Dimensions of Dialogicality from Text to Real-Life Interaction

Jerzy Ficowski krótko przed śmiercią tak pisał o swoim archiwum schulzowskim: „Jest tam […] masa różnych listów […], co stanowi podstawę moich niegdysiejszych biografistycznych kwerend i zbiorów. Nie wszystko do końca wykorzystałem: jest w tych materiałach trochę szczegółów, które nie zmieściły się w tym, co napisałem, lub po prostu zostały potraktowane przeze mnie skrótowo, pobieżnie. Myślę, że może się to jeszcze nie raz przydać – jako dopełnienie czy egzemplifikacja”. Antologia Bruno Schulz w oczach świadków po raz pierwszy zbiera i upublicznia ten podtrzymywany przez kilkadziesiąt lat wielogłos. Odsłania się w nim polifoniczny portret jednego z najwybitniejszych i najbardziej tajemniczych pisarzy polskich XX wieku.

Jakub Deml, Ladislav Klíma i Richard Weiner to pisarze prawie całkiem u nas nieznani i nie pasujący do stereotypu literatury czeskiej jako lekkiej i zabawnej. W pewnym stopniu dotyczy to też Jaroslava Haška, który kojarzony jest wyłącznie z jednym (co prawda wybitnym) dziełem, lecz o niezwykłych i zagadkowych kolejach losu pisarza wiedzą raczej tylko nieliczni czytelnicy. Wszyscy ci twórcy wywarli ogromny wpływ na kulturę czeską XX wieku i choćby Bohumil Hrabal uważał ich za swych mistrzów. To między innymi dzięki nim literatura czeska nawiązała kontakt z kulturą europejską.
Eseje znakomitego erudyty Jindřicha Chalupeckiego stanowią najlepszą zachętę ku temu, aby ich poznać. Zachwycają bowiem precyzją analiz i błyskotliwością interpretacji. W dodatku czyta się je niczym przysłowiowy kryminał, bo jak w klasycznej powieści detektywistycznej stopniowo odkrywają tajemnice i do końca trzymają w napięciu.
Andrzej S. Jagodziński

"Dobrze się myśli literaturą to zbiór esejów" o praktykowaniu wiary w literaturę, rozumianą jako konieczność mówiącego człowieka. Ryszard Koziołek przekonuje, że ilekroć próbujemy coś wyjaśnić, porozumieć się z innym lub wyrazić własne emocje, jesteśmy skazani na literaturę. Czynimy to również bez lektury, ale – jak przekonuje autor – czytanie ulepsza nasze myślenie i mowę. W myśleniu literaturą autor sięga do twórczości klasyków – jak Prus, Kraszewski, Sienkiewicz, Przybyszewska czy Mrożek – oraz pisarzy współczesnych – Springera, Stasiuka, Pilcha czy Karpowicza. Życiorysy są dla niego równie ważne, jak fikcje, jeśli tylko pozwalają myśli ruszyć z miejsca i ćwiczyć się w wyrażaniu i opowiadaniu świata. Eseje Ryszarda Koziołka to także głos w sprawie przywrócenia literaturze należnego jej miejsca, które ostatnimi czasy osłabiły media wizualne. Autor udowadnia, że dla człowieka nie ma lepszego programu symulacyjnego do trenowania wyobraźni, mowy i myślenia niż literatura.

„Epaminondas” Stanisława Konarskiego – to dramat osnuty na motywach historycznych, przywołujący autentyczne wydarzenia z IV w. p.n.e., gdy w świecie greckim na krótki czas hegemonem zostały Teby. Wojska tej beockiej polis w roku 371 p.n.e. pod Leuktrami pokonały Spartę, dotychczas najpotężniejszą siłę Hellady. Zwycięskim wodzem Teban w wiekopomnej bitwie, pierwszym starciu w dziejach wojen, w którym mniejsze siły pokonały przeważającego liczebnością żołnierzy przeciwnika, był genialny wódz Epaminondas (zastosował tzw. szyk ukośny – do dziś nie wiemy, na czym dokładnie polegał). Konarski sięgnął po dramatyczny epizod jego biografii: kiedy Epaminondas powrócił z kolejnej wojennej wyprawy, został oskarżony przez Teban o bezprawne przedłużenie sobie czasu dowództwa, za co tebańskie prawo przewidywało karę śmierci, a fakt, że pokonał wroga i ocalił niepodległość Teb, nie miał tu w przekonaniu jego przeciwników żadnego znaczenia. Jednak w tym sztafażu starożytnej Grecji, jej chwiejnego ludu, nic nie wartych synów słynnych ojców, przeciwników politycznych wykorzystujących wszelakie kazusy prawne, Konarski pragnął przedstawić widzom w teatrze pijarskiego Collegium Nobilium obraz zgubnych praktyk polskiego ustroju politycznego, a niejako przy okazji przedłożyć młodym ludziom tezę, że na zaszczyty i szacunek współobywateli każdy musi zasłużyć sobie sam.

