Polacy pracujący w czasach COVID-19

Jerzy Pleśniarowicz (1920 – 1978) – poeta, tłumacz literatury białoruskiej, czeskiej, słowackiej, rosyjskiej, ukraińskiej, reżyser teatralny i radiowy, dramaturg, animator kultury.
Autor Ballady o ułanach i innych wierszy (1987), antologii Wiersze z Rzeszowskiego (1974), monografii Kartki z dziejów rzeszowskiego teatru (1985), współautor Antologii poezji ukraińskiej (1978), autor Wierszy i przekładów wierszy (2018), Przekładów prozy (2019), Przekładów dramatów cz. 1 – 3 (2020 – 2021), tomów O poezji i recytacji, o dramacie i teatrze (2021) oraz Teatr w Rzeszowie (2023).
Kolejny tom Pism Jerzego Pleśniarowicza: Adaptacje teatralne, radiowe i telewizyjne gromadzi scenariusze i opracowania dramaturgiczne dla teatru w Rzeszowie (m. in. sztuka poświęcona patronce tej sceny: Panna Młoda z „Wesela”. Wanda Siemaszkowa, 1974) oraz słuchowiska dla Rzeszowskiej Rozgłośni Polskiego Radia z lat 1962 – 1977, często nadawane w programie ogólnopolskim, oparte na twórczości m. in. Antoniego Czechowa, Maksima Gorkiego, Wasilija Szukszyna, Aleksandra Wołodina, Iryny Wilde, Jewhena Hucały, Jerzego Andrzejewskiego, Jana Parandowskiego, Stanisława Piętaka, Ludwika Hieronima Morstina, Zbigniewa Dominy, Kazimierza Boska. Zamieszczono tu także scenariusz dla Teatru Telewizji Polskiej poświęcony poezji Juliana Przybosia pt. „Nie list, raczej płatek lotu w kopercie…” (1977) oraz tekst widowiska Świt nad Afryką, opartego na francuskojęzycznej poezji afrykańskiej w przekładach Jerzego Pleśniarowicza (1962).

Oddajemy do rąk Czytelników książkę, w której staramy się uchwycić i zinterpretować nowe zjawisko pobudzenia obywatelskiego miast przez aktywizm miejski. Z jednej strony usiłujemy wskazać pewne dominujące tendencje występujące w obszarze aktywizmu miejskiego, z drugiej zaś pokazać odmienność jego typów, z którymi spotykamy się obecnie w polskich miastach.

Pierwsza część prezentowanej książki poświęcona jest wykorzystaniu przez ruchy miejskie protestu jako głównego narzędzia wpływu i sposobu zasygnalizowania nowego problemu lub potrzeby. W drugiej części ukazane są popularne praktyki społeczne polegające na samoorganizacji w myśl hasła „róbmy swoje”, w nadziei, że otoczenie (społeczne, instytucjonalne) albo nie będzie przeszkadzać, albo się zmieni zmuszone do tego siłą dobrego przykładu. Część trzecia opisuje zaś procesy instytucjonalizacji zmiany społecznej wnoszonej przez ruchy miejskie i obejmuje teksty, w których pokazane są zarówno przykłady modelowych rozwiązań ustanawiających formalną kooperację między władzą a mieszkańcami, jak i upowszechnione narzędzia, za pośrednictwem których dokonuje się wpływ społeczny.

Redaktorki naukowe

Apokalipsa rozpoczęta jest poświęcona analizie sytuacji socjologicznej, aksjologicznej i politycznej narodu w przededniu upadku, ale i w obliczu szansy na wielką metamorfozę. Chociaż studium dotyczy legendarnego plemienia Wenedów, konkluzje wieszcza są ponadczasowe i sprawdzają się w każdym czasie, w którym ogół staje w obliczu nieprzewidzianych zagrożeń.

Słowacki podkreśla, że postęp możliwy jest tylko w połączeniu ze stratą i bólem. Każda ewolucja zawiera w sobie elementy rewolucji. Niemożliwe jest stworzenie lepszego społeczeństwa, ustroju, państwa, jakiejkolwiek formy bez skruszenia poprzedniej. Nie można tworzyć nowej wartości, jedynie modyfikując istniejącą. Taka postawa zaprzecza rozwojowi, nie tylko go powstrzymuje, ale zwyczajnie niszczy.

Słowacki w Lilli Wenedzie zobrazował historię plemienia u kresu jego trwania. Podkreślił zastój, słabość, przeżycie się wzorców do naśladowania, niewydolność sfery wierzeń, brak motywacji do działania zarówno w przestrzeni realnej, jak i religijnej. Naród, który się nie rozwija, nie dąży do wyższych wzorców, idei, prowokuje los. Prowokuje historię. Stworzona przez Wenedów społeczność nie sprosta nadchodzącym zmianom. A te są nieuniknione.

