Odczarowanie Z artystami o narkotykach rozmawia Jan Smoleński

Najpierw zatrzymała tramwaj, a kilka dni później Lecha Wałęsę z tłumem stoczniowców kończących „swój” zwycięski strajk – wszystko to w odruchu solidarności z tymi, którzy latem 1980 roku rzucili wyzwanie całemu systemowi. Henryka Krzywonos, nikomu nieznana motornicza z gdańskiego WPK, tymi gestami sprzeciwu – pod gdańską operą i pod stoczniową bramą – sprawiła, że sierpniowy protest mógł się przerodzić w wielki ruch na rzecz społecznej zmiany.
Timothy Snyder, wybitny amerykański historyk Europy Środkowej, pisał, że „miękkim, żywotnym jądrem ruchu, ową jego częścią, którą najtrudniej uchwycić i opisać, był ludzki impuls solidarności: gotowość do wzajemnego uznania i wola, by sobie pomóc. W tym sensie życie Henryki Krzywonos polega na solidarności, tak dziś, jak i kiedyś”. Kiedyś dlatego, że bez żadnego zaplecza, inteligenckich lektur, sieci kontaktów i znanego nazwiska jako pierwsza przełamała bierność koleżanek i kolegów, angażując się najpierw w sierpniowy strajk, a potem pracę – dzień i noc – w nowym Związku. Dziś – bo w dobie społecznej apatii i prywatyzacji życiowych strategii, przełamując bezwład biurokracji i obojętność rynku, wybrała pomaganie najsłabszym, zakładając rodzinny dom dziecka.

Zawsze w cieniu, najpierw męskich gwiazd „Solidarności”, a potem bohaterów transformacji z mediów, biznesu i parlamentu – dopiero po latach, gdy Kongres Kobiet przyznał jej tytuł Polki Dwudziestolecia, doczekała się należnego uznania. „Rewolucja jest kobietą”, mówiła wówczas Krystyna Janda w porywającej laudacji pióra Kazimiery Szczuki. Dzięki Henryce Krzywonos wiemy, że kobietą jest również solidarność.

Dziennik Roku Szczura to książka, która jest nie tylko kroniką pierwszego roku pandemii COVID-19, ale także opowieścią o dziejach spotkań Człowieka Zachodu z Człowiekiem Wschodu – od starożytności po czasy najnowsze. Hajduk zabiera czytelnika w podróż do Aten Peryklesa, Rzymu republikanów i autokratów, XVII-wiecznego Londynu oraz Chin czasów dynastii Han, Tang i Ming, próbując przy tym spojrzeć na współczesność z różnych perspektyw i uchwycić specyfikę momentu dziejowego, w jakim obecnie żyjemy.
Kiedy się myśli o dziejach Europy i wstrząsających nią konfliktach: ideowych i religijnych, narodowych i rasowych, czy to czasów Montaigne’a i Reformacji, czy to innych epok -starożytności grecko-rzymskiej, średniowiecza, „stulecia wojen” czy współczesności, u zarania każdej Nowej Ery – nie sposób nie ulec silnemu przekonaniu, że raz wznieconego pożaru ugasić się nie da. Co ma się rozpaść, rozpada się. Co ma spłonąć, płonie. Niezniszczalna i niepodzielna wydaje się jedynie owa tajemnicza „dusza Europy”.

***

Spór realny, a może kosmiczny dialog – bo nie jest powiedziane, że nieuchronnie zmierzamy do wyniszczającej konfrontacji – zacznie się, gdy stający naprzeciwko siebie Człowiek Zachodu i Człowiek Wschodu dojdą do wniosku, że słowa najprostsze i najbardziej podstawowe odsyłają do znaczeń skrajnie odmiennych, nie sposób ich ze sobą porównać ani sobie przeciwstawić.

(z książki)

JACEK HAJDUK (ur. 1982) – pisarz, filolog klasyczny. Mieszka w Krakowie.

„W pełni świadom, jak bardzo jest złożony dzisiejszy świat, Jacek Hajduk w swojej prozie zawsze pozostaje sobą i potrafi bronić własnego stanowiska. Niechętny stereotypom, wrażliwy na cywilizacyjne różnice, prezentuje w swoim pisarstwie postawę mądrej ciekawości i wrażliwości na piękno innych kultur.”

STEFAN CHWIN

„Czytając Dziennik Roku Szczura Jacka Hajduka, nie tylko stajemy się mądrzejsi, ale także z uwagą przyglądamy się temu, co najważniejsze, co buduje nasz świat prywatny i zbiorowy. Tak jakby z perspektywy filologa i żarliwego czytelnika, wspartej talentem pisarskim, lepiej było widać myśli i zjawiska przynależne do krajobrazu naszej duchowości.”

