na pytania: „Czym jest, bywała lub może być filologia?”, „Kim jest filolog i czym się zajmuje?”, „Jak uzasadnia i jak legitymizuje to, co robi?” z rozmaitych dopełniających się perspektyw: historii dyscypliny i jej dziejów najnowszych, klasycznych tekstów filozofii i ostatnich praktyk literaturoznawstwa, osobistego umiłowania słów i odpowiedzialności za wspólny świat. Prowadzą namysł tyle metanaukowy, ile tożsamościowy, wynikający z potrzeby odpowiedzi na pytanie o rolę humanisty dzisiaj. Spośród wielu nazw określających jego specyficzną aktywność wybierają filologię. Zamiast rozważań o kryzysie refleksji humanistycznej czytelnik znajdzie w tej książce raczej polemiczny i krytyczny dialog z humanistyką polską i światową, rodzaj komentarza do niej, filologicznego właśnie.

The philosophy of philology
The autors of the articles look for the answers to the questions of “What is philology? What it used to be or could be?”, “Who is a philologist and what do they do?”, “How does a philologist justify and legitimise what they do?” from various complementary perspectives: the history of the discipline and its modern developments, classic texts of philosophy and the most recent literary studies practices, a personal love for words and a sense of responsibility for the shared world. These considerations are as much meta-scientific as they are identity-based, arising from the need to answer the question about the role of the contemporary scholar of the humanities.

Książka jest efektem […] tytanicznej pracy nad zgromadzeniem i analizą ogromnego materiału źródłowego (źródła pisane, ale też nagrania sporządzone w redakcjach) oraz zebraniem i uporządkowaniem opracowań teoretycznych czy źródeł encyklopedycznych. Wysiłek ten, jak pisze Autorka, umożliwił pozyskanie ponad 2600 jednostek leksykalnych, z których znaczna część nie znalazła się jak dotąd w opracowaniach na temat języka/profesjolektu dziennikarskiego i stanowi oryginalny wkład w badania nad językiem zawodowym dziennikarzy prasowych. Analiza materiału językowego została w pracy zanurzona w szerokim kontekście historycznym i społecznym, związanym z narodzinami profesji dziennikarskiej, organizowaniem pracy w redakcji, zadań wydawniczych, rozwojem dziennikarstwa, ale też profesji ściśle z nim związanych, a więc przede wszystkim drukarstwa czy kolportażu prasy. W rezultacie otrzymujemy nie tyle klasyczną pracę leksykograficzną, ile nad wyraz niebanalną próbę osadzenia materiału leksykalnego w diachronicznej perspektywie rozwoju i stopniowego kształtowania się przez kilka wieków dziennikarstwa jako profesji. Z recenzji wydawniczej Prof. dr. hab. Jacka WarchaliKsiążka jest efektem […] tytanicznej pracy nad zgromadzeniem i analizą ogromnego materiału źródłowego (źródła pisane, ale też nagrania sporządzone w redakcjach) oraz zebraniem i uporządkowaniem opracowań teoretycznych czy źródeł encyklopedycznych. Wysiłek ten, jak pisze Autorka, umożliwił pozyskanie ponad 2600 jednostek leksykalnych, z których znaczna część nie znalazła się jak dotąd w opracowaniach na temat języka/profesjolektu dziennikarskiego i stanowi oryginalny wkład w badania nad językiem zawodowym dziennikarzy prasowych. Analiza materiału językowego została w pracy zanurzona w szerokim kontekście historycznym i społecznym, związanym z narodzinami profesji dziennikarskiej, organizowaniem pracy w redakcji, zadań wydawniczych, rozwojem dziennikarstwa, ale też profesji ściśle z nim związanych, a więc przede wszystkim drukarstwa czy kolportażu prasy. W rezultacie otrzymujemy nie tyle klasyczną pracę leksykograficzną, ile nad wyraz niebanalną próbę osadzenia materiału leksykalnego w diachronicznej perspektywie rozwoju i stopniowego kształtowania się przez kilka wieków dziennikarstwa jako profesji. Z recenzji wydawniczej Prof. dr. hab. Jacka Warchali

Repetytorium z matematyki służy przygotowaniu ósmoklasisty do obowiązkowego egzaminu na zakończenie szkoły podstawowej – znakomicie może zastąpić każdy podręcznik!

Słynny amerykański językoznawca George Lakoff (ur. 1941) jest wraz z Markiem Johnsonem (ur. 1949) autorem tej równie słynnej książki o metaforycznym charakterze naszego języka i w konsekwencji – myślenia. Jej sława bierze się też stąd, że w odpowiedniej chwili dobitnie i przekonująco wypowiedziała tezę o metaforyczności. Teza ta nie jest nowa (już np. Nietzsche nazywał język „armią metafor”), lecz pojawiła się w okresie triumfu „gramatyk generatywnych” opartych na „komputerowej” idei języka. Rozwijane przez Lakoffa językoznawstwo kognitywne wychodzi od żywego doświadczenia ufundowanego przede wszystkim na wyobraźni. Kognitywizm głosi, że język i poznanie wpływają na siebie nawzajem – język nie jest gotowym „narzędziem” poznania, danym z góry lub nawet wpisanym w strukturę umysłu. Za pomocą mnogości efektownych przykładów Lakoff i Johnson pokazują, jak w praktyce metafory sterują naszym postrzeganiem świata. Niniejsze wydanie zostało poszerzone o nowe posłowie, w którym autorzy referują wyniki badań nad metaforycznymi podstawami języka w okresie po ukazaniu się ich książki. Nowe teorie wiążą metafory z neuronauką, poszukując biologicznych uwarunkowań powstawania najprostszych metafor, a także z najwcześniejszymi doświadczeniami jednostki ludzkiej, które również się do tego przyczyniają. Ta fascynująca dziedzina przekonuje nas, że język pozostaje daleki od ściśle logicznej struktury, ale też nie jest dowolnym, „poetyckim” konstruktem. Musimy sobie radzić i w poezji, i w ścisłych naukach, poruszając się między tymi biegunami.

Przedmiotem zainteresowania językoznawstwa diachronicznego są zmiany w języku na wszystkich jego poziomach i we wszystkich jego podsystemach. Zmiany takie zachodzą zawsze i w każdym języku naturalnym, różne jest tylko ich tempo. Istotne jest podejście do materiału językowego od strony dynamicznej: widzenie nie stanu, ale ruchu, przekształcenia. Językoznawca diachronista moze badać zmiany fonetyczne, fonologiczne, prozodyczne, morfologiczne, składniowe, stylistyczne, socjolingwistyczne, pragmatyczne, etykiety językowej.
Książka omawia wszystkie najważniejsze zagadnienia metodologiczne diachronii, ilustrując je przukładami pochodzącymi z różnych genetycznie i typologicznie języków. Przeznaczona dla językoznawców i studentów, zajmie również wszystkich interesujących się lingwistyką.