Sułtanki

„Arabska droga cierniowa” to książka o arabskiej Pasji, z całym bogactwem dwuznaczności kryjących się w tym pojęciu. Zestawiając obserwacje z podróży w latach 2011–2013 z doświadczeniami trzech dekad spędzonych na przemierzaniu południowych i wschodnich brzegów Morza Śródziemnego, autor przedstawia w niej dwa pierwsze etapy tego gigantycznego ruchu.
Stwierdza, że trzy lata po wybuchu tamtejszych rewolucji męczeński wymiar tego zjawiska zgasił panujący na początku entuzjazm. Stawia zatem pytania: Co zostało z idei porywających ludzi zgromadzonych na placu Tahrir czy l’avenue Bourghiba? Czy ofiara Mohameda Bouaziziego w Sidi Bu Zajdzie, która doprowadziła do wybuchu w państwach arabskich, została poniesiona na próżno?
Wiosną 2014 roku młodzi rewolucjoniści z egipskiej „wiosny” 2011 mają kłopot z odpowiedzią na te pytania; część z nich jest zakłopotana, bo nie ma już więzień, które opuścili po upadku Mubaraka. Po epizodzie z władzą Braci Muzułmanów, uznanym przez większość za zdradę, któremu towarzyszył chaos społeczny, przemoc w miastach, gwałty, kradzieże, postępujące ubóstwo i przestępczość, przejęcie władzy przez wojskowych, sprawujących rzeczywistą kontrolę za fasadą rządów cywilnych, zapewniło dowództwu pewną popularność.
Wydaje się, że u zmęczonej zamieszaniem ludności dążenie do bezpieczeństwa wzięło górę nad ideałami wolności i demokracji, co trzy lata wcześniej wydawało się niemożliwe. Jednak według największych optymistów nic już nie będzie takie jak przedtem; mimo fatalnego przebiegu wydarzeń duch rewolucyjny głęboko przeniknął narody arabskie. Zobaczymy, co przyniesie czas. Obserwujemy wszak powstawanie silnych ruchów artystycznych, co wczorajszym rewolucjonistom w pewien sposób kompensuje zamknięcie przestrzeni politycznej. Odnajdują się w tym działaniu ci, którzy dzisiaj mają zakaz wstępu na plac Tahrir.
Być może właśnie teraz stawia swoje pierwsze kroki rewolucja kulturowa, jednak musi przejść jeszcze daleką drogę, zanim pojawi się znowu jako prawdziwa rewolucja polityczna.

Autor podejmuje problem skali militaryzacji i dynamiki wzrostu wydatków wojskowych w subregionie Zatoki Perskiej. Przyczyny intensywnej rozbudowy potencjałów wojskowych przez poszczególne państwa, prowadzącej do nakręcania spirali zbrojeń, analizuje z perspektywy teorii regionalnych kompleksów bezpieczeństwa. Przyjęta hipoteza badawcza zakłada, że skala militaryzacji subregionu Zatoki Perskiej determinowana jest przez zespół trzech powiązanych ze sobą czynników: znaczną skalę napięć, konfliktów i obiektywnie istniejących zagrożeń dla bezpieczeństwa państw subregionu, subiektywną percepcję tych zagrożeń przez poszczególnych aktorów sekurytyzujących oraz czasową dostępność zasobów finansowych. Państwa subregionu Zatoki Perskiej zwiększają zatem swój potencjał militarny, ponieważ subiektywnie czują się zagrożone, a także dlatego, że dysponują niezbędnymi do tego zasobami.

Autor podejmuje się trudnego wyzwania polegającego na przybliżeniu i usystematyzowaniu wiedzy na temat jednej z najbardziej tajemniczych i legendarnych agencji wywiadowczych na świecie. Aby jednak sprostać temu zadaniu, poszczególne rozdziały pracy stanowią odpowiedź na kilka nurtujących pytań dotyczących m.in. szczególnych warunków politycznych, w których inicjowane są działania wywiadowcze, a także typologii wydarzeń, zjawisk i procesów motywujących organizacje wywiadowcze do działań oraz wpływu wywiadu na podejmowanie decyzji politycznych.

Ważne wydaje się zasygnalizowanie czytelnikowi, że praca ta nie stawia sobie za cel pełnego opisu funkcjonowania służb izraelskich, gdyż takie zadanie – z uwagi na ograniczony dostęp do materiałów – jest niemal niemożliwe. Dlatego podjęta analiza sprowadzona jest jedynie do wybranych operacji izraelskich służb.

Następną, ważną kwestią w publikacji jest odwoływanie się do tych samych misji bądź wydarzeń, które ze względu na omawiane zagadnienia analizowane są w różnym kontekście. Operacje wywiadowcze mogą być zatem rozpatrywane zarówno pod kątem niepowodzeń operacyjnych jak i funkcjonowania cenzury wojskowej w Izraelu, która stara się ukryć lub zmanipulować tego typu informacje.

Praca jest także okazją do zabrania głosu w toczącej się dyskusji na temat tajnych operacji - niejednokrotnie wzbudzających wiele emocji i kontrowersji – podejmowanych przez państwo Izrael. Opracowanie skupia się przede wszystkim na analizie wybranych operacji wywiadu izraelskiego, które zostały zinterpretowane w kontekście sukcesów bądź porażek operacyjnych.

19 sierpnia 1953 roku w wyniku przewrotu politycznego w Iranie obalony został rząd Mohammada Mosaddegha. Zamach stanu był wspólną, brytyjsko-amerykańską tajną operacją wywiadowczą o kryptonimie „TPAJAX”, zaplanowaną i wykonaną przy udziale grupy irańskich rojalistów. Wydarzenie to przekreśliło szansę na demokratyzację i liberalizację państwa oraz zdeterminowało jego stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią, ale także z innymi państwami na arenie międzynarodowej. Operacja stanowi punkt zwrotny w historii Iranu i jest uznawana za jedno ze źródeł obecnych napięć między Teheranem a Waszyngtonem

Niniejsza książka przedstawia wyniki analizy zamachu stanu z 1953 roku, w tym jego uwarunkowań, głównych aktorów oraz skutków. Odpowiada również na pytania kluczowe dla zrozumienia zaangażowania służb wywiadowczych w politykę obcego państwa, dotyczące odpowiedniego kontekstu społeczno-politycznego, planowania tajnych operacji i ich konsekwencji.

Kluczową rolę w zaplanowaniu i przeprowadzeniu przewrotu odegrała Centralna Agencja Wywiadowcza (Central Intelligence Agency, CIA), która dokonała tego przy udziale brytyjskiej służby wywiadowczej (Secret Intelligence Service, SIS, MI6). Opisywana tajna operacja wynikała z interesów narodowych Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a jej główną determinantę stanowiła realizacja celów strategicznych tych państw w regionie Bliskiego Wschodu. Motywem podjęcia działalności z użyciem niejawnych środków i metod było dążenie do utrzymania wpływów politycznych w Iranie bez ujawniania swego zaangażowania.

Książka obejmuje dzieje obszaru dzisiejszego państwa irackiego w XIX i XX wieku, począwszy od panowania tureckiego a następnie okupacji brytyjskiej aż do wojny 2003 roku i śmierci Saddama Husajna. Omawia iracki ruch niepodległościowy, antyturecki i antybrytyjski, narodziny współczesnego państwa irackiego, początki monarchii a następnie republiki, a także walkę o demokratyzację stosunków politycznych w kraju. Zagadnienie to stanowi, zdaniem Autora, niedokończony ostatni rozdział historii współczesnego Iraku.