Potencjał wiersza

Zbiór tekstów poświęconych zagadnieniom istotnym dla konstruowania mapy modernizmów Europy Środkowo-Wschodniej lat 1867–1918, omawiających przekształcenia tożsamościowe, kształtowanie się prądów ideowych w regionie oraz poszukiwania koncepcji narodowości i europejskiej wspólnoty, odnowę duchowości, redefinicje cielesności w przestrzeni kultury czy oddziaływanie freudyzmu. Znakomite teksty analityczne badaczy tego okresu, wzbogacone o cenne indeksy, stanowią bogate źródło wiedzy dla literaturoznawców, kulturoznawców, socjologów, etnologów, a także krytyków literackich i filmowych, zainteresowanych słabo dotąd opisaną tematyką modernizmu tego regionu.

Trzytomowa publikacja jest efektem projektu naukowego realizowanego w ramach Narodowego Programu na rzecz Rozwoju Humanistyki. Autorzy proponują rozpoznanie literatury Europy Środkowo-Wschodniej lat 1867–1918 jako pewnej całości, posługując się kategorią ważną dla badań kulturowych, które przypisują dziś szczególne znaczenie fenomenowi miejsca.

Świat po rewolucji miał być nie tylko światem lepszym – mądrzejszym, sprawiedliwszym czy bardziej bezpiecznym. Miał być także światem piękniejszym. Sztukę należało zatem przeobrazić i zaplanować od nowa, wyznaczając jej nowe cele i nowe zadania. A jednak wszystkie zachodnie rewolucje – zwłaszcza te dwudziestowieczne – zawierały elementy konserwatywne, szmuglowane z dawnego, minionego już świata. Na przykład rewolucja faszystowska we Włoszech sięgała do tradycji renesansu, nawiązując tym samym do świetności sztuki włoskiej. Z kolei naziści niemieccy urządzali się wszędzie tam, gdzie tylko mogli, niczym norymberscy mieszczanie. Rewolucja, która wybuchła na Wschodzie, z pozoru była inna, gdyż zniszczyła wszystko do cna. Niechęć do własnej przeszłości i obarczanie jej odpowiedzialnością za nędzę i zacofanie skłoniły wielu Rosjan do nadmiernej wiary w zbawienie, jakie miało nadejść z przyszłości, do przesadnej atencji wobec tego, co nowe i dopiero wyłaniające się w kolejnych odsłonach. Wypada tu podkreślić, że obie dwudziestowieczne rewolucje – faszystowska i bolszewicka – przy wszystkich dzielących je różnicach, miały jedną cechę wspólną: zostały przygotowane przez awangardę. W sztuce awangardowej wola zapanowania nad artystycznym materiałem bliska jest bowiem woli panowania w ogóle. Polityk i artysta awangardowy dążą właściwie do tego samego: chcą widzieć materię świata na kolanach.

"Pod egidą trzech lubelskich instytucji naukowych: Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Uniwersytetu Medycznego i Lubelskiego Towarzystwa Naukowego odbywały się w Lublinie, w latach 2003-2012 interdyscyplinarne spotkania naukowe przedstawicieli świata medycznego i badaczy literatury. Ich owocem są prezentowane w tej książce eseje. Dzięki trafnemu doborowi ilustracji owa interdyscyplinarność została dopełniona obecnością dzieł sztuki".

Bohumila Hrabala i Umberta Eco łączyć może bodaj tylko późny debiut. Obaj weszli w świat literackiej prozy narracyjnej u progu tak zwanego wieku Abrahamowego. Hrabal (rocznik 1914), wyraźnie starszy od Eco (rocznik 1932), próbował wcześniej, bez większego powodzenia, zostać poetą; Eco dał się najpierw poznać jako autor ksiąg uczonych.

Kiedy pisałem i redagowałem zebrane tu szkice, nie sądziłem, że dojdzie do spotkania Włocha z Czechem w jednym tomie, i nie wiem, kiedy wpadł mi do głowy pomysł tej swoistej unii personalnej. Może w rezultacie zadumy nad powodzeniem prozy Hrabala we Włoszech, włoskiej fascynacji Pragą magiczną czy praską genezą Imienia róży?. Może jeszcze podziwem Hrabala dla wyobraźni filmowej Felliniego, a może wreszcie w grudniu 2017 roku podczas wykładu, który nota bene nosił tytuł Między Eco a Hrabalem, czyli rozterki polonisty w naszych czasach?

Ireneusz Opacki
Teoretyk i historyk literatury, profesor zwyczajny na Uniwersytecie Śląskim. Ukończył studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1958 r., doktorat obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1966 r., habilitował się w Instytucie Badań Literackich PAN w 1972 r., tytuł profesora otrzymał w 1977 r. Był dyrektorem Instytutu Literatury i Kultury Polskiej, a następnie Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej UŚl. oraz kierownikiem Zakładu Teorii Literatury. Działał jako członek Towarzystwa Naukowego KUL, Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (prezes oddziału śląsko-dąbrowskiego). Odbył szereg wyjazdów naukowych z wykładami do Czech, Francji, Jugosławii, Szwecji, Włoch, na Węgry i Słowację. Jego głównymi zainteresowaniami były: proces literacki, genologia, sztuka interpretacji, poezja XIX i XX wieku (przede wszystkim romantyzm i jego poetyckie dziedzictwo). Opublikował m.in. książki: Ewolucje balladowej opowieści (1961), Ballada (1970, z Cz. Zgorzelskim), Poezja romantycznych przełomów (1972), Ruch konwencji (1975, z A. Opacką), Poetyckie dialogi z kontekstem (1979), „W środku niebokręga” (1995), Król Duch, Herostrates i codzienność (1997). Był redaktorem wielu wydawnictw zbiorowych, m.in. założycielem i redaktorem wielotomowej serii ,,Skamander". Odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

> KRÓTKIE WPROWADZENIE
- książki, które zmieniają sposób myślenia!

Science fiction to przystępne i atrakcyjne ujęcie zagadnień związanych z gatunkiem niełatwym do zdefiniowania, określanym jako połączenie powieści, tekstu naukowego i proroctwa; podejmującym problemy nieobce literaturze zaangażowanej. Literackie i filmowe podróże w czasie i przestrzeni, Obcy i alternatywne społeczności, rozwój technologii i polityka.

*

Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. - od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie.
Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje.
Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.