Porwanie Europy. Studia Heterologiczne

Nie ma lepszej roli przy boku możnych niż rola błazna. Przez wiele wieków był tytularny błazen królewski, nie było zaś tytułu królewskiego mędrca. Mądry nie potrzebowałby błazna. Kto więc ma błazna, nie jest mądry jeśli nie jest mądry, to jest błaznem swego błazna. Zresztą proszę pamiętać, że w przedmiocie tak zmiennym jak obyczaje nie ma niczego absolutnie, istotnie i powszechnie prawdziwego i fałszywego, bo trzeba być takim, jakim interes być każe: dobrym lub złym, mądrym lub błaznem, poważnym lub śmiesznym, uczciwym lub występnym gdyby cnota prowadziła do majątku, to byłbym cnotliwy albo udawałbym cnotę jak inni. Chciano, żebym był śmieszny, i stałem się nim jeśli jestem występny, to sama natura na to łożyła. Jeśli mówię występny, to jedynie używam pańskiego języka gdyby bowiem doszło do wyjaśnienia sobie tych spraw, to mogłoby się zdarzyć, że pan nazywasz występkiem to, co u mnie jest cnotą, a cnota u pana to u mnie występek.

William James (1842-1910) - amerykański filozof, psycholog, psychofizjolog, współtwórca pragmatyzmu, psycholog religii. Doświadczenie religijne opiera się na serii wykładów, które James wygłosił na uniwersytecie w Edynburgu, pierwsze wydanie książkowe ukazało się w 1902 roku i uzyskało niezmierną popularność (przekłady na wiele języków, kilkanaście wydań angielskich). Do dziś pozostaje klasycznym dziełem z zakresu religioznawstwa. James zajmuje się w Doświadczeniu religijnym nie religią samą, ale przeżyciami człowieka w związku z wiarą, zajmuje go zrozumienie skąd w człowieku potrzeba religii i czego doświadcza osoba doznająca spotkania z boskim absolutem (przy czym nie są to w najmniejszej mierze rozważania teologiczne James zajmuje się wyłącznie przeżyciami, doświadczeniem człowieka, abstrahując od teologii i całkowicie pomijając instytucjonalne formy życia religijnego).

Jeden z czołowych francuskich działaczy kontrrewolucyjnych XX w. i organizator komórek formacyjnych na rzecz przywrócenia porządku cywilizacji chrześcijańskiej w społeczeństwie, Jean Ousset (1914-1994), przedstawia w niniejszym dziele mistrzowską syntezę swoich doświadczeń i refleksji na temat sposobu organizowania trwałej i owocnej działalności kontrrewolucyjnej. Sens i zasadność tego działania najlepiej uwydatniają przypomniane w książce słowa bpa Charlesa-Émila Freppela: „Największym nieszczęściem, jakie może spotkać jakąś epokę lub jakiś kraj, jest porzucenie prawdy lub jej umniejszenie. Po każdym innym ciosie można się podnieść, ale nie po tym, jak poświęciło się same zasady. W pewnych momentach umysły mogą się ugiąć, a moralność publiczna może zostać dotknięta jakąś wadą lub złym przykładem. Nic jednak nie jest stracone, dopóki prawdziwa doktryna trwa w nienaruszonym stanie. Dzięki niej prędzej czy później wszystko, ludzie i instytucje, wróci do należytego porządku. Zawsze bowiem można odzyskać dobro, jeśli nie utraciło się prawdy. Dlatego jedyną rzeczą, która mogłaby pozbawić nas nawet samej nadziei na ocalenie, jest porzucenie zasad, bez których nie sposób zbudować nic solidnego i trwałego. Największą przysługą, jaką człowiek może oddać swoim bliźnim w czasie powszechnego osłabienia i zamroczenia, jest wyraźne i odważne głoszenie prawdy, nawet gdy nikt nie chce jej słuchać. W ten sposób wpuszcza on do umysłów chociaż promyk światła, a jeśli nawet jego głos nie jest w stanie przebić się przez zgiełk chwili obecnej, to przynajmniej w przyszłości zostanie przyjęty jako posłaniec zbawienia”.

Redakcja, wstęp i opracowanie – Marcin Lisiecki

Klasyka Polskiej Orientalistyki to seria wydawnicza, mająca przypomnieć i przybliżyć Czytelnikom sylwetki oraz dorobek naukowy wybitnych badaczy, którzy kształtowali zręby polskiej i światowej orientalistyki. W kolejnych tomach zamierzamy prezentować rozprawy naukowe, artykuły, tłumaczenia, szkice, egodokumenty i nieznane dotąd materiały archiwalne. Przedstawimy też historię przedwojennej i powojennej polskiej orientalistki oraz specyfikę podejmowanych przez badaczy tematów dotyczących kultur, religii, filozofii, sztuki, literatury, polityki i społeczeństw Azji.

