Przemoc instytucjonalna wobec dzieci

Od kary chłosty do karnego jeżyka - czyli długa historia przysłowiowego klapsa
"Historia dzieciństwa jest koszmarem, z którego jako ludzkość dopiero zaczynamy się budzić", uważa amerykański badacz Lloyd deMause - i ma rację. Rzeczywiście, dzieje dzieciństwa przypominają długi, ciągnący się przez stulecia i doświadczany nadal przez najmłodszych na całym świecie zły sen. W przeszłości dzieci dorastały w atmosferze strachu czy wręcz terroru, ich życie przepełnione było nie miłością i szczęśliwością, lecz osamotnieniem, przemocą i najróżniejszymi formami krzywdzenia. Od pierwszych chwil na świecie. Dziś dzieciństwo kojarzy nam się z beztroską i poczuciem bezpieczeństwa, a opiekę i ochronę rodzicielską uważamy za coś oczywistego i naturalnego - mimo to wciąż sporo ludzi akceptuje i stosuje kary cielesne.

Chciałabym napisać, że przeczytałam tę książkę z prawdziwą przyjemnością, ale nie pozwala na to jej tematyka. Napiszę więc inaczej: przeczytałam ją z zainteresowaniem i ze świadomością, że tak było (wynikającą z mojego zainteresowania problematyką dziecka i dzieciństwa w dawnych czasach), ale także z niedowierzaniem, że, co gorsze, tak jest! A jeszcze gorsze - że nadal są dorośli, którzy uzasadniają stosowanie przemocy wobec dzieci, twierdząc, jak przytoczony przez Annę Golus profesor filozofii polityki Zbigniew Stawrowski, że klaps "jest czynem o wysokiej wartości wychowawczej i dlatego zasługuje na pochwałę"!

prof. zw. dr hab. Dorota Żołądź-Strzelczyk, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

O autorze
Anna Golus - publicystka i autorka kilku e-booków oraz licznych artykułów dotyczących głównie praw dziecka i przemocy wobec dzieci. Publikowała między innymi w „Tygodniku Powszechnym”, „Ale Historii”, Niebieskiej Linii, Dziecku, Przekroju, Znaku, Blizie, Gdańskich Zeszytach Kulturoznawczych, Kulturze Popularnej i Studiach Edukacyjnych oraz w kilku serwisach internetowych. Inicjatorka kampanii Kocham. Nie daję klapsów i akcji Książki nie do bicia. W 2018 roku nominowana do nagrody MediaTory w kategorii reformaTOR.

"Kato-tata" odsłania tabu, dotyka wrażliwego ciała wykorzystywanego dziecka, które nie szuka nigdzie pomocy a jątrzące rany nie goją się i roznoszą w nieskończoność, również na ciele i duszy dorosłej kobiety. Niechętnie rozmawiamy o molestowaniu dzieci, a już na pewno za wszelką cenę unikamy odnośników do osobistych doświadczeń naszych rozmówców, jakby bojąc się, że niechcący poruszone wspomnienia zaczną cuchnąć. Dlatego tak ważne jest, żeby to dziecko zaczęło krzyczeć, żeby wykrzyczało z siebie tę traumę, poczucie winy i strach. W "Kato-tacie" dziecko właśnie krzyczy, prostym, zwykłym językiem, wypranym z zawiłości literackiego stylu. Dopóki ten niezrozumiały ból siedzi cicho, dziecko będzie nadal cierpieć, choćby miało sto lat.

Jeśli wyobrazimy sobie "Niedole cnoty" Sade`a w połączeniu z "Malowanym ptakiem" Kosińskiego przeniesione na Dolny Śląsk w realia lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych - możemy w przybliżeniu określić "Kato-tatę". Czytając tę książkę schodzimy do piekła i zastanawiamy się ile takich piekieł znajduje się w naszym najbliższym otoczeniu.

