Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant

„Cieszyński Almanach Pedagogiczny” jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytut Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie. Tom I almanachu na temat Tradycja i współczesność w myśli pedagogicznej obejmuje swoją problematyką teksty, w których poruszono zagadnienia historii nauczania, szczególnie na Śląsku, tradycji we współczesnej kulturze i aktualnych tematów w pedagogice. W części Recenzje omówiona została publikacja pod redakcją Bronisławy Dymary, Bogusławy Cholewy-Gałuszki, Ewy Kochanowskiej Sztuka bycia człowiekiem. Wychowanie a poszukiwanie wartości i sensów życia. Artykuły, eseje, wspomnienia, notatki, szkice (Kraków 2011). Całość zamyka Kronika, w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. Publikacja jest skierowana do teoretyków i praktyków historii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, historii, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych problematyką pedagogiczną.

Książka podejmuje temat wykorzystania w poezji wielkiej metafory ŻYCIE TO SZKOŁA. W celu możliwie szerokiego ujęcia tytułowego problemu w publikacji przywołano kilkaset wierszy i tekstów piosenek autorstwa kilkudziesięciu twórców — od utworów z dwudziestolecia międzywojennego, stanowiących istotną tradycję dla późniejszych ujęć, po tomiki reprezentantów roczników dziewięćdziesiątych. Pierwsza część, Etapy, poświęcona została sposobom użycia metafory szkoły w poezji dwóch okresów: lat 1945-1989 i po roku 1989. Chronologiczne ujęcie pozwala ukazać międzypokoleniowe podobieństwa i różnice w wykorzystaniu szkolnych elementów w funkcji metaforyzującej. W części drugiej (Tematy) zaprezentowano elementy szkolnej rzeczywistości (przybory, typy szkół i etapy edukacji, nauczycieli i uczniów, rozkład zajęć, sposoby kontroli osiągnięć), które budują metafory, umożliwiając zwerbalizowanie w poezji wielu doświadczeń egzystencjalnych (miłości i śmierci, przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poznania samego siebie czy Innego). Zarówno ponadczasowość szkoły jako wielkiej metafory, jak i zmieniające się z czasem strategie metaforyzacji składają się na wielofunkcyjność tego rodzaju twórczych praktyk, które pozwalają uchwycić liczne aspekty życia.

Edukację alternatywną można postrzegać jako swoistą reakcję obronną rodziców, uczniów, nauczycieli, a także badaczy na masowy charakter edukacji, obecną w niej przemoc strukturalną, symboliczną, przejawy ukrytego programu. Pojęcie edukacji alternatywnej weszło na dobre do języka współczesnej polskiej pedagogiki – nie tylko za sprawą praktyk edukacyjnych odmiennych od masowego kształcenia, ale także publikacji: monografii, prac zbiorowych i artykułów. Pierwsze z nich pojawiły się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, gdy opadła ideologiczna kurtyna izolująca nas od zachodniej myśli pedagogicznej. Dopiero wtedy możliwe było upowszechnienie na przykład: montessoriańskiej, freinetowskiej, waldorfskiej, antypedagogicznej czy gestaltowskiej myśli i praktyki, a także tekstów Ivana Illicha, Johna Holta, Hubertusa von Schoenebecka i wielu innych autorów. Podkreślić trzeba szczególną rolę Bogusława Śliwerskiego, który jest nie tylko współredaktorem niniejszej książki, ale od wielu lat także promotorem i propagatorem ruchu odnowy edukacji, aktywnym organizatorem cyklu międzynarodowych konferencji poświęconych edukacji alternatywnej, autorem monografii i redaktorem naukowym pierwszych publikacji zbiorowych na ten temat.