Jean-Marc Bot w książce Koniec świata. Duch czasów ostatecznych, komentując przesłania apokaliptyczne i ich uniwersalność oraz aktualność w XX i XXI wieku, zauważa: „Moralna presja będzie tak wielka, że nieuchronnie skłoni ludzi do miłości lub nienawiści... W czasach przełomowych, w obliczu wydarzeń ostatecznych każdy musi się opowiedzieć po stronie określonego systemu wartości, musi się zdecydować, czy godzi się na upadek swój, bliskich narodu, ludzkości i tryumf zła, czy chce walczyć o życie w świecie respektującym prawa i kierującym się miłością bliźniego”.

Ewa Nawrocka nazywa Słowackiego akuszerem wewnętrznego światła i anielskości ludzi, z którymi utrzymywał kontakty. To trafne określenie jego postawy w ogóle – jego twórczość dąży do wyzwolenia w czytelnikach postawy aktywnej, znalezienia swojego sposobu najpierw na doskonalenie siebie, a potem – w efekcie – zbiorowości, w której żyje.

Rozpoznanie znaczenia czynnika autorytetu gminnych władz samorządowych dla rozwoju wiejskich społeczności lokalnych może prowadzić do zmiany perspektywy w myśleniu o samorządzie. Oparte na autorytecie przywództwo jest niezbędne do ukierunkowanego i dynamicznego rozwoju społeczności lokalnej. Zrealizowane w podkarpackich gminach badania, będące empiryczną egzemplifikacją problematyki podjętej w tej pracy, ukazały m.in. znaczenie roli przedstawicieli władz samorządowych jako lokalnych liderów, których pożądaną, a nie zawsze w wystarczającym stopniu rozwiniętą cechą jest umiejętność sieciowej współpracy, tworzenia koalicji, mobilizowania wewnętrznych i zewnętrznych zasobów dla przyspieszenia procesów rozwojowych.

Zwięzła i przejrzysta analiza metod manipulacji statystykami, która wyjaśnia, dlaczego żyjemy w epoce terroru wszelkiej maści liczbowych zestawień Jes´li chcesz przechytrzyc´ lisa, poznaj jego sztuczki — autor wyjas´nia dokładnie, jak to zrobic´ w swoim ksiąz˙kowym klasyku Dlaczego statystyki kłamią. Od podkręconych wykreso´w i tendencyjnych pro´b badawczych, po wprowadzające w błąd us´rednienia — istnieją niezliczone statystyczne tricki, po kto´ re sięgnąc´ moz˙e kaz˙dy, kto ma w tym jakis´ interes lub produkt do sprzedania. Dzięki licznym przykładom i zabawnym ilustracjom z˙ywy i wciągający elementarz Darrella Huffa prezentuje podstawowe zasady statystyki i wyjas´nia, w jaki sposo´ b są one wykorzystywane do przedstawiania informacji w sposo´b nie do kon´ ca uczciwy. Wspo´ łczes´nie, w naszym opartym na danych s´wiecie, ksiąz˙ka ta stała się jeszcze bardziej niezastąpiona niz˙ w dniu pierwszej publikacji – sięgały po nią dotąd całe pokolenia czytelniko´w, kto´ rzy nie chcieli dac´ się oszukac´. Ksiąz˙ka działa niczym kubeł zimnej wody wylany na głowy „zwykłych” ludzi nieprzywykłych do analizowania niekon´ czącego się strumienia liczb płynących z reklam, serwiso´w telewizyjnych i internetowych. „Przes´mieszna eksploracja matematycznego zakłamania… Za kaz˙dym razem, gdy otwieramy nowy rozdział, rozwiewa się kolejna iluzja!” „New York Times”

Zamysłem autorki jest pokazanie, w jaki sposób zastosowanie perspektywy socjologii relacyjnej pozwala zrozumieć i wyjaśnić mechanizmy wytwarzania dobra społecznego. Książka porusza bardzo ważny społecznie temat, nie tylko aktualny w kontekście debaty publicznej, lecz także zaniedbany i niedoceniany w socjologii jako nauce. (…)

Uważna lektura książki pozwala odnieść się poznawczo zarówno do nowych form działania altruistycznego i humanitarnego, jak i powiązać je z najdawniejszymi sposobami myślenia o darze, wymianie, wzajemności w ich nieutylitarystycznych i ponadfunkcjonalnych aspektach, a także z działaniem najstarszych instytucji społecznych.

dr hab. Dorota Rancew-Sikora, prof. UG

Książkę Elżbiety Hałas można czytać na dwa (niewykluczające się) sposoby: jako erudycyjną i wszechstronną analizę tytułowego pojęcia altruizmu oraz kategorii pojęciowych z nim związanych (i ten jej aspekt byłby wystarczającym powodem, by ją napisać i opublikować) oraz – i na tym moim zdaniem polega nowość i oryginalność tej książki – jako pierwsze w Polsce tak obszerne przybliżenie i zastosowanie do analizy konkretnych zjawisk społecznych – socjologii relacyjnej, ciągle w polskim dyskursie naukowym niedostatecznie obecnej i mało znanej.

prof. dr hab. Wojciech Pawlik