Pisma Wybrane Wiek XVIII Część 1 Polityka Zagraniczna Sejmu Wielkiego

W 2020 r. ukazały się Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572-16551. Wydawnictwo to było pierwszą z zaplanowanych trzech publikacji, których celem jest kompletna i nowoczesna edycja akt sejmiku bełskiego. We wstępie do tego tomu omówiono szczegółowo zarówno dzieje akt bełskich, jak i perturbacje związane z pierwszymi próbami ich edycji w zasłużonej serii „Akta Grodzkie i Ziemskie”. Dokonano tam również szczegółowej charakterystyki spuścizny zachowanej po niedoszłym wydawcy akt, Wojciechu Hejnoszu, która to spuścizna stała się pierwszą inspiracją do podjęcia na nowo próby edycji tego wielce interesującego i bardzo potrzebnego materiału źródłowego.
W 2021 r. udało się wydać kolejny tom akt sejmikowych, noszący tytuł Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1696-1772 (1792) . We wstępie do niego Czytelnik znajdzie krótko omówione przyczyny, które sprawiły, że jako drugi ukazał się tom obejmujący czasy saskie i stanisławowskie. Niniejszy tom jest trzecim i jednocześnie ostatnim z serii akt sejmiku bełskiego – obejmuje lata 1656-1695. Dzięki temu, że ukazuje się jako ostatni, jeszcze jesienią 2021 r. udało się wydawcom przeprowadzić uzupełniające kwerendy we Lwowie. Planowano wprawdzie dodatkowe kwerendy wiosną 2022 r., jednak na przeszkodzie stanęła bezprecedensowa i niczym nieuzasadniona napaść Rosji na Ukrainę.
Dzięki pomocy i zaangażowaniu jednego z recenzentów wszystkich tomów, dr. Oleksija Winnyczenki, oraz pracowników Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie udało się jednak przygotować ostateczną wersję niniejszego zbioru do druku.

Wszyscy w jakimś stopniu jesteśmy spadkobiercami wartości szlacheckich. Poszukujemy korzeni, otaczamy się rodowymi portretami i herbami. Na szlachecką modłę posługujemy się tytułami ,,pan” i ,,pani”. Warto badać te wartości, pisać o nich i je przypominać. Bez tego nie będziemy potrafili zrozumieć naszej kultury i współczesnych standardów.

Przełom średniowiecza i czasów nowożytnych przyniósł wiele przeobrażeń natury politycznej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej, także w Rzeczypospolitej. Potomkowie dawnych rycerzy stawali się szlachcicami. Nowe czasy to nowe powinności, a wraz z nimi – nowe wzorce osobowe. Specjaliści od władania mieczem musieli przyjąć rolę gospodarnych zarządców. Efektywne kierowanie folwarkiem to tylko jeden z obowiązków tytułowego homo nobilis. Oczekiwano, że będzie on także profesjonalnym urzędnikiem i dyplomatą, skutecznym działaczem politycznym, żołnierzem gotowym do walki, dworzaninem z krwi i kości, a do tego – troskliwym mężem i ojcem, ludzkim panem, życzliwym sąsiadem, dobrym obywatelem i gorliwym chrześcijaninem. Do każdej z tych ról szlachcic był powołany. Jak miał sprostać tym wszystkim wymaganiom? Autorka rekonstruuje wzorzec osobowy szlachcica, przywołując wskazówki i zalecenia zawarte w zwierciadłach z XVI i XVII wieku oraz innych utworach o charakterze moralizatorskim.

Dla jednych dwieście lat rządów wywodzącej się z Litwy dynastii to złoty wiek, jakiego Polska nigdy już nie doświadczyła, dla innych stracona szansa, przekreślenie piastowskich wysiłków, po których pozostały popioły. Apologeci nie szczędzą pochwał dla umiejętności scalania różnych organizmów państwowych, tolerancji, rozkwitu sztuki. Krytycy skupiają się na przeniesieniu ciężaru polityki z Zachodu na Wschód, na nieumiejętności stworzenia spójnej koncepcji Europy Środkowej, oddaniu pola Habsburgom.
Ale to za panowania Jagiellonów dokonały się najważniejsze zmiany polityczne i społeczne, które zadecydowały o kształcie przyszłego państwa – w tym sensie stali się oni fundatorami Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Przez cztery pokolenia pracowali nad scaleniem Korony i Litwy. Za ich rządów, krzepł naród szlachecki, latami rozszerzający swoje przywileje, czasem wręcz wymuszając je na rządzących. A co najważniejsze – wtedy właśnie zaczął wyłaniać się dojrzały polski parlamentaryzm z sejmem i senatem, który odegrał tak istotną rolę w późniejszych wiekach.
Zapraszamy w podróż w czasy jagiellońskie. 