Księżyc towarzyszy poetom od wieków. Czy znaczy to, że należy już tylko do muzeum wyobraźni, że stał się nieważnym ornamentem, zużytym symbolem? Marian Stala odpowiada przecząco na to pytanie, analizując w pierwszej części swej książki lunarne ślady, obecne w poezji polskiej od końca XIX do początku XXI wieku, w części drugiej zaś – prezentując zwięzłą antologię wierszy z księżycem i o księżycu, zaczerpniętych z poezji zachodniej. Księżyc Micińskiego, Miłosza i Świetlickiego, Laforgue’a, Yeatsa i Nelly Sachs jest fascynujący… „Fragmenty lunarne w intrygujący sposób oświetlają obszary tylko na pozór dobrze już rozpoznane. Pokazują, że sprawy poezji z księżycem wciąż warte są uważnego i pogłębionego namysłu. I przypominają, że podążanie za poruszeniami poetyckiej wyobraźni ma w sobie rzeczywisty potencjał poznawczy, który pozostaje kwestią nie tylko humanistycznej wiedzy, ale też osobistej – na swój sposób intymnej – relacji ze słowem szukającym piękna i prawdy, wkraczającym w ciemność, mierzącym się z tajemnicą”. prof. dr hab. Paweł Próchniak Marian Stala (1952) – historyk literatury, krytyk, profesor na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, laureat nagrody Fundacji Kościelskich (1991) i nagrody im. Kazimierza Wyki (1998). Opublikował takie książki historycznoliterackie i krytyczne, jak między innymi Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza (2001), Przeszukiwanie czasu (2004), Blisko wiersza (2013).

Gołąb zdębiał. Książka do śmiechu i wspominania to zbiór żartobliwych tekstów najrozmaitszych typów: przeróbki znanych utworów (od średniowiecza po współczesność) parodie tekstów naukowych wierszyki poświęcone katarowi (cały cykl), czekoladzie czy gołębiowi krakowskiemu fragmenty prozatorskie i absurdalne scenki dramatyczne. Większość to utwory pisane w ostatnich dekadach na jubileusze krakowskich polonistów, literaturoznawców z Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesorów: Henryka Markiewicza, Teresy Walas, Aleksandra Fiuta, Wojciecha Ligęzy i Ryszarda Nycza.

Z najwyższą przyjemnością przeczytałem „kabaretową książkę” o środowisku polonistyki UJ, stworzoną i opracowaną przez prof. Dorotę Korwin-Piotrowską.

Książka jest świetna i to z kilku powodów. Po pierwsze – cechuje ją humor błyskotliwy, inteligentny, subtelny, oparty na grze z literackimi konwencjami i, co nie najmniej ważne, życzliwy ludziom. Po drugie – imponuje rozległość pola aluzji i gry literackiej. Parodystyczne, pastiszowe i trawestacyjne praktyki Autorki sięgają z jednej strony (…) poezji średniowiecznej, z drugiej zaś – prozy Doroty Masłowskiej. (…) Są tu beztroskie, czysto ludyczne partie, ale są i takie wiersze dedykowane oraz jubileuszowe, które – wciąż pozostając tekstami żartobliwymi – łączą dowcip z namysłem krytycznym (…). Chciałbym też podkreślić, że książka może być przydatna – choć oczywiście nie taki jest jej cel i walor główny – w dydaktyce akademickiej. (…) Lektura była dla mnie jako recenzenta wielką przyjemnością – nie wątpię, że będzie nią również dla czytelników.

Z recenzji dr. hab. Mateusza Antoniuka, prof. UJ

Dr hab. Dorota Korwin-Piotrowska, prof. UJ – absolwentka polonistyki UJ, literaturoznawczyni, od trzech dekad pracuje na Uniwersytecie Jagiellońskim. Autorka wierszy serio i humorystycznych, a ostatnio też absurdalnych minidramatków, które wystawił Teatr Proscenium w Krakowie. Wydała dziewięć książek, w tym pięć monografii naukowych. Opublikowana w 2020 roku Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie była jedną z pięciu książek nominowanych w 2022 roku do Nagrody im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego za wybitną pracę naukową z zakresu nauk humanistycznych.