Czytanie Lechonia

Niezwykle rzetelny i przejrzyście zaprezentowany przez Emila Pasierskiego spis przytłaczającej większości tekstów poświęconych Czesławowi Miłoszowi i jego dziełom

Bibliografia przedmiotowa to pierwszy zakrojony na tak szeroką skalę spis niemal wszystkich tekstów, jakie poświęcono życiu i twórczości Czesława Miłosza. Podzielona na przejrzyste działy, książka ta stanowi bezcenne kompendium dla profesjonalnych czytelników dzieł polskiego noblisty – badaczy, biografów, wykładowców i studentów filologii polskiej. Tym ostatnim pomoże ona w odnalezieniu wszystkich istotnych opracowań niezbędnych do przygotowania prac rocznych, licencjackich, magisterskich i doktorskich. Jest to zatem pozycja, której nie może zabraknąć w żadnej bibliotece uniwersyteckiej.

Choć przygotowana głównie z myślą o „zawodowcach”, Bibliografia… może też zaciekawić część zwyczajnych czytelników, dając im wgląd w ogrom wpływów, jakie działalność artystyczna Czesława Miłosza wywarła na kulturze – zarówno polskiej, jak i światowej.

Bibliografia... zamyka cykl pism rozproszonych Czesława Miłosza publikowanych w Wydawnictwie Literackim w serii Dzieł zebranych noblisty:

1. W cieniu totalitaryzmów. Publicystyka rozproszona z lat 1945-1951 oraz teksty z okresu II wojny światowej (2018)

2. Wygnanie i powroty. Publicystyka rozproszona z lat 1951-2004. Część 1 i 2 (2019)

3. Z archiwum. Wybór publicystyki z lat 1945–2004 (2020)

4. Bibliografia przedmiotowa 1932-2020 (2020)

“Jest to dzieło wprost niezwykle imponujące, świadectwo pracy tego rodzaju, jaką zwykło się określać mianem benedyktyńskiej. Tysiące poświęconych Miłoszowi publikacji zostało przez Pasierskiego nie tylko odnotowane, ale także podane w uporządkowany i przejrzysty sposób. Godna uznania jest również decyzja, by obok publikacji książkowych i prasowych uwzględnić także ślady recepcji zawarte w opublikowanych listach i zapisach dziennikowych. W ten sposób powstało dzieło, które z pewnością będzie podstawowym punktem odniesienia dla badaczy dzieła Miłosza, pozwalające choćby autorom prac magisterskich na ustalenie niezbędnej do uwzględnienia bibliografii”.

dr hab. Andrzej Franaszek

“Nie ulega dla mnie wątpliwości, że Bibliografia, która stanowi zwieńczenie wielkiego projektu wydawniczego pod kierunkiem prof. Aleksandra Fiuta, będzie nieocenionym kompendium wiedzy dla wszystkich badaczy twórczości Czesława Miłosza, czytelników poety – zarówno tych profesjonalnych, jak i zawodowych uczestników życia literackiego, wreszcie czytelników noblisty”.

prof. Marek Zales

W tym na poły onirycznym, na poły codziennym, a przecież właściwie koszmarnym światoodczuciu nie dziwi utrzymujący się nastrój utraconego raju, przeżywanego na ziemi niemal biblijnej, bo na „łez padole”. Zdegradowany i zdegenerowany świat właściwie nie zasługuje na nic lepszego niż niebyt i zapomnienie. Jak w takim świecie żyć? I co może poeta (chciałoby się powiedzieć: „w czasie marnym”, ale zbyt to oklepany cytat)? Odpowiedź znajduje się w wierszu sposoby wysyłania listów:

podróż od śmierci różni się powrotem

i sposobami wysyłania listów

[…]

listy z podróży mają długą drogę,

listy ze śmierci nigdy się nie kończą

Tyle skrótowej informacji o wyobraźni Romana Honeta, o której mówią, że jest ośmielona lub wyzwolona. Reszta w szczegółowych recenzjach z tomów, w omówieniach i interpretacjach wierszy.

(Ze wstępu Józefa Marii Ruszara)

Nakreślona w książce panorama poetyk i tematów pomyślana jest w ten sposób, żeby na pierwszym planie znalazły się dociekania metafizyczne, doświadczenia sacrum, teologiczne roztrząsania prowadzone w języku poezji, wyznania  medytacje religijne. Podkreślić należy, iż autorka należy do grona najwybitniejszych znawców wskazanej problematyki.