Ostatnia wojna Polski z Krzyżakami, prowadzona w latach 1519–1521, jest słabo znana i praktycznie zapomniana w historiografii. Całkiem niesłusznie, wtedy to bowiem doszło do pierwszej nowożytnej kampanii wojskowej w dziejach Polski. Co więcej, zwycięstwo Rzeczypospolitej okazało się zgoła pyrrusowe – nie dość, że po wojnie sytuacja międzynarodowa Polski mocno się skomplikowała, a kraj popadł w poważne trudności finansowe, to w dalszej perspektywie koniec owej wojny doprowadził do powstania państwa pruskiego, w przyszłości stale zagrażającego Polsce.

Pomimo ponad 20 lat od pierwszego wydania książki, pozostaje ona właściwie jedyną polską monografią na temat ostatniej wojny Polski z Zakonem. Autor bardzo ciekawie i rzetelnie, na podstawie dostępnych źródeł przedmiotu, przedstawia zagadnienia polityczne, wojskowe, gospodarcze i społeczne związane z prowadzonym konfliktem.

Nowe wydanie zostało wzbogacone o posłowie, zaktualizowaną bibliografię i zmienione ilustracje.

Przemijają Jagiellonowie na polskim tronie, umiera bezpotomnie ostatni męski potomek Zygmunta Starego i Bony – Zygmunt August. Przed szlachtą i magnaterią staje widmo bezkrólewia. Walezjusz decyduje się objąć polski tron, ale bardziej go kusi tron francuski. Przy drugim sejmie elekcyjnym w ciągu roku widać oznaki paniki. Na planie pojawia się książę Siedmiogrodu. To czas Anny, siostry Zygmunta Augusta, która przez ponad 50 lat swego życia stała w cieniu wielkich spraw królestwa. Czy zdała egzamin z panowania? Czy starczyło jej sił i energii, by Rzeczpospolitą prowadzić w czas zawieruchy?
W książce Ostatnia z rodu przyglądamy się z bliska losom Anny Jagiellonki podpartym ogromną historyczną znajomością epoki Pawła Jasienicy.
Dla każdego, kto choć odrobinę smakuje polską historię, zastanawia się, dlaczego losy potoczyły się tak, a nie inaczej - to doprawdy prawdziwa rozkosz – zagłębić się w owe dywagacje światłego i mądrego autora, wybitnego znawcy Polski Jagiellonów i popłynąć z nim w wartki nurt wydarzeń tamtych czasów oraz przyjrzeć się procesom, które doprowadziły Polskę do miejsca, gdzie dziś się znajduje.
Naprawdę znakomita intelektualna przygoda dla tych, którzy lubią zastanawiać się nad przeszłością.

Publikacja Andrzeja Marca przedstawia ważny okres w dziejach państwa polskiego, jakim były dwunastoletnie rządy Ludwika Węgierskiego. Ostatnie monograficzne opracowanie tego zagadnienia wyszło spod pióra Jana Dąbrowskiego sto lat temu (Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kraków 1918). Marzec, wziąwszy pod uwagę szereg kwestii dotyczących zarówno ustroju Królestwa Polskiego, jak i wiedzy na temat funkcjonowania ówczesnego społeczeństwa, przedstawił całościowe ujęcie tematu.

Książka składa się z pięciu rozdziałów oraz szczegółowej bibliografii. W pierwszym rozdziale autor przedstawił dzieje Królestwa Polskiego na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIV stulecia. Swoje rozważania rozpoczął od analizy opisu przybycia do Krakowa i koronacji królewskiej Ludwika Węgierskiego, przedstawionego w Kronice Jana z Czarnkowa. Rozdział drugi opisuje objęcie władzy przez Ludwika Węgierskiego – zasadniczym celem badacza było uchwycenie relacji między poddanymi a monarchą i możliwe zarysowanie ewolucji postaw elitarnych kręgów Królestwa Polskiego. Rozdział trzeci stanowi próbę wyświetlenia na nowo okoliczności, które doprowadziły do wystawienia przywileju koszyckiego przez króla Ludwika we wrześniu 1374 roku. W dwóch końcowych rozdziałach monografii autor przedstawił ostatnie lata panowania Ludwika.