Społeczno-geograficzny wymiar przemian stref podmiejskich w Polsce

Usługi są tym sektorem gospodarki, który od wielu dziesięcioleci pełni kluczową rolę we współczesnych procesach rozwoju ekonomicznego. W krajach postkomunistycznych szybki rozwój działalności usługowej nastąpił dopiero w ostatnich dwóch dziesięcioleciach
w wyniku zachodzących przemian systemowych, umożliwiających nadrobienie wieloletnich zapóźnień w stosunku do gospodarek krajów wysoko rozwiniętych. O ile rozwój funkcji usługowej w dużych ośrodkach miejskich był z wielu powodów ułatwiony, a przekształcenia ich struktur funkcjonalnych przebiegały często bardzo dynamicznie, to już w wielu małych miastach rozwój sektora usług nie zawsze postępował bez przeszkód. W małych jednostkach osadniczych – poza ich położeniem w sieci osadniczej i zróżnicowanej ekonomicznie przestrzeni kraju – istotną rolę odgrywały m. in. takie uwarunkowania, jak: silne rozdrobnienie rolnictwa i duży odsetek ludności wiejskiej o niewysokich dochodach na otaczających terenach, stosunkowo niski względny poziom wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców, a także często niewydolny samorząd lokalny, niepotrafiący wypracować i wcielić w życie racjonalnych założeń polityki ekonomicznej na szczeblu gminy. Pomimo istniejących ograniczeń, funkcja usługowa małych miast uległa znacznym przeobrażeniom po 1990 r., głównie w ośrodkach położonych na zapleczu wielkich miast. Toteż autorzy poszczególnych rozdziałów niniejszej publikacji podejmują się analizy wybranych funkcji usługowych małych miast (zwłaszcza śląskich i łódzkich) w zakresie działalności transportowej, handlowej i obsługi ruchu turystycznego.

Ukształtowane w różnych okresach, zazwyczaj nawiązujących do ostatnich nasunięć lądolodu, zasięgi obszarów odwadnianych przez poszczególne rzeki stanowią naturalne, otwarte układy w obiegu materii i energii, zwane geosystemami zlewni rzecznych. Intensywność obiegu materii i energii oraz natężenie różnorodnych procesów w tych systemach jest zróżnicowane w czasie i przestrzeni, a najbardziej dynamicznymi ich elementami są doliny rzeczne. Następująca w nich koncentracja odpływu wody powoduje wiele procesów i zjawisk decydujących o specyfice ich środowisk. Woda jest czynnikiem modelującym rzeźbę terenu, kształtującym cechy osadów powierzchniowych oraz wieloaspektowo wpływającym na rozwój i właściwości gleb. Najbardziej charakterystycznym składnikiem pokrywy glebowej dolin rzecznych są mady, powstające z przekształconych pedogenicznie, redeponowanych materiałów mineralnych i organicznych wykazujących zazwyczaj warstwowanie pionowe, które może stopniowo zanikać wraz z rozwojem różnych procesów glebotwórczych. Glebom tym często towarzyszą związane z lokalnymi zagłębieniami terenu oraz martwymi zakolami meandrowymi gleby torfowe, torfowo-mułowe, mułowe, a niekiedy również inne typy gleb.
Właściwości gleb dolin rzecznych należy rozpatrywać w kontekście wpływu wielu powiązanych ze sobą czynników, w szczególności czasoprzestrzennej dynamiki procesów fluwialnych, natężenia erozji i denudacji w zlewni, właściwości gleb i osadów w obszarach alimentacyjnych, dynamiki poziomu i składu chemicznego wód gruntowych oraz rzecznych, ewolucji zbiorowisk roślinnych, kierunku rozwoju oraz natężenia procesów glebotwórczych, a także nasilającego się, na przestrzeni ostatnich tysiącleci, różnokierunkowego oddziaływania człowieka. Uogólniając, właściwości gleb dolin rzecznych są wypadkową ścisłych interakcji pomiędzy poszczególnymi składowymi geosystemów zlewni rzecznych w całej historii ich rozwoju (Ze Wstępu).

