W obronie społeczeństwa otwartego

Piętnaście artykułów będących efektem badawczych prac politologów z katowickiego ośrodka naukowego i przedstawicieli innych krajowych jednostek naukowo-badawczych to zawartość 17. tomu wydawnictwa ciągłego „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” autoryzowanego przez Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego. Teksty – jak zawsze – pomieszczono w działach tematycznych. Tym razem są to: „Teoria polityki”, „Systemy polityczne”, „Partie polityczne i systemy partyjne”, „Polityka społeczna i regionalna”, „Prawo międzynarodowe”, „Komunikowanie społeczne”.

W pierwszym z działów znalazły się dwa teksty. A. Chodubski rozważa problem autorytaryzmu w kontekście współczesnego życia politycznego, a A. Hołub podejmuje kwestię rozwoju terroryzmu któremu sprzyja środowisko radykalne i ekstremistyczne. W dziale drugim J. Iwanek analizuje temat systemów wyborczych przez pryzmat ich aspektów metodologicznych (j. ang.), S. Grabowska zajmuje się kwestią odpowiedzialności konstytucyjnej w odniesieniu do prezydenta Słowenii (j. ang.), a pytanie o Hiszpanię jako państwo federalne stawia M. Domagała. W kolejnym dziale A. Rudowski przedstawia stosunek partii politycznych do modernizacji państwa jako kryterium różnicowania aktorów sceny politycznej. M. Dobrowolski na przykładzie J. Kaczyńskiego rozważa problem przywództwa politycznego w opozycji. Nad rolą partii Jedna Rosja na rosyjskiej scenie politycznej zastanawia się J. Jendrysko, a Ł. Wilkoń analizuje (j. ang.) przypadek włoskiej partii Lega Nord pod kątem jej ideologii. W następnym dziale skalą i dynamiką zagrożenia ubóstwem ekonomicznym polskich rodzin wielodzietnych w latach 2006–2015 zajmuje się B. Zasępa. B. Jewartowski przybliża zagadnienie oszustw metoda „na wnuczka”, a B. Toszek – kwestię uwarunkowań dynamiki rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce. B. Pieruszek zaś analizuje (j. ang.) zagadnienia rozwoju regionalnego na przykładzie regionów Śląska. Kolejny dział to artykuł J. Iwanka (j. ang.) o językowym ujęciu definicji przestępstw w międzynarodowym prawie karnym. W dziale następnym tekst (j. ang.) autorek M. Antón Crespo i M.Y. Fernández Ramos, które omawiają teorię opartą na empirycznym podejściu do wizerunku osób starszych w prasie cyfrowej w Kastylii y León. Całości dopełnia – z dwiema recenzjami – dział „Recenzje i omówienia”.

Prezentowane w niniejszej publikacji teksty dotyczą trzech niezwykłych kobiet, które Komitet Noblowski uhonorował w roku 2011 za wyjątkowe osiągnięcia na rzecz walki o pokój. Pierwsza z nich – Ellen Johnson-Sirleaf, prezydent Liberii, zapisała się w historii Czarnego Kontynentu jako jedyna kobieta, której udało się wygrać wybory prezydenckie. Druga z opisywanych, również Liberyjka, Leymah Roberta Gbowee, to działaczka społeczna, organizatorka kobiecego ruchu chrześcijanek i muzułmanek pod nazwą Masowa Akcja Kobiet na rzecz Pokoju, który położył kres wojnie domowej w Liberii w roku 2003. Trzecia z noblistek – Tawakkul Karman – „Matka jemeńskiej rewolucji” stała się twarzą rewolucji w Jemenie w roku 2011, która była częścią Arabskiej Wiosny Ludów. Określana, podobnie jak Ellen Johnson-Sirleaf i Leymah Gbowee, takimi przydomkami, jak „Żelazna dama”, Tawakkul Karman stała się pierwszą arabską kobietą – laureatką Nagrody Nobla i drugą muzułmanką, która otrzymała to wyróżnienie.

