Teoria Tego Brzegu

Człowiek schylony nad białą kartką papieru. Skupiony i milczący, skupiony tylko na tym, co rozgrywa się pomiędzy nim a nienadchodzącym słowem. To jeden z trwałych motywów europejskiej wyobraźni. Milczenie jest tu oczekiwaniem na trans, na SŁOWO, które ma go nawiedzić, które przyjdzie lub zostanie zesłane. Chodzi właśnie o pierwszy impuls, o to, aby – jak przez katodę – zaczęły przebiegać drgania, prąd, wytrącający to, co niepotrzebne, aby myśli i słowa zaczęły płynąć własnym, czystym nurtem. Kim jest ten człowiek? Jego praobraz to zapewne szaman, czarownik oddzielony od całego świata, samotny, w upojeniu oczekujący, aby podjąć swój obrzędowy taniec, modlitwę, ekspresję. To kapłan wśród ciszy wiernych szukający słów, którymi ma za chwilę przemówić do nich – i do Boga. To śpiewak, jeszcze nieobecny, jeszcze wsłuchany w samego siebie – zanim uderzy w struny.

Stanisław Jaworski, „Piszę, więc jestem” (z Rozdziału I)

Drugie wydanie książki Stanisława Jaworskiego, opublikowanej po raz pierwszy w roku 1993, nie jest edycją jubileuszową, antykwaryczną, reprintową. Uzasadnia je przeświadczenie, że „Piszę, więc jestem” pozostaje nadal – po trzydziestu latach – książką ciekawą i inspirującą. Jest w niej pewna energia myśli i wyobraźni, którą warto dziś wykorzystywać. Co stanowi siłę tej pracy? Najkrócej: intrygujące i integrujące wyznaczanie zakresu refleksji o procesie twórczym. Mateusz Antoniuk (z Posłowia)

Wyróżnienie w kategorii epika w II Ogólnopolskim konkursie na Książkę Literacką Nowy Dokument Tekstowy”.
„B.Bomb to powieść Marty Kozłowskiej, którą z przekonaniem uznaliśmy za godną wyróżnienia. Autorka nawiązuje w niej do tradycji antywojennej satyry, aktualizując ją zagadnieniami o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej wyobraźni społecznej. Nie nośność tematu podnosi rangę fikcji, ale właśnie literackie możliwości pisarki. Pokazują one złożoność i nieoczywistość znanych skądinąd zagadnień. Autorka stawia sobie i czytelnikom pytanie o miejsce sacrum we współczesnym świecie. Nie udziela na nie prostej odpowiedzi. Pyta o to, co dzieje się w momencie, w którym klasyczne rozpoznanie Eliadego uznającego jednostkę za homo religiosus przestaje mieć rację bytu. Marta Kozłowska wie, że natura nie znosi pustki, dlatego też z ironią przygląda się temu, jak ludzie radzą sobie z nową sytuacją egzystencjalną”.
(z laudacji jury)

W tym na poły onirycznym, na poły codziennym, a przecież właściwie koszmarnym światoodczuciu nie dziwi utrzymujący się nastrój utraconego raju, przeżywanego na ziemi niemal biblijnej, bo na „łez padole”. Zdegradowany i zdegenerowany świat właściwie nie zasługuje na nic lepszego niż niebyt i zapomnienie. Jak w takim świecie żyć? I co może poeta (chciałoby się powiedzieć: „w czasie marnym”, ale zbyt to oklepany cytat)? Odpowiedź znajduje się w wierszu sposoby wysyłania listów:

podróż od śmierci różni się powrotem

i sposobami wysyłania listów

[…]

listy z podróży mają długą drogę,

listy ze śmierci nigdy się nie kończą

Tyle skrótowej informacji o wyobraźni Romana Honeta, o której mówią, że jest ośmielona lub wyzwolona. Reszta w szczegółowych recenzjach z tomów, w omówieniach i interpretacjach wierszy.

