Tropy Prousta Problemy recepcji literackiej w literaturze polskiej po 1945 roku

Pół wieku po książkach Kazimierza Wyki („Pan Tadeusz”. Studia o poemacie oraz „Pan Tadeusz”. Studia o tekście) polscy czytelnicy otrzymują nową, znakomitą monografię Mickiewiczowskiego eposu.

Sous la rédaction de Aneta Chmiel, textes réunis et établis par Andrzej Rabsztyn, Zuzanna Szatanik, Ewelina Szymoniak Tematem prezentowanego numeru czasopisma jest obserwowany zarówno w sferze sacrum, jak i profanum fenomen rytuału i ceremonii we współczesnych społeczeństwach różnych kultur. Dwadzieścia siedem artykułów, napisanych w języku francuskim, hiszpańskim, włoskim i angielskim, zgrupowano w czterech częściach tematycznych: Rites dans le contexte religieux, Vers les cérémonies profanes, Rites et transitions, Création littéraire et création rituelle. W analizie tytułowego zagadnienia autorzy wykorzystują wybrane teksty takich twórców, jak: Albert Camus, Juan Jose Arreola, Oriana Fallaci, Hélène Rioux, Michel Tournier, René Depestre, Tiziano Scarpa, Leïla Marouane, Joan Perucho, Laurie Halse Anderson, Pier Vittorio Tondelli. W zamykającej numer stałej części Contes rendus zamieszczono cztery recenzje publikacji z dziedziny literaturoznawstwa romanistycznego.

Tom (Nie)przezroczystość normalności w literaturze polskiej XX i XXI wieku nawiązuje do projektu pt. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku/The Effect of Palimpsest, zrealizowanego
w latach 2006–2009 przez Pracownię Antropologicznych Problemów Literatury i Zakład Literatury XX wieku Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Department of Slavic Languages and Literatures, University of Chicago i Department of Central, Eastern and Northern European Studies, University of British
Columbia. Projekt ów zwieńczyły dwie publikacje (w Polsce, 2008 i w USA, 2011).

Publikacja jest pokłosiem kolejnego spotkania badaczy literatury dla dzieci i młodzieży z ośrodków uniwersyteckich z całej Polski, jak również z zagranicy, którzy dyskutowali nad problemem atrakcyjności pierwszych spotkań dziecka z książką dobraną tak, by uwzględniała ona potrzeby młodych odbiorców. Zawartość księgozbioru niedorosłego czytelnika, gromadzonego dzięki zgodzie rodziców, opiekunów czy nauczycieli, stanowi bowiem najlepszy sprawdzian z demokracji czytania: w jakim stopniu młody człowiek decyduje o tytułach w swojej biblioteczce czy o książkach wypożyczanych z biblioteki, a w jakim ten wybór jest podyktowany sentymentem, gustem czy w końcu przyzwyczajeniami dorosłych. Zagadnienia te doczekały się szerszego ujęcia w niniejszej publikacji. Autorzy tekstów, znawcy literatury dla dzieci i młodzieży, krytycy literaccy, dydaktycy, pedagodzy, bibliotekoznawcy i nauczyciele, podjęli próbę rozpisania na głosy pojemnego hasła ‒ "(Przed)szkolne spotkania z lekturą". Tak powstał polifoniczny charakter tomu: rezultat rozmaitych odczytań frazy zaproponowanej przez redaktorki. I tak, przedrostek „przed” sprowokował do przyjęcia perspektywy pedagogicznej, związanej z wychowaniem przedszkolnym i wczesnoszkolnym, często również pogłębionej refleksją terapeutyczną. Wokół kolejnego elementu tytułu ‒ „szkolne” ‒ oscylowały przede wszystkim wypowiedzi dydaktyków, zarówno te proponujące rozwiązania metodyczne, dotyczące konkretnych tekstów literackich, jak i te, mające ambicje stworzenia szkicu historii recepcji lektury obecnej lub już nieobecnej w obowiązującym kanonie szkolnym. Ostatni człon hasła: „spotkania” – skłonił badaczy do metodologicznego namysłu wspierającego interpretacje „tradycyjnych” i „ponowoczesnych” tekstów pisanych z myślą o młodych odbiorcach oraz do interdyscyplinarnej refleksji sytuującej czytanie na pograniczu epistemologii, ontologii i aksjologii. Tak zarysowana problematyka publikacji, będącej pokłosiem kolejnego spotkania badaczy literatury dla dzieci i młodzieży z ośrodków uniwersyteckich z całej Polski, jak również z zagranicy, z pewnością stanie się interesującą lekturą dla szerokiego grona odbiorców: teoretyków literatury, pedagogów, bibliotekarzy, nauczycieli, a także rodziców.