Dwuczęściowa "Antropologia kulturowa" jest opracowaniem podręcznikowym przeznaczonym dla dydaktycznych potrzeb realizacji przedmiotu kształcenia pod tym samym tytułem a także samokształcenia osób zainteresowanych problematyką kultury.
W zamyśle Autora celem tego podręcznika - jak pisze na s. 7,-"jest dostarczenie studiującym podstawowych wiadomości objętych programem przedmiotu, motywowanie do studiów przez wskazanie istotnej roli kultury w życiu każdego człowieka i narodu, przyjęcie roli przewodnika po bogatej literaturze przedmiotu, kierowanie samokształceniem oraz umożliwienie samokontroli stopnia opanowania wiadomości".
Obydwie części pracy zawierają zestawy pytań dla studentów przyporządkowane treści kolejnych rozdziałów, listę proponowanych lektur (w ujęciu komplementarnym) oraz bibliografię, (łącznie 394 strony tekstu) […].
Struktura pierwszej części p.t. "Antropologia kulturowa, wprowadzenie do wiedzy o kulturze", zbudowana jest z sześciu merytorycznych rozdziałów oraz poprzedzających "Uwag wstępnych"
W "Uwagach" Autor wykłada własne stanowisko w kwestii rozumienia tego czym jest antropologia kulturowa, uzasadnia interdyscyplinarny charakter antropologii oraz wielości wątków tematycznych podejmowanych przez badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe […]
Pierwsza części pracy wprowadza czytelnika w podstawowe zagadnienia i pojęcia antropologii kultury. Autor analizuje genealogię pojęcia "kultura", wskazuje źródła wieloznaczności i różnorodności ujęć tego pojęcia w kontekście innych pojęć jak "natura" i "cywilizacja", bada podstawowe składnik kultury (rzeczy, znaki i zachowania ludzi), wskazuje konsekwencje wąskiego i szerokiego rozumienia terminu.
Rozdział drugi obszerniejszy, poświęcony został kategoriom i typom kultury, elementom składowym ( wartości, wzory, kanon, mity i symbole), systemom kultury (nauka, religia, sztuka, język, komunikacja interpersonalna ) oraz procesom kultury do których zaliczono powszechnienie i uczestnictwo w kulturze oraz animację kulturalną […] ...

Oddawany do rąk czytelników zbiór artykułów jest przykładem pamięci w pedagogice i w szeroko rozumianej edukacji. Autorzy w swych studiach przywołują biografie osób zasłużonych dla teorii i praktyki pedagogicznej. Główną intencją prezentowanych wypowiedzi było ukazanie podstaw źródłowych i bibliograficznych omawianych życiorysów, dzięki temu autorzy wskazali dalsze możliwości badań.

W publikacji przedstawiono założenia, badania i ich wynik nad bazgrotą dzieci 2, 3-letnich. Celem badań była próba wyjaśnienia genezy bazgroty dziecięcej i jej przemiany przez stymulację percepcji wzrokowej. Bazgrotę dziecięcą można traktować jako rodzaj specyficznego doświadczenia dziecka. Najbardziej właściwe dla tej fazy rozwoju ekspresji plastycznej dziecka jest spojrzenie na tę aktywność poprzez dynamikę kształtowania się doświadczenia dziecka w toku przeprowadzonego przeze Autorkę eksperymentu.

Praca składa się z trzech głównych rozdziałów i trzech obszernych aneksów. Zagadnienie bazgroty w rozwoju ekspresji plastycznej dziecka zostało omówione w pierwszym rozdziale pracy, odnosząc się do koncepcji rozwoju twórczości plastycznej i percepcji wzrokowej szczególnie Rudolfa Arnheima i Victora Lowenfelda oraz innych badaczy. Opisano również rozwój wartości wizualno-plastycznych w bazgrocie dziecięcej, jak: linię, plamę barwną, koło i bryłę. Bazgrota dziecięca była inspiracją dla wielu artystów, dlatego omówiono ten wątek w tym rozdziale. Szukając odpowiedzi na te problemy Autorka zestawiła wybrane przykłady bazgrot dziecięcych i dzieł sztuki.

W rozdziale drugim pracy przedstawiono założenia badań, problemy badawcze, przyjęte hipotezy, charakterystykę grupy, procedurę badań, zmienne i wskaźniki. Do ich weryfikacji Autorka przyjęła metodę eksperymentu naturalnego pedagogicznego, technikę grup równoległych. Badania przeprowadzono w dwóch grupach eksperymentalnych i dwóch grupach kontrolnych w grupie dzieci przedszkolnych 2 i 3-letnich. W ramach badań przeprowadzono 15 ćwiczeń eksperymentalnych z dziećmi w oparciu o jakości wizualno-plastyczne (wzory percepcyjne). W rozdziale trzecim pracy została przedstawiona analiza ilościowa i jakościowa wyników badań, której materiał prezentuje Aneks 1 (analiza ilościowa), Aneks 2 (analiza jakościowa) i Aneks 3 ilustruje wyniki badań – prace plastyczne dzieci z przeprowadzonego eksperymentu. Całość pracy zamykają wnioski z badań jak i wnioski dla praktyki pedagogicznej.

Praca jest skierowana do nauczycieli, rodziców, opiekunów, artystów i osób zainteresowanych najwcześniejszym rozwojem twórczości plastycznej dziecka, jakim jest bazgrota i jej znaczenia dla dalszego rozwoju twórczości plastycznej dziecka.