(Ze wstępu Józefa Marii Ruszara)

Antologia ukazuje zróżnicowany, dynamiczny obraz Łodzi i literatury o niej, w całej rozmaitości gatunkowej oraz estetycznej, począwszy od pierwszych tekstów z połowy XIX stulecia, kończąc na powstałych w przededniu wybuchu drugiej wojny światowej – wydarzenia, które nieodwracalnie zniszczyło to wieloetniczne i wielojęzykowe miasto.
Znajdują się tu utwory o minionej Łodzi pisane nie tylko po polsku, lecz także w jidysz, po hebrajsku, niemiecku i rosyjsku. Znaczna część zamieszczonych w antologii tekstów pozostawała dotąd nieznana współczesnym czytelnikom i jest publikowana pierwszy raz po wielu dziesięcioleciach czy ponad stuleciu od momentu powstania. Ich przypomnienie pozwala wypełnić znaczące luki w panoramie łódzkiej literatury, pokazać jej różnorodność i bogactwo, ale też wydobyć swoistą ewolucję tego piśmiennictwa – od pierwszych opisów miasta powstałego z niczego, szybko, w ciężkiej pracy i na ludzkiej krzywdzie, poprzez nieśmiałe z początku próby uchwycenia jego kolorytu i społecznej specyfiki, po najbardziej dojrzałe dokonania prozatorskie i poetyckie, którym nieprzerwanie towarzyszył bogaty nurt literatury żartobliwej i okolicznościowej.

Czytanie Lechonia to zbiór dziesięciu artykułów, które ukazują na nowo poezję autora "Erynii". Cel tej arcyciekawej pracy został ze wszech miar osiągnięty – oto bowiem widzimy autora wierszy z prawdziwego zdarzenia, niezwykle utalentowanego i posługującego się sztuką słowa z iście nieziemskim polotem. Redaktorzy tomu wyjaśniają we wstępie, że długo funkcjonował i chyba nadal funkcjonuje stereotyp, iż szczytowym osiągnięciem Lechonia jest jego, niebywały zresztą, "Dziennik". Liryki tragicznie zmarłego emigranta zostały przysłonięte przez ten wstrząsający dokument świata wewnętrznego wielkiego artysty. A przecież one są wspaniałymi tekstami literackimi, godnymi z całą pewnością uwagi. Sądzę zatem, iż wyłania się z tego znakomitego opracowania ciekawy portret artysty sztuki poezji, portret niezwykle zachęcający do dalszego poznawania – ciągłego studiowania jego utworów. [...] "Czytanie Lechonia" to zbiór, który przynosi odkrywcze interpretacje, sprawia wiele intelektualnej satysfakcji, jest cennym przewodnikiem w podróży przez poetyckie światy Jana Lechonia.(z recenzji wydawniczej dr. hab. Pawła Tańskiego, prof. UMK)Okazuje się, że mimo badań nad twórczością skamandrytów, kilkunastu książek na temat ich pisarstwa, setek (!) artykułów nadal można rozpoznawać ich teksty, dochodząc do oryginalnych wniosków, interesujących konstatacji, a nieraz niespodziewanych odczytań. I to pomimo brutalnie formułowanych sądów sugerujących zbanalizowane treści albo nieskomplikowaną formę wypowiedzi poetów z tej, bynajmniej niejednolitej, grupy.(z recenzji wydawniczej dr. hab. Włodziemierza Próchnickiego, prof. UJ)

Emil Cioran (1911–1995), światowej sławy rumuńsko-francuski filozof, mizantrop i sceptyk paradoksalnie kochający życie właśnie za jego (jak uważał) brak sensu, w tym tomie daje wyraz podziwowi dla twórczości autorów, którzy go po części ukształtowali. Eseje o nich i krótkie ich portrety powstawały przez prawie trzydzieści lat, aż zostały zebrane w całość wydaną w 1986 roku. Tom zawiera czternaście tekstów o innych i dwa o samym autorze. De Maistre, Valéry, Beckett, Saint-John Perse, Eliade, Caillois, Borges i inni są okazją do „ćwiczenia się” w podziwie – bo mizantropowi i sceptykowi nie przychodzi on łatwo. Nie są to oczywiście „monografie” tych twórców, lecz okazje do wypowiedzenia własnych myśli jak ta, że „nie ma podstaw, by uznawać dobro za najwyższy atrybut boskości”. Dekonstruując wszakże de Maistre’a, Cioran konkluduje, że myśl jego idola jest „żywa o tyle, o ile budzi nasz wstręt i zbija z tropu”. Przewrotność tego podziwu uwidacznia się też w opinii o Valérym: „Być zrozumianym za życia to prawdziwe nieszczęście dla pisarza. Valéry był rozumiany już za życia”. Ćwiczenia z podziwu, przy którym gimnastykuje się autor tego tomu, będą więc wyzwaniem także dla intelektualnej kondycji czytelnika, zwłaszcza gdy natrafi on na zdania negujące jego trud podziwiania: „pisarz to ktoś niespełna rozumu, kto leczy się fikcją słów”, a „pisanie jest ułomnością”. Zajęcia na Cioranowskiej siłowni nie są łatwe.