Tożsamość żydowska a polityka imigracyjna Izraela

Wspomnienia byłego chasyda… – intrygujący tytuł zapowiada nam autora niepokornego. Czytelnik przetłumaczonej na język polski książki, opublikowanej po niemiecku w 1874 roku, nie zawiedzie się, bowiem Josef R. Ehrlich (1842-1899) w barwny sposób, opisał swoje smutne, wręcz tragiczne dzieciństwo i młodość spędzone w przygranicznym sztetlu, w galicyjskich Brodach, będących w połowie XIX wieku wolnym miastem handlowym. Najbliższa rodzina Josefa pragnęła, by został uczonym w Piśmie, on jednak bardziej niż Talmud, chedery i chasydzki dom modlitwy, umiłował przyrodę i astronomię oraz język i kulturę niemiecką. Pomimo braku wykształcenia i środków, po wielkim pożarze Brodów, opuścił miasto i wyjechał do Wiednia. Zarabiał tam na utrzymanie, udzielając lekcji, a także pisząc prognozy pogody dla niemieckojęzycznych gazet. Usiłował również zaistnieć jako literat, tworząc dzieła różnego gatunku, które nie spotkały się z większym uznaniem. Interesował się filozofią i mistyką chrześcijańską, a u schyłku życia przyjął chrzest w Kościele rzymskokatolickim. Jako pisarz został niemalże zapomniany, obecnie jednak badacze niemieckojęzycznej literatury i kultury żydowskiej odkryli na nowo jego najlepsze dzieło – Wspomnień byłego chasyda. Z tej książki dowiesz się zatem, jak w połowie XIX wieku wyglądało życie Żydów w Brodach, kim byli kadisz i kore. Przeczytasz o chasydach Jollesa i o tym, jakie były ich wierzenia i zwyczaje, jak koszerowali noże, do czego potrzebny był im czosnek, jak rzucali klątwy oraz w jaki sposób bronili się przed wpływami złych duchów – szejdim i lejcim, a także, czy młodym Ehrlichem zawładnął dybuk. W serii ukazały się: Ludwig Kalisch, Obrazki z moich lat chłopięcych Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM I Najstarsze pamiętniki Żydów krakowskich: Meir ben Jechiel Kadosz z Brodu, Zwój pana Meira, Jom Tow Lipmann Heller, Zwój nienawiści Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM II Estera Rachela Kamińska, Boso przez ciernie i kwiaty. Memuary „matki teatru żydowskiego” Mordechaj Aron Gincburg, Awiezer. Wyznania maskila Beniamin R., „Płonęli gniewem”. Autobiografia młodego Żyda Rachela Fajgenberg, Dziewczęce lata. Młodość w poleskim sztetlu Kadia Mołodowska, Spadek po pradziadku. Opowieść Natan Sternharz, Dni Natana

The story of Jerusalem is the story of the world. This fully revised and updated edition includes a new epilogue bringing the story of Jerusalem up to the present day including updates on the Israeli American relationship and the huge recent shifts in the Middle East.

Jerusalem is the universal city, the capital of two peoples, the shrine of three faiths; it is the site of Judgement Day and the battlefield of today's clash of civilisations. How did this small, remote town become the Holy City, the 'centre of the world' and now the key to peace in the Middle East? Drawing on new archives and a lifetime's study, Simon Sebag Montefiore reveals this ever-changing city through the wars, love affairs and revelations of the men and women - kings, empresses, prophets, poets, saints, conquerors and whores - who created, destroyed, chronicled and believed in Jerusalem.

From King David to the twenty-first century, from the birth of Judaism, Christianity and Islam to the Israel-Palestine conflict, this is the epic history of 3,000 years of faith, slaughter, fanaticism and coexistence. This is how Jerusalem became Jerusalem, and the only city that exists twice: in heaven and on earth.

„Kiedy i jak wynaleziono Ziemię Izraela” to kontynuacja fascynującej i kontrowersyjnej książki „Kiedy i jak wynaleziono naród żydowski”, w której profesor Shlomo Sand rozwija zarysowane wcześniej wątki i daje wykład na temat historii Ziemi Izraela.
Samo pojęcie „Ziemia Izraela” kryje w sobie pewną tajemnicę – za sprawą jakiej alchemii biblijna Ziemia Święta przekształciła się w nowożytną ojczyznę, z obywatelami, instytucjami politycznymi, granicami i armią służącą do ich obrony? Profesor Shlomo Sand zdekonstruował już mit wiecznego istnienia narodu żydowskiego, teraz zaś czyni to samo z legendami dławiącymi państwo Izrael, biorąc pod lupę tajemnicze, święte terytorium, ową Ziemię Obiecaną, do której Naród Wybrany ma mieć niezbywalne prawo. Czy pojęcie ojczyzny występuje już w Biblii i w Talmudzie? Czy wyznawcy religii mojżeszowej zawsze pragnęli żyć na Bliskim Wschodzie? Jak wyjaśnić fakt, że dziś większość ich potomków wcale nie ma ochoty tam mieszkać? I w końcu jak się ma sprawa z nieżydowskimi mieszkańcami tych ziem – mają prawo na niej żyć czy nie?

Shlomo Sand, profesor historii na uniwersytecie w Tel Awiwie, urodził się w Linzu (Austria) w 1946 roku. Zajmuje się przede wszystkim historią idei oraz rolą myśli narodowej w budowie państw. W Polsce ukazały się dotychczas jego dwie najbardziej znane książki – „Kiedy i jak wynaleziono naród żydowski” oraz „Dlaczego przestałem być Żydem. Spojrzenie Izraelczyka”.

