Neofici polscy. Materiały historyczne

Książka wydana wspólnie z Instytutem Studiów Politycznych PAN

Książka opowiada o kilkuzdaniowym liście 34 intelektualistów do premiera Józefa Cyrankiewicza. Mowa w nim była o ograniczeniach papieru na wydawnictwa literackie oraz o rozszerzającej się cenzurze prewencyjnej. Ale te kilka niewinnych zdań wstrząsnęło Polską.

Szczególne znaczenie miała lista 34 sygnatariuszy. Te nazwiska były jak wielki dzwon ostrzegawczy. List 34 był czymś niezwykłym w biografii mojego pokolenia. Był to pierwszy publiczny znak sprzeciwu wobec polityki postępującej zamordyzacji. Rozmawialiśmy o nim z fascynacją i podziwem, ponieważ list był sygnałem, że sprzeciw jest możliwy; że cenzurę i jej niszczycielskie rezultaty można nazywać po imieniu.
Adam Michnik

Jedną z konsekwencji wystosowania Listu 34 były procesy Melchiora Wańkowicza i Jana Nepomucena Millera, a także wszczęcie śledztwa przeciwko Januaremu Grzędzińskiemu oraz Stanisławowi Catowi-Mackiewiczowi. Właśnie te procesy oraz towarzyszący im kontekst polityczny stały się głównym tematem książki Macieja Łuczaka. Umiejętne połączenie w niej perspektywy historycznej, politologicznej i prawnej (...) umożliwiło kompleksowe i wszechstronne zaprezentowanie zakresu podporządkowania wymiaru sprawiedliwości PRL centralnemu ośrodkowi dyspozycji politycznej, tworzonemu przez I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę i jego najbliższe otoczenie.
Prof. dr hab. Antoni Dudek

Maciej Łuczak odkrywa nowe, nieznane szerzej fakty, zarazem umieszcza całą sprawę w szerokim kontekście wewnętrznym i międzynarodowym. Za ważne uznałbym i to, że jego książka ma w znacznym stopniu charakter interdyscyplinarny, jest interesująca i pożyteczna zarówno dla historyków, jak i prawników, politologów, socjologów.
Prof. dr hab. Jerzy Eisler

Kompleksowe opracowanie analizujące problem skandali politycznych w RFN z perspektywy politologicznej, historycznej, socjologicznej i medioznawczej. Publikacja wskazuje przyczyny oraz skutki skandali politycznych w państwie będącym dojrzałą demokracją z dobrze funkcjonującym społeczeństwem obywatelskim. Analizuje wpływ, jaki wywierają afery na scenę polityczną i stabilność rządów w państwie oraz prezentuje dynamikę karier politycznych związaną z mechanizmami skandalizacji niewłaściwych zachowań uczestników życia politycznego.

Afery, skandale, sensacyjne wydarzenia są nieuniknioną częścią życia politycznego. Żywią się nimi media, bulwersują opinię publiczną, mają najczęściej olbrzymią siłę rażenia i duży zasięg oddziaływania; zdarza się, że w ich rezultacie upadają rządy, prominentni politycy odchodzą w niebyt… Na ogół jest tak zawsze i wszędzie, choć oczywiście z wieloma wyjątkami. Powyższe konstatacje w pełni potwierdzają wybrane przykłady afer politycznych – wynaturzeń w życiu publicznym naszego zachodniego sąsiada. Występują one w całej historii Republiki Federalnej Niemiec od chwili jej powstania w 1949 roku do dziś, wzbudzając nieodpartą refleksję: jak radzić sobie ze skandalami w demokratycznym państwie z dobrze funkcjonującym społeczeństwem obywatelskim?

*********

Political Scandals in the Federal Republic of Germany: the Process, the Players, the Consequences

A comprehensive study analysing the problem of political scandals in FRG from the political, historical, sociological and media perspective. The publication pinpoints the causes and the consequences of political scandals in the country established as a mature democracy with a well-functioning civil society. It analyses the influence such scandals exert on the political scene and stability in the country and shows the dynamics of political careers, linked to the mechanisms of scandalizing inappropriate behaviour of those participating in political life.

*********

Dr hab. Katarzyna Gelles (ORCID 0000-0002-3122-4889) – prof. Uniwersytetu Wrocławskiego, politolog, niemcoznawca, pracownik naukowy i nauczyciel akademicki. Pracuje w Zakładzie Badań Niemcoznawczych Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje na dziejach państw niemieckich od XIX wieku po współczesność, z uwzględnieniem polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz przeobrażeń polityczno-społecznych. Autorka licznych monografii, artykułów oraz omówień poświęconych szeroko pojętym tematom niemcoznawczym. Opublikowała m.in. książki: "Trzecia Rzesza w ujęciu raportów Socjaldemokratycznej Partii Niemiec" (Sopade) (2004), "Niemiecka polityka wschodnia" (2007) oraz "Niemiecka Republika Demokratyczna wobec zachodnich mocarstw okupacyjnych" (2011).

Dr Mariusz Kozerski (ORCID 0000-0001-6619-5531) – politolog, niemcoznawca, pracownik naukowy w Zakładzie Badań Niemcoznawczych Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Wielokrotny stypendysta niemieckich organizacji wspierających wymianę akademicką (m.in. Bayhost, DAAD, Fundacji Konrada Adenauera i KAAD). Autor monografii: "Polityka europejska Bawarii na przełomie XX i XXI wieku" (2007) oraz "Reorganizacja obszaru związkowego RFN w dyskursie politycznym lat 1948/49–1990" (2015). Przedmiotem jego zainteresowań badawczych są uwarunkowania kariery politycznej w Niemczech, a także pozycja i znaczenie CSU w niemieckim i bawarskim systemie partyjnym.