Miasto odgrywa ważną rolę w badaniach genezy i rozwoju każdego społeczeństwa. Jest bowiem jednym z filarów cywilizacji, tworząc środowisko ludzkiej egzystencji oraz przestrzeń do realizacji potrzeb i pragnień człowieka. Książka Dobiesława Jędrzejczyka ukazuje zagadnienia miejskie w kontekście powstawania i rozwoju cywilizacji europejskiej. Kładzie nacisk na humanistyczne rozumienie przestrzeni, która od czasów Immanuela Kanta jest wyznacznikiem geografii jako nauki, tak jak historii - czas. Prezentuje różne koncepcje personalistycznego wymiaru przestrzeni miejskiej z punktu widzenia nie tylko geografa lecz także filozofa, socjologa, etnologa i teologa. Książka pomoże lepiej i wszechstronniej zrozumieć istotę przestrzeni i zamieszkującego ją człowieka. Dzięki takiemu ujęciu jest wartościową pomocą dydaktyczną i badawczą dla wielu dyscyplin naukowych.

"Historia badań źródeł Dniestru. Od Herodota do dzisiejszych badań geografów warszawskich i lwowskich" studium Janusza Gudowskiego i Jury Nesteruka.

Zlokalizowanie źródeł Dniestru stało się dla geografów prawdziwym wyzwaniem. Najwcześniejsze wzmianki na ten temat w dziełach Herodota i Jana Długosza przyczyniły się do powstania różnorodnych teorii, pierwsze zaś terenowe badania Wincentego Pola na długie lata utrwaliły błędne przekonania. Dopiero opracowanie map topograficznych oraz szczegółowe badania terenowe w drugiej połowie XIX w. pozwoliły na ustalenie właściwej lokalizacji źródeł tej rzeki, choć nie rozstrzygnęły, czy wcześniejsze wzmianki nie zawierają, jednak prawdziwych informacji.

Janusz Gudowski i Jura Nesteruk, autorzy niniejszej publikacji, w latach 2000-2007 przemierzyli kilkaset kilometrów doliną Dniestru: od źródeł rzeki do dawnych krańców II Rzeczypospolitej, u zbiegu Dniestru i Zbrucza. Wynikiem ich pracy, uzupełnionej dzięki pomocy innych geografów polskich i ukraińskich, jest monografia krajobrazowa "Z biegiem Dniestru" wydana przez nasz wydawnictwo w 2007 r. Dalsze studia zwłaszcza kartograficzne i terenowe ukazują w nowym świetle historię poszukiwań źródeł tej rzeki, historię wciąż raczej niezakończoną.

Publikacja dostarcza czytelnikowi praktyczne informacje, niezbędne w procesie zbierania i przetwarzania informacji przestrzennej (geograficznej) w celu opracowania jej geowizualizacji, czy to w formie mapy, czy też wizualizacji ekranowej, interaktywnej, animowanej, mobilnej.

Kompendium adresowane jest do studentów kartografii, geodezji, geografii, geoinformacji i innych kierunków związanych z przestrzenią i środowiskiem oraz specjalistów z tych dziedzin.

Publikacja przedstawia wyniki badań autora w paśmie Nového Města (Sudety Środkowe), znajdującego się częściowo na terenie Polski, a w większości położonego na terenie Czech. Stanowi ona ważny wkład do znajomości form występowania, petrografii, składu chemicznego oraz regionalnych i uniwersalnych uwarunkowań genetycznych, a także ewolucji tektonometamorficznej badanych skał.

Jest to pierwsze tak szczegółowe opracowanie tego rejonu, wykorzystujące nowoczesne metody badań geochemicznych i petrologicznych. Pozwoliły one uzyskać nowe, nigdzie dotąd nie publikowane dane, na podstawie których sformułowano interesujące wnioski dotyczące genezy badanych skał i ich powiązania z budową geologiczną Sudetów, pomocne w wyjaśnieniu historii geologicznej i rozwoju Masywu Czeskiego.

Ważnym elementem tej publikacji są starannie opracowane ilustracje dokumentujące badania i wnioski Autora, a jej cennym uzupełnieniem − bogaty spis literatury, składający się z 355 pozycji i zawierający głównie prace najnowsze, a także najważniejsze prace o znaczeniu historycznym. Publikacja interesująca nie tylko dla polskich petrologów i geochemików, ale i geologów czeskich zajmujących się badaniami Masywu Czeskiego.