MAREK ZAGAŃCZYK

Gender – najpopularniejsze słowo ostatniego sezonu 2013/2014. Dla jednych niewinne pojęcie socjologiczne, dla innych ideologia gorsza od nazizmu i komunizmu. Podobno wysadza dzieci z płci biologicznej, rozbija rodziny, niszczy podstawy cywilizacji. Ale czy rzeczywiście? Uważamy, że nie. Płci biologicznej nie da się zmienić, można ją co najwyżej skorygować. Dzięki prawu osób homoseksualnych do zakładania rodzin będzie ich jeszcze więcej. A podstawą cywilizacji jest zdolność wzajemnego zrozumienia. Ciągle wierzymy, że jest to możliwe. Dlatego wydajemy ten przewodnik. Wśród autorów m.in.: Judith Butler, Kinga Dunin, Małgorzata Fuszara, Maciej Gdula, Ewa Graczyk, Anna Grodzka, Agnieszka Graff, Ewa Łętowska, Jaś Kapela, Michael S. Kimmel, Marta Konarzewska, Lucyna Kopciewicz, Agnieszka Kościańska, Kaja Malanowska, Zuzanna Radzik, Sławomir Sierakowski, Kazimiera Szczuka.

„Gniazda UFO” – to przełomowa praca w kwestii poznania tajemnicy kręgów i piktogramów zbożowych. W książce został dogłębnie przedstawiony problem i synteza zjawiska w zupełnie innym świetle niż powszechnie się to przyjmuje. Autor prezentuje ciekawą faktologię, zwracając uwagę na anomalny wymiar kręgów zbożowych. Dowodzi, że fenomen ten towarzyszy człowiekowi od wieków. W swojej analizie zjawiska autor skupia się m.in. na symbolice kręgów zbożowych i ich mistycznym wpływie na ludzką świadomość. ,,Gniazda UFO” to fascynująca lektura i próba odpowiedzi na pytanie, czym są kręgi zbożowe i ,,kto” stoi za ich powstawaniem.

„Mózg jest instrumentem tak jak skrzypce, umysł zaś skrzypkiem grającym na tym instrumencie” - John Carew Eccles.

Kruchy dom duszy, mózg, przez najdłuższy czas pozostał białą plamą w historii medycyny. Książka Thorwalda opowiada o powstaniu i rozwoju neurochirurgii. Ukazuje losy pierwszych chirurgów, którzy odznaczali się nie tylko odwagą, determinacją ale też niezachwianą pewnością w to, że można i należy leczyć „zakazany organ”. „Kruchy dom duszy” to historia wzlotów i upadków ludzi zmieniających współczesną medycynę.

W tym numerze „Krytyki Politycznej” przyglądamy się polskiej klasie średniej. Skąd się wzięła, dokąd zmierza, a może jest tylko naszym złudzeniem? W 1993 roku socjolog Edmund Mokrzycki zauważył, że w Polsce klasa średnia jest bytem raczej ideologicznym niż empirycznym. Czy po 25 latach budowania w Polsce społeczeństwa klasy średniej byt ten stał się choć odrobinę bardziej namacalny? Jak to wygląda w porównaniu z Rosją, w której ostatni raport Banku Światowego do klasy średniej zaliczył 60% społeczeństwa (dwukrotnie więcej niż jeszcze 10 lat temu), i Stanami Zjednoczonymi, gdzie o zmierzchu klasy średniej dyskutuje się od połowy lat 70. Rozmawiamy z socjologami, antropologami kultury, śledzimy wzlot i zmierzch kariery białych skarpetek, przyglądamy się kolorowej prasie i filmom, w których znalazły się portrety polskich przedstawicieli tej klasy. Zastanawiamy się nad przyszłymi scenariuszami jej politycznych wyborów. Wśród autorów m.in. Maciej Gdula, Magdalena Szcześniak, Jakub Majmurek, Henryk Domański, Aleksandr Bikbow, Jakub Dymek, Guy Standing. Poza głównym tematem numeru przyglądamy się sytuacji w Rosji. Rosyjski artysta-aktywista Piotr Pawlieński przedstawia zapis swoich osobliwych dyskusji na temat sztuki z rosyjskim wymiarem sprawiedliwości, Jakub Majmurek pisze dziennik z podróży do Moskwy i Petersburga, a Cezary Wodziński myśli po rosyjsku o postmodernizmie. Do tego Joanna Wowrzeczka sprawdza, ile tygodniowo wydajemy na spełnianie marzeń o karierze naszych dzieci, filozof nauki Peter Gallison czyta Freuda o cenzurze, Dawid Krawczyk opisuje wyprawę na granicę „twierdzy Europa”, a Adelajda Truścińska zwiedza Pustynię Błędowską. Zapraszamy również do lektury kolejnego odcinka dziennika Cezarego Michalskiego.