Wielka wojna o Polskę

Dzieci Jafeta to opowieść o życiu Wiaczesława (Wacława) Lipińskiego (1882-1931), polskiego ziemianina z Wołynia ("z rodu Polaka, z narodu Ukraińca"), osadzona w burzliwych latach przed- i porewolucyjnych, w czasach kształtowania się nowoczesnego narodu ukraińskiego, z krótkim okresem niezależności Ukrainy w latach 1918 - 1921. Lipiński był genialnym publicystą, historykiem, socjologiem i dyplomatą, twórcą konserwatyzmu ukraińskiego oraz autorem koncepcji "terytorializmu" - nowoczesnej formy patriotyzmu obywatelskiego przeciwstawiającego się nacjonalizmowi. W swoich pracach opowiadał się za kształtowaniem nowoczesnego narodu ukraińskiego i pokojowego współżycia w jednym organizmie państwowym różnych narodów, szczególnie zaś Polaków i Ukraińców. Uchodzi za jednego z najwybitniejszych historiozofów ubiegłego wieku w Europie Wschodniej.

Kazimierz Garapich, urodzony w 1878 roku, był ziemianinem, synem posła do Rady Państwa i Sejmu Krajowego Galicji. Był także ojcem wielu dzieci. W sumie było ich ponad dwadzieścioro, ale tylko siedmioro występowało jako legalni potomkowie rodu z prawem do dziedziczenia nazwiska i majątku, mieszkania we dworze i edukacji.

Michał P. Garapich, urodzony w drugiej połowie XX wieku, postanowił odnaleźć potomków Kazimierza, tych uznanych i tych, którym nie dano prawa do nazwiska. Szukał ich w Polsce i na Ukrainie. Tym, których odnalazł, musiał uświadomić, jakie łączą ich więzy.

Próbując rozwiązać zagadkę pewnego pochówku, autor podążył tropem rodzinnych sekretów, przemilczeń w pamiętnikach, półsłówek zapamiętanych z rozmów starszych oraz śladów zachowanych w archiwach dawnej c.k. monarchii.

„Dzieci Kazimierza” to jedyna w swoim rodzaju odpowiedź na stwierdzenie „wszyscyśmy z chłopów”. Nie, bardzo dużo nas jest z panów, tylko o tym nie wiemy.

Kraszewski na początku swojej drogi pisarskiej pojawił się w roli interpretatora dziejów Litwy. Swoimi dwoma naukowymi pracami o tematyce litewskiej ("Wilno" oraz "Litwa: starożytne dzieje...") zabrał głos w ówczesnej kwestii postrzegania historii tego państwa, a badanie przeszłości umożliwiało mu intepretowanie rzeczywistości w której żył, stąd też przywoływanie wielkości Wilna wiązało się z tym, że głęboko odczuwał potrzebę gloryfikowania dziejów miasta.

Publikacja powstała we współpracy z Instytutem Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Zasadniczy trzon archiwum Raczyński pogrupował tematycznie, zszył, oprawił w 48 róz˙nej objętości tomów i nazwał „Libri Veritatis”. Zachowało się 46 z nich. Zostały one opracowane przez Wojciecha Suchockiego i opublikowane w latach 2017–2018 w dwóch tomach. Niniejszy tom zatytułowany Libri Veritatis. Suplement stanowi dopełnienie i uzupełnienie właściwych Ksiąg Prawdy. To, co odróz˙nia od nich niniejszy Suplement, to decyzja samego Raczyńskiego o niewła?czeniu do archiwum prezentowanych dokumentów. Jak słusznie zauwaz˙yła Anna Tomczak, wybrane przez Atanazego Raczyńskiego materiały, złoz˙one we właściwe Libri Veritatis, jako zespół nie sa? neutralnym i obiektywnym świadectwem historycznym. Odzwierciedlaja? wizję przeszłości autorstwa kolekcjonera4. Publikowany w niniejszym tomie materiał otwiera równiez˙ pole do analiz. Dlaczego tych dokumentów (zwłaszcza odnosza?cych się do konkretnych zamówień) kolekcjoner nie wła?czył do swojego wyja?tkowego archiwum? Czy odnosza? się do dzieł – według Raczyńskiego – mniej waz˙nych w jego kolekcji? Czy dotycza? aspektów mniej istotnych dla Atanazego – znawcy sztuki, badacza, wreszcie historyka sztuki z połowy XIX w.? To tylko kilka pytań o charakter relacji między dokumentacja? wyodrębniona? przez Atanazego Raczyńskiego a pozostałymi dokumentami, równie skrupulatnie zbieranymi, ale nie umieszczonymi razem z kolekcja? dzieł sztuki w berlińskiej Galerii.

Bogato ilustrowana zdjęciami i grafiką publikacja omawiająca wyjątkowy okres w dziejach Polski przeznaczona dla najmłodszego czytelnika. Przystępny tekst i duża wartość poznawcza to niewątpliwe zalety tej zwięzłej, ale bardzo pożytecznej książki.

Książka porusza temat ojców i ojcostwa w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w rodzinie galicyjskiej, z wyższych i średnich warstw społecznych, żyjącej przeważnie w mieście i miasteczku. Autorka podejmuje w niej problem roli i miejsca mężczyzny w życiu rodzinnym zarówno w wymiarze postulatywnym, jak i realiów życia prywatnego. Obok pytań o męskość, starokawalerstwo czy sposób wychowania chłopca, omówiono kwestię władzy ojcowskiej – w sensie legislacyjnymi i obyczajowym, z uwzględnieniem sprawy granic prywatności i prawa państwa do ingerowania w życie rodzinne. W oparciu o analizę pamiętników, wspomnień i listów książka przedstawia istniejące modele ojcostwa w kontekście m.in. relacji rodzinnych, metod wychowawczych, stosunku do kary. Wieloaspektowo przybliża obszary realizowania obowiązków ojcowskich, począwszy od przygotowań na przyjście dziecka na świat, edukację – w tym religijną i patriotyczną – aż do wkroczenia potomka w dorosłość, dekonstruując stereotypowe wyobrażenie o ówczesnym ojcostwie.

Dzieło […] doskonale się mieści w „historii życia”, atrakcyjnej poznawczo i dynamicznie rozwijającej się subdyscyplinie nauk historycznych. […] dobrze się stało, że nadszedł czas na poważne badania nad ojcostwem, męskością, męskim charakterem, rolą mężczyzny w wychowaniu dzieci zarówno religijnym jak i patriotycznym, na badania relacji między mężem a żoną z kulturowej perspektywy. O tym wszystkim opowiada Barzycka w interesująco przeprowadzonej narracji.

z recenzji prof. Andrzeja Chwalby



Koniec XIX i początek XX stulecia to czas intensywnej modernizacji społecznej. Wiemy […] z analizy demografii historycznej, że wtedy zaczyna się mniej więcej zjawisko transformacji demograficznej. O ile potrafimy opisać je liczbowo, o tyle brakuje nam studiów jakościowych. Ta książka wypełnia w sposób istotny tę lukę.

z recenzji prof. Krzysztofa Zamorskiego





Agata Barzycka-Paździor – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk humanistycznych, stypendystka Funduszu im. Florentyny Kogutowskiej, od ponad dziesięciu lat redaktorka w krakowskim zakładzie Polskiego Słownika Biograficznego Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, na łamach którego opublikowała wiele biogramów postaci z okresu XIX i XX wieku.