Druga część pracy zbiorowej poświęconej Życiu literackiemu po roku 1989, stanowiącej zapis wystąpień z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Śląski w listopadzie 2007 roku. Katowickie spotkanie otwarło cykl konferencji o wspólnej nazwie: Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009, współtworzony przez ośrodki akademickie w Szczecinie i Poznaniu. Zgromadzone w tomie artykuły cechuje wysoka różnorodność problemowa, wynikająca z bogactwa zainteresowań i fascynacji literackich prelegentów. Publikację otwiera szkic poświęcony mechanizmom rynkowym i promocyjnym, wpływającym na sposób funkcjonowania tekstów literackich. Kolejny tekst współgra z poprzednim, opisując problem recepcji tomiku poetyckiego Ryszarda Kapuścińskiego. Dalej następuje przegląd nawiązań do romantyzmu w literaturze najnowszej, podjęta zostaje również kwestia fetyszu książki we współczesnej świadomości literackiej, a także powrotu poetyki realistycznej. Przedmiotem badań są też dyskusje krytycznoliterackie dotyczące sposobów przedstawiania Polski Ludowej w prozie. Dalsze artykuły koncentrują się na twórczości prozaików: Janusza Andermana, Stefana Chwina, Andrzeja Stasiuka, Jacka Dukaja. Omówieniu podlegają także: seria Wydawnictwa Czarne – „Inna Europa, inna literatura”, fikcja autobiografii, problematyka muzyczna w prozie najnowszej oraz wyraz feminizmu w życiu społecznym i literaturze. Zwrócono uwagę na kondycję polskiego komiksu oraz prowokacyjnie zaproponowano dosłowne potraktowanie metafory życia literackiego.

Redakcja naukowa: Magdalena Dąbrowska, Piotr Głuszkowski, Zbigniew Kaźmierczyk

Choć mogłoby się wydawać, że tematyka związków Adama Mickiewicza z Rosjanami jest już wyeksploatowana, to zawartość prezentowanej monografii i jej interdyscyplinarny charakter wyraźnie temu przeczą. Przygotowane w nowatorskim ujęciu badawczym kolejne rozdziały książki przybliżają zapomniane bądź nieznane wręcz fakty dotyczące wielkiego pisarza – jego relacji z Rosjanami, recepcji jego dzieł w Rosji w XIX i XX wieku, a także problematyki rosyjskiej w dorobku Mickiewicza i jej znaczenia. Szczególnym i godnym podkreślenia walorem monografii jest różnorodna metodologia poszczególnych tekstów wynikająca ze specyfiki dyscypliny reprezentowanej przez autorów, którymi obok literaturoznawców i językoznawców (rusycystów, polonistów) są także historycy filozofii, kulturoznawcy, jak również bibliotekoznawcy.

Redaktorzy naukowi prezentowanej książki w doskonały sposób zapanowali nad szerokim wachlarzem tematycznym, chronologicznym i metodologicznym artykułów, grupując je w odpowiedniej kolejności w sześć części tworzących jednolitą, ale zróżnicowaną pod względem poruszanej w nich problematyki, strukturę. Tytuły tych części mówią same za siebie: Refleksje (nie tylko) antropologiczne, W kręgu arcydzieł, Ludzie i miejsca, Badania i popularyzacja, W XX i XXI wieku oraz Muzealia.
z recenzji prof. dr hab. Anny Wardy