W niniejszym tomie, pierwszym z serii, przedstawiamy prace Eugeniusza L. Słuszkiewicza (1901-1981), polskiego indologa, armenisty, językoznawcy i tłumacza związanego z Uniwersytetami: Jana Kazimierza we Lwowie, Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Warszawskim. W książce znajdziemy rozprawę Przyczynki do badań nad dziejami redakcji Ramaya?y (1938), kilka artykułów w języku francuskim i polskim, które dotyczą językoznawczych analiz treści Ramajany i jej miejsca w kulturze dawnych Indii, a także niepublikowane dotąd materiały archiwalne.

Filozofia, dialektyka, rzeczywistość, po raz pierwszy wydana w 1982 roku przez Państwowy Instytut Wydawniczy, jest prezentacją projektu filozoficznego Marka J. Siemka z lat siedemdziesiątych. Składa się z dziesięciu niezależnych artykułów poświęconych istotnym zagadnieniom filozofii XX wieku. Stawiając się w roli przewodnika, Siemek odtwarza całościowy horyzont myśli współczesnej w jej zmaganiach z własną przeszłością. Za pomocą narzędzi pojęciowych hermeneutyki, strukturalizmu, marksizmu i Hegla zarysowuje własne stanowisko, które określał wówczas mianem historycznej ontologii sensu.

******

Works. Philosophy, Dialectics, Reality

Filozofia, dialektyka, rzeczywistość [Philosophy, Dialectics, Reality] published for the first time in 1982 by Państwowy Instytut Wydawniczy is a presentation of Marek J. Siemek’s philosophical project from the 1970s. The book consists of ten independent articles devoted to important issues of the 20th-century philosophy. Siemek assumes the role of a guide and recreates the comprehensive horizon of contemporary thought struggling with its own past. By means of the conceptual tools of hermeneutics, structuralism, Marxism and Hegel, he outlines his approach, which he defined then as the historical ontology of sense.

Lektura Bilikiewicza pokazuje, że wartości teoretyczne, jakie współdzieli społeczność naukowa baroku, były silnie związane z ideałem empiryzmu. Embriolodzy cenili więc między innymi dokładność, pomysłowość w projektowaniu doświadczeń, owocność, obszerność danych, powtarzalność i spójność wewnętrzną. Ponieważ w epoce tej całą dostępną wiedzę usiłowano przedstawić w postaci systemu, na liście wartości teoretycznych musiały znajdować się spójność zewnętrzna oraz szeroki zasięg. Tym, co z pewnością różni ją od współczesnego zbioru wartości teoretycznych, jest dezyderat zgodności z objawieniem.

Barokowy wzór prowadzenia badań naukowych nakazywał poznawanie przyrody środkami empirycznymi. Tylko w ten sposób, jak wyjaśniał już Francis Bacon, można osiągnąć cel, którym było opanowanie natury.

(…) obserwacje prowadzone post mortem uzupełniła anatomia animata, która stała się „ośrodkiem wszystkich rozważań”. Stwierdzenie, jaka jest na przykład kolejność wykształcania się poszczególnych narządów, było możliwe dzięki metodzie znanej już w starożytności, a polegającej na systematycznym otwieraniu zapłodnionych kurzych jaj. Po wiekach powraca do niej późnorenesansowy anatom Ulisses Aldrovandi, a potem stosuje i udoskonala ją jego uczeń, Volcher Koyter. Takie obserwacje prowadzono w całym omówionym przez Bilikiewicza okresie, od Harveya po Caspara Wolffa (fragment Wprowadzenia Artura Koterskiego).

Historia embriologii od Arystotelesa do Harveya doczekała się dzięki Brunowi Blochowi bardzo gruntownego opracowania monograficznego. Jeszcze bardziej atrakcyjny okres baroku i Oświecenia nie został, poza pojedynczymi esejami, jeszcze opracowany. Dlatego było dla mnie wielką radością, gdy młody uczony, dr Tadeusz Bilikiewicz [z Instytutu Historii Medycyny na Uniwersytecie w Krakowie] przyjechał do mnie w 1930 roku do Lipska i z wielkim zapałem podjął się opracowania tego problemu. Powstała interpretacja, która traktuje o historii embriologii od Harveya do Karla Ernsta von Baera, i która przedstawia embriologię nie w oderwaniu, lecz w szerokim kontekście prądów umysłowych tych fascynujących stuleci. Rzadko zdarza mi się, by uczeń tak dobrze rozumiał moje zamiary. Wyniki tej pracy zostały po raz pierwszy przedstawione jesienią 1930 roku na Międzynarodowym Kongresie Historii Medycyny w Rzymie i zyskały powszechne uznanie (fragment Przedmowy Henry’ego Sigerista).