Missoula w Montanie tylko z pozoru jest sielskim miasteczkiem uniwersyteckim, zamieszkanym przez zżytą społeczność dumną ze swojej drużyny futbolowej. Tak naprawdę ta przyjemna fasada skrywa poważny problem, jakim są liczne przypadki przemocy, której ofiarami padają studentki tutejszego uniwersytetu. Według ustaleń Departamentu Sprawiedliwości, badającego sytuację w Missouli, w latach 2008–2012 tamtejsza policja skierowała do prokuratury sto czternaście zgłoszeń dotyczących przemocy seksualnej. Prokuratura zdecydowała się wystąpić z aktem oskarżenia jedynie w czternastu przypadkach. Według prawa Montany wyrok za gwałt to maksymalnie sto lat więzienia, minimalnie – dwa lata, jednak w hrabstwie Missoula osoby uznane za winne gwałtu często w ogóle nie były posyłane za kratki. Dopiero medialna burza spowodowała zmianę sytuacji, ale ujawniła też, że problem dotyczy nie tylko tego miasteczka. Opisując to, co wydarzyło się w Missouli, Krakauer pokazuje, jak niewydolny jest system, który zamiast chronić ofiary, często umacnia niebezpieczne stereotypy. Opinia publiczna zaś zbyt często staje po stronie sprawców. „To lektura konieczna, jeśli same i sami chcemy uwolnić się od krzywdzących stereotypów oraz przestać przerzucać winę ze sprawcy gwałtu na ofiarę. Krakauer analizuje i obnaża tricki, jakie stosują sprawcy, by uchylić się od dpowiedzialności, oraz mechanizm reakcji na ujawnianie gwałtów: gwałciciele nie bronią się sami, mają sojuszników. Niektórym faktycznie trudno uwierzyć, że ich sympatyczny kolega dopuścił się tak straszliwego czynu, inni wciąż wierzą, że gdy kobieta mówi „nie”, to tak naprawdę myśli „tak”, jeszcze inni sami wykorzystywali, gwałcili i molestowali. Bronią sprawcy i atakują ofiary, bo – jak pisze Krakauer – „obsmarowanie ofiary jest jedną z najskuteczniejszych taktyk, jakimi posługują się adwokaci broniący gwałcicieli”. Jeśli należysz do pierwszego lub drugiego typu – czytaj, ucz się i wspieraj osoby, które zdecydowały się ujawnić przemoc. Jeśli do typu trzeciego – tym bardziej czytaj, ponieważ masz szansę się zmienić.” Joanna Piotrowska, Fundacja Feminoteka „Fascynująca, rzetelna i głęboko niepokojąca książka. Krakauer z dziennikarską dociekliwością obala mity na temat gwałtów, a dzięki pisarskiej wrażliwości przedstawia coś więcej niż kompendium faktów. Niezwykle ważna, trudna lektura, odsłaniająca przerażającą i niestety bardzo aktualną historię.” „USA Today” „Krakauer opowiada przerażającą historię, a bezsilność czytelnika wobec opisywanej brutalności doprowadza do szału. Kawał świetnej reporterskiej roboty.” „Newsweek” „Zatrważająca lektura demaskująca nieudolność działań uczelni i władz lokalnych podczas śledztwa dotyczącego gwałtów na kampusie. Krakauer wchodzi głęboko w bagno przestępstw seksualnych i pokazuje, że ofiara traktowana jest na równi z oprawcą.” „Entertainment Weekly” „Niezwykle rzetelna i bezkompromisowa książka. Krakauer zamiast szokować, dokonuje głębokiej analizy problemu, obala mity narosłe wokół problemu przemocy seksualnej i ukazuje, w jaki sposób społeczeństwo torturuje ofiary, odzierając je z godności i prawa do dochodzenia swoich racji.” „Outside” „Krakauer opowiada historię, która wywołuje w czytelniku wściekłość. Obrazowo przedstawia cierpienie ofiar przemocy seksualnej oraz ich walkę o sprawiedliwość i powrót do psychicznej stabilizacji. Bezkompromisowa lektura ujawniająca kulisy śledztwa, a także mechanizmy działania osób zamieszanych w przestępstwo, próbujących na wszelkie sposoby zatuszować fakty.” „Publishers Weekly”