Świat pozimnowojenny charakteryzuje się dużą dynamiką ról i pozycji międzynarodowych poszczególnych państw oraz grup państw w ramach istniejącego ładu międzynarodowego. Procesy przemian zachodzą także na kontynencie afrykańskim, dotychczas postrzeganym przede wszystkim przez pryzmat dystansów rozwojowych, tendencji autorytarnych w ramach systemów politycznych poszczególnych państw czy też konfliktów etnicznych i międzynarodowych. Reformy przeprowadzane zarówno w wymiarze wewnątrzpaństwowym, jak i w ramach instytucji powołanych dla pogłębiania współpracy międzynarodowej, które symbolizuje ukuty przez byłego prezydenta RPA Thabo Mbekiego termin „afrykański renesans”, stwarzają szanse na stopniową zmianę sytuacji mieszkańców kontynentu.
Wiesław Lizak swą książkę poświęcił właśnie analizie działań państw afrykańskich na rzecz stworzenia skutecznych i efektywnych środków reagowania w sytuacjach kryzysowych. Autor przedstawił w niej genezę, ewolucję i funkcjonowanie najważniejszych instytucji bezpieczeństwa i współpracy – począwszy od Organizacji Jedności Afrykańskiej, po prezentację Unii Afrykańskiej jako organizacji, której zadania i kompetencje mają być odpowiedzią na wyzwania rozwojowe i modernizacyjne, przed którymi stoi współczesna Afryka.
W literaturze polskiej nie było dotychczas monografii tak wszechstronnie przedstawiającej afrykańskie instytucje bezpieczeństwa.

Antynomie i paradoksy są charakterystyczne demokracji jako takiej, ale to ich współczesne emanacje stały się przedmiotem szczególnej uwagi autorów artykułów publikowanych w tej książce.
Autorzy koncentrują się na paradoksach i sprzecznościach, które sprawiają, że na nowo należy spróbować zrozumieć mechanizmy rządzące współczesnym światem demokratycznym. Analiza badawcza opiera się na paradygmacie rozwoju społeczno-kulturowego, dlatego autorzy ukazują ewoluujący system organizacyjny w ujęciu dynamicznym, generującym potrzebę reagowania na zmiany związane z rozwojem. Istotnym osiągnięciem naukowym omawianego dzieła jest wykrycie nieadekwatności i niekomplementarności działań w sferze polityki, mających (pozornie) służyć rozwiązywaniu rzeczywistych problemów egzystencjalnych i organizacyjnych. Widać tu swoistą próbę zdekonstruowania i zdekonspirowania ukrytych i zawoalowanych celów wpływowych decydentów rzeczywistych, którzy nie działają jawnie w sferze publicznej i nie podlegają ocenie wyborców

Od protestów społecznych i konfliktów zbrojnych w latach 2010–2012, które w dziejach zapisały się pod nazwą Arabskiej Wiosny, dzieli nas niespełna dekada. Dystans kilku lat, jakie upłynęły od rozpoczęcia tych zdarzeń, pozwala na przedstawienie ich przyczyn oraz określenie konsekwencji.
Jak przebiegały wydarzenia Arabskiej Wiosny w Tunezji, Egipcie, Libii i innych państwach regionu?
Jaką rolę w tych procesach odegrały Unia Europejska, Rosja i Stany Zjednoczone?
Co doprowadziło do kryzysu imigracyjnego i wzrostu zagrożenia terrorystycznego w Europie?
Stałym elementem sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie jest nieprzewidywalność. Konflikty lokalne, panarabizm, wojna USA z terroryzmem, idea powstania tzw. Państwa Islamskiego, ale też rola literatury i kobiet w tytułowych wydarzeniach – to tylko niektóre zagadnienia tej wielowątkowej publikacji. Arabska Wiosna nie przyczyniła się do stabilizacji i demokratyzacji Bliskiego Wschodu, ale echa tych wydarzeń absorbują uwagę światowej opinii publicznej do dziś.

Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie międzynarodowej pozycji Białorusi oraz jej relacji ze środowiskiem międzynarodowym, w tym stosunków dwustronnych z wybranymi państwami oraz wielostronnych z organizacjami międzynarodowymi. Znaczny wpływ na wyjaśnienie prowadzonej przez Białoruś polityki zagranicznej wywierają uwarunkowania wewnętrzne.
Celom przedstawionym powyżej została podporządkowana struktura niniejszej książki. W części pierwszej dokonano analizy uwarunkowań wewnętrznych polityki zagranicznej Białorusi. W części drugiej dokonano analizy podstawowych komponentów pozycji międzynarodowej Republiki Białoruś. W części trzeciej przedmiotem analizy są stosunki dwustronne Białorusi z wybranymi państwami. państw rokuje małe szanse na dalszą kooperację między nimi. W części czwartej przedmiotem analizy są stosunki Białorusi z instytucjami międzynarodowymi. Należy podkreślić, że świadomie pominięto relacje z Sojuszem Północnoatlantyckim, gdyż Białoruś „postrzega” NATO przez „perspektywę” Federacji Rosyjskiej, a o wiele większą wagę przywiązuje do Unii Europejskiej.