Dr Joanna Trajman (ORCID 0000-0002-6260-9140) – absolwentka stosunków międzynarodowych i kulturoznawstwa. Pracuje w Zakładzie Badań Niemcoznawczych Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Głównym polem jej zainteresowań badawczych jest polityka kobieca niemieckich partii politycznych, film niemiecki oraz kultura pamięci w Niemczech. Autorka wielu publikacji podejmujących zagadnienia szeroko rozumianego życia politycznego, społecznego i kulturalnego Republiki Federalnej Niemiec, w tym monografii "Narodowy socjalizm w kinie zjednoczonych Niemiec" (2014).

Przez pięć i pół wieków od założenia pierwszego w Polsce biskupstwa istniały w Poznaniu zaledwie dwie szkoły średniego typu: szkoła katedralna i założona w XIV. wieku przy kościele św. Marii Magdaleny szkoła miejska. Na dalsze studia, najczęściej teologiczne, wysyłano młodzież do Włoch lub na Akademię Krakowską. Dopiero w roku 1519 powstała w Poznaniu za sprawą Jana Lubrańskiego, gorącego humanisty i biskupa poznańskiego, wyższa uczelnia, zwana od jej założyciela Kolegium Lubrańskiego. Zasłużony biskup ten uposażył szkołę dobrami Stawiszyn pod Kaliszem. Fundację zatwierdził r. 1520 Zygmunt Stary. Sam biskup nie doczekał się wykończenia gmachu szkolnego. Uczynił zaś szkołę kolonią Akademii Krakowskiej i stąd zwano ją też szkołą akademicką, a nawet akademią.

Wybuch powstania styczniowego w Królestwie Polskim oraz na Litwie, Białorusi i Ukrainie poprzedziły manifestacje religijno-patriotyczne 1861 r. Wydarzenia te stały się inspiracją do wykonania fotografii, znajdujących się w prezentowanym albumie. Wykonywanie zdjęć w stroju żałobnym i z emblematami świadczącymi o polskości było swoistego rodzaju protestem przeciwko caratowi.
Manifestacje religijno-patriotyczne 1861 r. objęły całą Białoruś, jednak najintensywniej wystąpiły w zachodniej części, czyli na Grodzieńszczyźnie, a głównie w samym Grodnie.
Dzięki Józefowi Markiewiczowi, zesłańcy syberyjskiemu, pieczołowicie chroniącemu i opisującemu fotografie grodzian, i dzięki jego synowi Piotrowi, który album przekazał do grodzieńskiego muzeum, możemy poznać grupę osób żyjących w tych czasach i być może niejednokrotnie uczestniczących w opisywanych zdarzeniach.
Publikacja może okazać się interesująca dla historyków podejmujących tematykę powstania styczniowego na ziemiach białoruskich oraz dla miłośników fotografii, którzy szukają jej początku na ziemiach byłej Rzeczypospolitej.

[...] historia nie zapomni Aleksandry Piłsudskiej, a nie zapomni z wielu przeróżnych racyj. Jeśli kiedyś pisać się będzie dzieje kobiety polskiej, te dzieje, które rozpoczną na poły święte księżne-ksienie polskiego średniowiecza – Jolanty, Kingi, Jadwigi, przez które przejdą renesansowe cienie mądrej Bony i kochliwej Barbary, barokowe, sarmackie Reginy Żółkiewskiej, Barbary Chrzanowskiej, jeśli znajdą się tu i wielkie damy romantyzmu polskiego z tą, która była „polskim mariażem” Napoleona i z tą, dla której zrzekł się największej korony świata kałmucki cesarzewicz z Belwederu, jeśli zapamięta się kobiety w czerni 1863 roku i te, co za zesłańcami ciągnęły na Sybir, to historia do tego wspaniałego albumu, tak wspaniałego, że nie posiada takiego niejeden wielki naród, wniesie jeszcze wizerunek czarno ubranej pani Aleksandry Piłsudskiej.
K. Pruszyński, Pamiętnik Aleksandry Piłsudskiej,
„Wiadomości Polskie” 1941, nr 17, s. 4

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF.
Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu

REPRINT. Z przemowy: Pragnąć zastąpić tak u nas rozpowszechnione Almanachy Gotajskie wydawnictwem polskim, ułożyłem niniejszy „Almanach błękitny”, który zawiera na sposób ogólnoeuropejski zestawienie członków żyjących utytułowanych rodzin polskich. Chociaż w Polsce tytuły nie miały właściwie urzędowego znaczenia, a nawet używanie ich kilku konstytucjami wprost było zabronione, jednak gdy obecnie większa część wybitniejszych rodzin polskich otrzymała tytuły honorowe, przeto w zestawieniu są one uwzględnione. Za polskich bowiem czasów znaczenie rodziny nie w tytule, ale w ilości senatorów po największej części spoczywało. Dlatego też oznaczam gwiazdkami, a mianowicie jedną, rody które wybitną odgrywały rolę w swojej prowincji czy województwie, dwoma rody ogólnego znaczenia w całej Rzeczypospolitej, czyli magnackie...