Odporność psychiczna to umiejętność skutecznego radzenia sobie z wyzwaniami, ze stresem i z presją. Determinuje ona sposób reagowania na trudności zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Osoby silne i odporne psychicznie wierzą we własne umiejętności, są otwarte na nowe wyzwania i z wytrwałością dążą do celu. Lepiej sobie radzą z potencjalnie stresującymi sytuacjami, łatwiej znoszą krytykę i nieprzychylne uwagi, a porażkę traktują jako okazję do rozwoju osobistego. Częściej też odnoszą sukces. Rozwijanie odporności psychicznej umożliwia optymalne wykorzystanie posiadanych umiejętności, a jej pomiar pozwala zaplanować odpowiednie wsparcie. Przedstawiony przez autorów model odporności psychicznej i kwestionariusz do jej oceny są cennymi narzędziami w procesie rekrutacji pracowników, w zarządzaniu talentami czy w planowaniu awansu. Umożliwiają także precyzyjne określenie potrzeb szkoleniowych i rozwojowych. Są powszechnie stosowane w biznesie, edukacji, służbie zdrowia, sporcie i życiu społecznym.

Książka ukazuje proces tworzenia relacji przemocowych w rodzinie, uwzględniając zarówno problemy indywidualne, jak i problemy w relacjach partnerskich. Analizuje także proces terapeutyczny, jako sposób odkrywania osobistych mechanizmów funkcjonowania sprawcy i ofiary oraz przekształcania się relacji rodzinnych jako konsekwencja zdobywania świadomości indywidualnych i społecznych trudności. W publikacji została dokonana analiza kryzysów w funkcjonowaniu rodziny, pojawiających się w trakcie psychoterapii oraz po jej zakończeniu. Stanowi również opis budowania relacji w rodzinach, które postanowiły pozostać ze sobą pomimo doświadczonej przemocy. W książce przedstawione są praktyczne wskazówki dla terapeutów pracujących z ofiarami lub sprawcami przemocy domowej.

Jest to kolejna monografia powstała w związku z jubileuszem 55-lecia psychologii na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Niniejszy tom w przeważającej części poświęcono zagadnieniom stresu oraz strategii radzenia sobie z nim. Stres jest rozpatrywany tutaj jako reakcja biologiczna pojawiająca się w odpowiedzi na czynniki-stresory. Ponadto przedstawiane są strategie i techniki radzenia sobie z narastającym napięciem – tak w aspekcie adaptacyjnym, jak i nieadaptacyjnym. (…)
Monografia posiada bardzo wysokie walory naukowe i dydaktyczne. Prezentowane wnioski wypływające z badań mają charakter uprawniony, są rzetelne i mogą być wykorzystane w codziennej praktyce pracy z pacjentem. Wzbogacają warsztat zarówno lekarza, jak i psychologa. Co ważne, Autorzy „jednym głosem” wskazują, że lekarze i psycholodzy ze sobą nie konkurują, a się uzupełniają, pracując w zespole. Dzięki współpracy zwiększa się efektywność terapii, compliance, podnosi się jakość życia pacjenta, zwłaszcza w odniesieniu do chorób przewlekłych.
Gorąco rekomenduję monografię lekarzom i psychologom, ale też wszystkim osobom ze specjalnościami medycznymi.
z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Ewy Mojs

W tomie publikują:
Izabela Fijałkowska, Tomasz Krasuski, Marta Kulpa, Krzysztof Owczarek, Hanna Rozenek, Marta Rzadkiewicz, Dorota Włodarczyk, Stanisław Wójtowicz, Urszula Ziętalewicz.