Nie tylko Homo sapiens

Stworzyliśmy, zwłaszcza w ciągu ostatnich 150 lat, świat, w którym – z utylitarystycznego punktu widzenia – żyje nam się lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. O tym, jak do tego doszło, opowiada pięć pierwszych rozdziałów tej książki. Ale tworząc „najlepszy z ludzkich światów” dokonaliśmy zmian stanu Ziemi i życia na niej w stopniu przekraczającym pod szeregiem względów tzw. granice planetarne. Niewiele brakowało, byśmy zniszczyli warstwę ozonową. Do środowiska trafiają tysiące substancji, jakich tam wcześniej nie było, czego długofalowych skutków nie potrafi przewidzieć nikt. Globalne temperatury wciąż rosną. Dzikie życie znika z powierzchni Ziemi. Drastycznie zakłócamy obieg azotu i fosforu. Kopalnie, transport, przemysł, a także współczesne rolnictwo nieodwracalnie – w ludzkiej skali czasowej – dewastują planetę. Wisi nad nami groźba wojny atomowej. O wszystkich tych zagrożeniach opowiadają rozdziały od 6 do 11. Na koniec Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego nie ma dziś takich sił społecznych, które byłyby w stanie tym i innym zagrożeniom zapobiec. Antropocen. Szanse i zagrożenia to wyważone spojrzenie na cywilizacyjne i ekologiczne realia współczesności oraz trzeźwa analiza naszych szans na uniknięcie planetarnej katastrofy.

W swoim dziele Franz Uri Boas omawia relacje między rasą a kulturą, poruszając takie tematy jak dziedziczenie biologiczne i kulturowe, błędna ocena rasowa, kulturowa lub etniczna, naukowe podstawy ludzkiej indywidualności, czy porównanie kultury pierwotnej i współczesnej.Franz Boas dostrzegał i podkreślał z jednej strony jedność, z drugiej strony różnorodność kultury ludzkiej. Przejawiało się to w podkreślaniu jednej wspólnoty ludzkiej jako gatunku, uniwersalności podstawowych wzorców kulturowych, ale też pomysłowości człowieka w znajdowaniu różnorodnych, specyficznych rozwiązań. Wskazywał, iż każda kultura jest tworem złożonym, w pewnym sensie stabilnym, ale jednocześnie zmiennym. - ze wstępu Jarosława Różańskiego OMI, Rafała Wiśniewskiego

Zagadnienia omawiane w tym opracowaniu dotyczą m.in. najpopularniejszych metod
stosowanych przy ocenie wieku biologicznego dzieci i młodzieży, metod i technik wykorzystywanych przy pomiarach ciała człowieka (antropometrii) i zagadnień związanych
z ekologią człowieka. Istotną część opracowania poświęcono zagadnieniu postawy ciała
człowieka, w tym roli czynników (morfologicznych, fizjologicznych i środowiskowych) ją
warunkujących, zmianom postawy ciała w filogenezie i ontogenezie, metodom wykorzystywanym do jej oceny oraz pozycjom ciała człowieka przyjmowanym podczas pracy, wypoczynku i aktywności sportowo-rekreacyjnej.

Kolejne rozdziały książki to zaproszenia do wglądu w realia Małej Akademii Jazzu z różnych perspektyw – od najbardziej generalnej, nazwijmy ją kulturowo-antropologiczną, przez historię kreatywnego trwania MAJ i portrety jej twórców, propagatorów i niezmordowanego „personelu” (od Bogusława Dziekańskiego – co oczywiste – poczynając), aż po aspekt wspólnotowy naszego fenomenu, a więc spojrzenie na to, jak MAJ rezonuje społecznie. Oddaliśmy głos wielu ludziom, zarówno znanym, jak i anonimowym, blisko związanym z MAJ albo takim, którzy zetknęli się z akademią jedynie incydentalnie; osobom „formalnym”, fanom i kibicom, ale – z drugiej strony – nauczycielkom z różnych szkół; muzykom i działaczom społecznym, a wreszcie – słuchaczkom i słuchaczom kursów MAJ, absolwentkom i absolwentom tej dziwnej „szkoły”, która daje dyplomy, ale – jak onegdaj kino objazdowe – ciągle jest w trasie, mimo iż ma swój stały adres. Zaprosiliśmy do jej wnętrza i zachęcaliśmy, by spojrzeć na nią także z nieco odleglejszej perspektywy. „Książka Andrzeja Białkowskiego i Wojciecha J. Burszty jest przykładem owocnego zespolenia kompetencji pedagogicznych i antropologicznych, a także uwrażliwienia na te zjawiska w kulturze, które wymykają się oglądowi opartemu na analizie tzw. kultury instytucjonalnej. Jedzie Pan Jazz będzie niewątpliwie przydatną lekturą – zarówno dla kulturoznawców, pedagogów, nauczycieli, jak i dla studentów kierunków humanistycznych i społecznych”. Z recenzji dr. hab. Mirosława Pęczaka

Teksty prezentowane w niniejszym tomie ukazują ciało i cielesność w perspektywie historycznej. Autorzy, wybitni polscy badacze, podejmują tę problematykę z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych - historii, historii sztuki, archeologii i antropologii. Pojawia się zatem w tych studiach tak zagadnienie wyobrażeń o cielesności i jej pojmowania w różnych epokach historycznych, jak i problem przedstawienia ciała w sztuce czy stosunku do ciała w dyskursie różnych kultur. Nie ulega dla nikogo wątpliwości, że ciało jest od początku sztuki paleolitycznej po naszą epokę obiektem fascynującym twórców kultury, a przez to stale obecnym tak w przeżyciu jednostkowym, jak i w świadomości zbiorowej. Cielesność zaś jest równie ważna dla życia społecznego, jak i duchowość kształtująca zachowania i postawy zbiorowe.

W kwietniu 1982 roku Wade Davis, antropolog z Harvardu, wsiada do nocnego pociągu do Bostonu i otwiera kopertę. Wyciąga z niej plik pieniędzy, bilet lotniczy na Haiti i wyblakłą fotografię przedstawiającą ubogiego rolnika. To Clairvius Narcisse, człowiek-zombie, uznany za zmarłego i pogrzebany w latach sześćdziesiątych, lecz na powrót żyjący w haitańskiej społeczności. Davis wyrusza na Haiti, by rozpocząć naukowe śledztwo, którego celem jest odkrycie toksyny zmieniającej człowieka w zombie. Po zagłębieniu się w kulturę vodoun, będącą haitańską odmianą religii voodoo, i doświadczeniu mistycznych obrzędów wpada na trop dwóch trucizn pozyskiwanych z ryb i płazów. Pierwsza wywołuje stan zbliżony do śmierci klinicznej, druga odwraca ten proces, jednak trwale uszkadza mózg, pozbawiając daną osobę własnej woli i indywidualnej tożsamości. Co jednak najbardziej fascynujące – z obu chętnie korzystają władze wioski. Wąż i tęcza to nie tylko zdumiewająca historia o procesie zombifikacji, ale przede wszystkim o podróży w najbardziej pierwotne zakątki ludzkiej duchowości. Autor doskonale kreśli fenomen krwawych rytuałów vodoun, które stają się punktem wyjścia do zrozumienia doświadczonej brutalnym kolonializmem historii Haiti. „Davis zawsze jest pomiędzy: pomiędzy językami antropologii, reportażu i powieści przygodowej. Ale przede wszystkim pomiędzy światami: magii i racjonalności. Mało kto umie pisać o magii, roślinach i nauce tak przejrzyście jak on.” Mateusz Marczewski