O spoistości cyklu przesądza kilka czynników: wybór istotnych zjawisk poetyckich, konsekwentna metoda lektury, historycznoliterackie i kulturowe nastawienie, które pozwala usytuować odczytywane teksty w porządku nowoczesnych nurtów literacko-estetycznych, uwzględnić odniesienia do dziejów form oraz idei, dalej: pamięć o czytelnikach, którym autorka klarownie i bez uproszczeń przybliża kwestie filozoficzne oraz artystyczne, jak również dostarcza wielu bardzo potrzebnych informacji kontekstowych.

Wojciech Ligęza

It has been nearly fifty years since Mikhail Mikhailovich Bakhtin (1895-1975) put forward the term "dialogic imagination" in the title of his four essays on language and the novel, thereby announcing a new direction in linguistic and literary research. In the present volume, we revisit Bakhtinian (and marginally Buberian) thought from three perspectives: discourse, literary text, and interaction in educational settings. It is how we intend to pay tribute and homage to the diversity and universality of his ideas to testify to their unquestionable versatility and fertility.

Księżyc towarzyszy poetom od wieków. Czy znaczy to, że należy już tylko do muzeum wyobraźni, że stał się nieważnym ornamentem, zużytym symbolem? Marian Stala odpowiada przecząco na to pytanie, analizując w pierwszej części swej książki lunarne ślady, obecne w poezji polskiej od końca XIX do początku XXI wieku, w części drugiej zaś – prezentując zwięzłą antologię wierszy z księżycem i o księżycu, zaczerpniętych z poezji zachodniej. Księżyc Micińskiego, Miłosza i Świetlickiego, Laforgue’a, Yeatsa i Nelly Sachs jest fascynujący… „Fragmenty lunarne w intrygujący sposób oświetlają obszary tylko na pozór dobrze już rozpoznane. Pokazują, że sprawy poezji z księżycem wciąż warte są uważnego i pogłębionego namysłu. I przypominają, że podążanie za poruszeniami poetyckiej wyobraźni ma w sobie rzeczywisty potencjał poznawczy, który pozostaje kwestią nie tylko humanistycznej wiedzy, ale też osobistej – na swój sposób intymnej – relacji ze słowem szukającym piękna i prawdy, wkraczającym w ciemność, mierzącym się z tajemnicą”. prof. dr hab. Paweł Próchniak Marian Stala (1952) – historyk literatury, krytyk, profesor na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, laureat nagrody Fundacji Kościelskich (1991) i nagrody im. Kazimierza Wyki (1998). Opublikował takie książki historycznoliterackie i krytyczne, jak między innymi Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza (2001), Przeszukiwanie czasu (2004), Blisko wiersza (2013).

Rozprawa Stanisława Krawczyka […] jest niezwykła: precyzyjna w namierzaniu celu i odmierzaniu racji, dojrzała metodologicznie, odkrywcza, przekonująca. A także pod wieloma względami pionierska, jako że nie znajdziemy w polskiej humanistyce tak kompletnej socjologicznej analizy literatury. […]

O ile gust inteligencki popychał fantastykę ku sprawom ważnym, o tyle gust popularny przeciąga fantastykę na stronę rozrywki, przyjemności, odpoczynku i kompensacji. Autor stawia więc proste i zarazem bardzo trafne pytanie: skąd wzięło się – wcale nie tak oczywiste – połączenie gustu inteligenckiego z prozą fantastyczną w polskiej kulturze, skoro zasadniczo fantastyka (od wieku XIX) była kojarzona właśnie z rozrywką, a nie podejmowaniem spraw ważnych dla życia zbiorowego?

prof. Przemysław Czapliński


Stanisław Krawczyk umiał połączyć doskonałe znawstwo literatury fantastycznej, wysokie kompetencje z zakresu literaturoznawstwa z wiedzą i kompetencjami badawczymi socjologa literatury. Dzięki temu obraz omawianych zjawisk nie jest jednostronny, a prowadzone analizy mają rzeczywiście charakter interdyscyplinarny.

dr hab. Przemysław Kisiel


Stanisław Krawczyk – socjolog, od października 2022 r. adiunkt na Uniwersytecie Wrocławskim, wcześniej członek Scholarly Communication Research Group na UAM w Poznaniu. Pracę doktorską obronił na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się socjologią kultury i literatury, badaniami nad nauką i szkolnictwem wyższym, a także badaniami gier wideo i literatury fantastycznej.