O Prawie I O Mitach

Podobnie jak w przypadku poprzedniej swej rozprawy (Przyjaźń w świetle etyki Arystotelesa, Kraków 2013), tak i w tej dr Maciej Smolak podjął się dogłębnego wniknięcia w złożone wywody, argumenty i kontrargumenty Stagiryty. Podziwiam w tym względzie cierpliwość i wnikliwość Autora rozprawy, który przytacza i obszernie dyskutuje stanowiska uczonych, a także analizuje wyimki i stawiane w nich argumenty, czyli wszystko, co wiąże się bezpośrednio bądź pośrednio z tematem tego studium. Zapewne jest to najszersze opracowanie w literaturze przedmiotu, a jedyne w języku polskim. Z recenzji prof. dr. hab. Mariana Wesołego Kwestia przyjemności zajmuje jedno z ważniejszych miejsc w Arystotelesowej filozofii praktycznej. Czym jest przyjemność? Czy przyjemność jest dobra, czy zła? Czy jest utrudnieniem, czy ułatwieniem na drodze do osiągnięcia najwyższego dobra ludzkiego? Czy człowiek może prowadzić najbardziej udane życie bez przyjemności, czy tylko z przyjemnością? Na te i na inne pytania Autor niniejszej książki próbuje znaleźć odpowiedzi, przeprowadzając badanie egzegetyczne wybranych ustępów rozdziałów od jedenastego do czternastego siódmej księgi Etyki nikomachejskiej.

Trzeci, kolejny tom Historii starożytnych Greków, otwiera opowieść o wyprawie Aleksandra Wielkiego, daleko na wschód rozszerzającej świat, w którym Grecy znaleźli miejsce dla siebie, swoich miast i swojej kultury; narrację zamyka powstanie na jego obszarach nowego, rzymskiego już ładu, kiedy to o losach ludów decydowali nie hellenistyczni władcy, lecz politycy i cesarze przebywający w Rzymie nad Tybrem.
Dwa wielkie tematy powracają w tym tomie nieustannie: relacje między Grekami a ludami Wschodu oraz ich cywilizacjami, a także kolejne starcia z agresywną, ekspansywną i brutalną republiką rzymską. O ile jednak w pierwszym wypadku Grecy odnieśli widoczne zwycięstwo, ponieważ z cywilizacji faraońskiego Egiptu, z cywilizacji Babilonii, Syrii czy Anatolii pozostało niewiele, to konfrontacja z Rzymem tylko pozornie zakończyła się klęską Hellady, w istocie zaś wyszła ona z tego starcia zwycięsko: oto monarchie hellenistyczne wprawdzie nie potrafiły się obronić, ale Rzym wchłonął tę cywilizację i kontynuował jej dorobek aż po kres antycznego świata.

To zbiór 12 testów z mitologii greckiej. Są one skonstruowane zgodnie z założeniami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE) dotyczącymi nowej formuły sprawdzianu szóstoklasisty. Rozwiązywanie przedstawionych w tej książce testów służy nauce między innymi: czytania ze zrozumieniem, wykorzystania tekstu jako źródła informacji, korzystania z informacji zawartych w słowniku, logicznego wyciągania wniosków, formułowania wypowiedzi pisemnej poprawnej pod względem językowym i kształtowania jej formy odpowiednio do celu wypowiedzi. Testy zawierają:

pytania zamknięte (test wyboru);
zadania wymagające udzielenia krótkiej odpowiedzi z jej uzasadnieniem;
ćwiczenia typu „prawda – fałsz” lub „tak – nie”;
ćwiczenia rozwijające zasób słownictwa poprzez uzupełnianie tekstu z lukami;
ćwiczenia w redagowaniu dłuższych i krótszych wypowiedzi pisemnych wymaganych w nowej formule sprawdzianu szóstoklasisty: zaproszenia, ogłoszenia, notatki oraz na przykład listu oficjalnego, opisu dzieła sztuki, kartki z pamiętnika, opowiadania z dialogiem.