Co się stanie, kiedy lewicująca, zbuntowana studentka z Antwerpii, mieszkająca ze swoim irańskim chłopakiem, trafi do domu ortodoksyjnej żydowskiej rodziny, żyjącej na obrzeżach belgijskiego społeczeństwa we własnym, zamkniętym świecie? Czy bezpośrednia, trochę zadziorna dziewczyna może się odnaleźć w środowisku pielęgnującym zwyczaje, które od setek lat się nie zmieniły?

Margot przez sześć lat spędzała popołudnia w domu Schneiderów, pomagając ich dzieciom w nauce. Jej metody dydaktyczne bywały zupełnie nieortodoksyjne – stosowała między innymi prowokacyjne pytania, obcesowe komentarze i dużo śmiechu. Okazało się, że w niektórych sprawach dogaduje się z uczniami znakomicie, na przykład w interesach (razem ze średnim synem Schneiderów, Jakovem, przez kilka lat prowadzili wspólny biznes – ona pisała jego kolegom wypracowania, on zajmował się logistyką i zgarniał procent). W innych kwestiach, jak podejście do mody czy seksu, różnice były większe. Nie przeszkodziło to jednak Margot i jej uczniom konfrontować się z wzajemną odmiennością i co dzień przekraczać dzielące ich granice. Choć pierwsze zetknięcie dwóch skrajnie różnych światów i światopoglądów było gwałtowne, z czasem wśród gaf i pomyłek początkowa nieufność zmieniła się w niezwykłą przyjaźń, która przetrwała lata.

„Margot […] ukazuje zarówno piękno, jak i trudności bycia człowiekiem pośród ludzi. Lektura obowiązkowa dla każdego.” „De Standaard der Letteren”

„„Mazel tow” wprowadza nas za kulisy niedostępnego świata ortodoksyjnych Żydów i uświadamia, że on tylko wydaje się nam znajomy.” „Het Nieuwsblad”

„Książka Margot to wyjątkowa opowieść o świecie ortodoksyjnych Żydów oglądanym oczami gojów. Nadzwyczajna.” „De Sleutel”

„Świetnie nakreślone postaci i doskonale oddana codzienność. „Mazel tow” to o wiele więcej niż tylko dobra książka.” „Cutting Edge”

„Piękna opowieść o przyjaźni pokonującej podziały i różnice kulturowe.” „Mappa Libri”

Szoa (Zagłada, fr. Shoah, z hebrajskiego „katastrofa”) – tę nazwę Gérard Rabinovitch wybiera na określenie ludobójstwa, którego ofiarą padła ludność żydowska podczas drugiej wojny światowej. Zgroza, jaką wzbudza Zagłada, nadal kładzie się cieniem na współczesności. Niczym złowieszczy duch, po dziś dzień nie do końca rozszyfrowany, wciąż nawiedza historię europejskiej cywilizacji. Doszło wówczas do zerwania cywilizacyjnej tkanki, i fakt ten odciska niezatarte piętno na naszych czasach. Przypominanie o realności tych wydarzeń jest ważnym przedsięwzięciem edukacyjnym, jednak refleksja nad tym, jakie nauki i ostrzeżenia płyną z Zagłady, stawia dopiero pierwsze kroki. Wymaga ona wielodyscyplinarnego podejścia, skorygowania niektórych nawyków myślowych i uzupełnienia naszej wiedzy.
Gérard Rabinovitch - Filozof i socjolog, autor między innymi Terrorisme/Résistance. D’une confusion lexicale a l’époque des sociétés de masse (2014) oraz Somnambules et Terminators. Sur une crise civilisationnelle contemporaine (2016), które ukazały się staraniem Éditions de Bord de l’eau.

Fragment recenzji dr. Krzysztofa Persaka

(…) całościowy, kompletny obraz powojennej przemocy wobec Żydów nie istniał. Nie było nawet wiadomo, ilu Żydów zostało w Polsce zabitych po wojnie – różni autorzy podawali szacunki od kilkuset do dwóch tysięcy. Na tym tle praca prof. Kwieka (mimo ukazania się w ostatnich latach wielu bardzo wartościowych prac przyczynkarskich oraz studiów przypadku) jest kolejnym milowym krokiem naprzód.

Autor nie tylko bowiem podjął temat antyżydowskiej przemocy w ujęciu całościowym, ale postanowił zrobić to, czego należało dokonać już dawno – skatalogować wszystkie przypadki agresji wobec Żydów w pierwszych latach po wojnie. Jest to więc praca o znaczeniu fundamentalnym, którą na zasadzie analogii można porównać do badań podstawowych w naukach ścisłych. Nie trzeba dodawać, że przeprowadzone badania (głównie archiwalne) były olbrzymim, praco- i czasochłonnym przedsięwzięciem, którego zapewne w tej skali nikt już nie powtórzy.

Julian Kwiek
Historyk ur. w 1954 roku. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1999 roku uzyskał w UJ stopień doktora nauk humanistycznych. W 2009 roku Rada Wydziału Historycznego UJ nadała mu stopień doktora habilitowanego. Od 2015 roku profesor uczelni. Autor 12 książek i kilkudziesięciu artykułów naukowych. Zajmuje się najnowszymi dziejami Polski. jego zainteresowania badawcze koncentrują się na problematyce mniejszości narodowych (Żydzi, Łemkowie, Słowacy) i tzw. polskich miesięcy, tj. października 1956 roku, wydarzeń marcowych i grudniowych oraz „Solidarności”.