Inspiracją powstania książki stały się rozmowy poświęcone psychologicznej interpretacji mitów greckich publikowane cyklicznie na łamach miesięcznika „Zwierciadło”. Na publikację składa się poszerzona wersja tych rozmów, uzupełniona do dwunastu tematów mitologicznych. Symbole mitów greckich, odczytane na nowo w oparciu o myśl Junga, uzmysławiają nam ich psychologiczną mądrość.

Tradycja grecka legła u podstaw nowożytnej kultury europejskiej, dlatego może być traktowana jako źródło zrozumienia duszy współczesnego Europejczyka, żyjącego w epoce techniki, wymiany kulturowej i światopoglądowej oraz konfrontacji z cywilizacją globalnego świata. Umysł starożytnych Greków ujmuje psychologiczne prawdy w formie symboli, których archetypowe znaczenie pozwala zrozumieć nie tylko uniwersalne duchowe wyzwania stojące przed człowiekiem w każdej epoce, ale także ułatwia analizę zjawisk kultury, w której dziś żyjemy.

W pamięci zbiorowej Sparta zapisała się jako obóz wojskowy. W świecie, w którym obywatele poświęcali życie wojnie i innym potrzebom państwa, nie było miejsca na czas wolny. Autor kwestionuje ten zmitologizowany obraz, przyjmując odmienną od dotychczasowych perspektywę: zamiast, jak autorzy antyczni, skupiać się na państwie i jego potrzebach, zwraca uwagę na sferę prywatną, bliższą refleksji nad tytułową schole. Dowodzi, że życie Spartan mogło przypominać życie w obozie wojennym wyłącznie w okresie, kiedy przechodzili sławetne państwowe wychowanie. Po jego zakończeniu mieli dużo czasu na angażowanie się w różnorodne aktywności. Analiza form spędzania czasu wolnego przez mężczyzn pokazuje, że Sparta w wielu aspektach była podobna do innych greckich państw. Nieco inaczej było w przypadku kobiet: Greków dziwiły nie tylko aktywności, do których zostały zobowiązane przez wspólnotę, ale także sposób, w jaki niektóre z nich spędzały czas wolny, przekraczając granice między tym, co uznawano za „męskie” i „żeńskie”.

Schole. Leisure in Classical Sparta
In collective memory, the image of Sparta is that of a military encampment. In a world where the citizens devoted their lives to war and other needs of the state, there was no place for leisure. The author calls into question this mythologised perception, adopting a new perspective: instead of focusing, following the ancient authors, on the state and its needs, he pays special attention to the private sphere, which is more befitting for a reflection on the titular schole. He demonstrates that the life of Spartans might have resembled life in a military camp only during the period of the famed state education. Once the education was complete, the citizens had abundant leisure time to engage in various activities, including: family life, extramarital unions, pederasty, entertainment during feasts, sport, hunting, and horse and hound breeding.

Keywords: Sparta, classical period, leisure, schole, private time

Jak kształtowała się grecka demokracja? Czym było polis? Dlaczego Partenon jest tak niezwykły?

Historia starożytnej Grecji zawiera ogrom fascynujących wątków, które Thomas R. Martin przywołuje i intrygująco zestawia, tchnąc nowe życie w spojrzenie na tę cywilizację. Barwnie i bezkompromisowo opisuje jej dzieje, poczynając od prapoczątków w epoce kamiennej, przez pierwsze wielkie kultury: mykeńską i minojską, czasy wojen perskich i imperium ateńskiego, aż po podboje Aleksandra Wielkiego. Skupiając się na rozwoju greckiego państwa-miasta oraz kulturze Aten i Sparty w ich klasycznym okresie, autor tworzy panoramę świata Hellenów. Dzięki temu otrzymujemy solidną dawkę wiedzy o funkcjonowaniu greckiej demokracji i monarchii, wojnach i dyplomacji, a także o życiu codziennym, kulturze wysokiej i nauce. Dzięki tej lekturze – którą dopełniają porządkujące kalendaria, mapy i fotografie – świat dawnych Greków staje się nam bliższy.
„Starożytna Grecja. Od prehistorii do czasów hellenistycznych” to książka dla wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć, jak i dlaczego starożytni Grecy stali się protoplastami cywilizacji europejskiej.