Wielkie plany w rękach obywateli Na koalicyjnym szlaku

W niniejszym opracowaniu chcieliśmy ukazać skomplikowany świat relacji między kategorią empowerment a polityką społeczną, koncentrując się na aspektach teoretycznych (terminologicznych, koncepcyjnych itd.), głównie z obszaru socjologii i polityki społecznej, odnosząc je do niektórych wymiarów praktyki społecznej w Polsce, przede wszystkim dotyczących systemu pomocy społecznej i rynku pracy. Niezmiernie ważny jest także aspekt badawczy w postaci analizy wyników badań terenowych, dotyczących uwarunkowań i specyfiki aktywności kobiet w Polsce […].

Przedmiotem drugiej części książki jest koncepcja women’s empowerment, głównym celem zaś ukazanie przydatności tej koncepcji w analizach aktywności młodych kobiet w Polsce i próba określenia wskaźników women’s empowerment, które mogą okazać się niezbędne w dalszych analizach zjawiska. W szczególności zaś:

1. Ukazanie wyborów jako kluczowej kategorii analizy pozwalającej na opisanie dynamiki i złożoności czynników wpływających na mniejszą aktywność kobiet.
2. Opisanie wpływu otoczenia na decyzje, wartości za nimi stojące, cele i zadania stereotypowo przypisane mężczyznom i kobietom (w postrzeganiu kobiet).
3. Ukazanie spektrum możliwych zmiennych, które w postrzeganiu kobiet wpływają na możliwość podejmowania przez nie autonomicznych decyzji (subiektywnie postrzegana struktura możliwości).
4. Ukazanie dynamiki relacji zachodzących między czynnikami z poziomu podmiotowości a czynnikami z poziomu struktury możliwości podczas dokonywania przez kobiety ważnych wyborów życiowych.
5. Eksploracja postrzeganego przez kobiety zakresu posiadanej przez nie kontroli (władzy) nad własnym życiem i podejmowanymi decyzjami. Poziom empowerment młodych kobiet w Polsce:
– w wymiarze podmiotowości – zasoby, wskaźniki podmiotowości,
– w wymiarze struktury możliwości – instytucje: wskaźniki struktury możliwości.

Ze Wstępu

Książka jest interesującym i bogatym empirycznie i teoretycznie opracowaniem dotyczącym zmian społecznych zachodzących w społeczeństwach proradzieckich, a zwłaszcza w społeczeństwie rosyjskich i narodach syberyjskich.

Zawarte w niej artykuły podejmują ważne kwestie poszukiwania swojej tożsamości i miejsca w ogromnej "przestrzeni" powstałej po rozpadzie ZSRR. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytania dotyczące m.in. postaw wobec zróżnicowań etnicznych i kulturowych tych społeczeństw, poszukiwań i budowy ich odrębności kulturowo-etnicznej za pomocą zarówno "tradycyjnych" metod (takich jak pamięć genealogiczna lub odwołań do tradycyjnych kultów religijnych), jak i nowoczesnych środków, związanych z polityką i tworzeniem miejsc pamięci.

Analizowane procesy, zwłaszcza próby tworzenia własnych narracji o przeszłości lub jej zawłaszczania - jak piszą autorzy - nie są łatwe i toczą się zazwyczaj w sytuacji napięć i sporów.

Ważną częścią tej książki są opracowania na temat Polaków w krajach byłego ZSRR, analizy prób odnowienia pełnego życia narodowego oraz trudnych (i czasami zaskakujących) wyzwań związanych z trudami przyjazdu do kraju przodków.

Czy myślące maszyny pojawią się w nieodległej przyszłości? A może już są wśród nas? Czy sztuczna inteligencja stanie się naszym sprzymierzeńcem, czy będzie stanowiła zagrożenie dla ludzkości? Czy powierzymy jej zarządzanie ważnymi sferami naszego życia? Czy myślącej maszynie przysługują prawa obywatelskie? Czy może odczuwać emocje? Czy przewyższy nas sprawnością myślenia?

A ty, co sądzisz o myślących maszynach?

Na pytanie zawarte w tytule tej książki odpowiedziało prawie 200 osób – wybitni psychologowie, filozofowie, fizycy, antropolodzy, eksperci w zakresie technologii, artyści. Ich wypowiedzi, uwzględniające perspektywy wielu dziedzin nauki, rozmaite punkty widzenia, akcentujące najróżniejsze aspekty tego problemu, często przewrotne i zaskakujące, składają się na barwną wizję wspólnej przyszłości ludzi i maszyn.

Książka pt. Bezdomność i bezdomni w opinii społeczeństwa polskiego, autorstwa doktora Rolanda Dobrzenieckiego-Łukasiewicza, prezentuje bezdomność z punktu widzenia „zwykłego obywatela” stykającego się z tą problematyką jako obserwator zewnętrzny otrzymujący informacje z mediów, plotek i obrazów ulicy i na tej podstawie kształtujący swoje „widzenie problemu”. Przedstawiona publikacja prócz szerokiego spektrum analiz statystycznych, w swym zakresie metodycznym, ujmuje część teoretyczną, w której zostały przedstawione aspekty budowania postaw przez wpływ mediów i informacji w nich zawartych. Autor, za pośrednictwem przeprowadzonych badań, ukazuje wiedzę i postawy społeczeństwa polskiego w zakresie bezdomności – przyczyniając się pod tym względem do wytwarzania grupowej niechęci, stereotypów i etykietyzacji. W tym kontekście przedstawione zostało obrazowanie bezdomności i osób bezdomnych przez ogólnie pojęte media. Warunkując tym samym język mowy, który odpowiedzialny jest za działania, kształtowane przez świadomość określoną przez mity, stereotypy czy wręcz archaiczne wnioskowanie z pominięciem wiedzy a w konsekwencji, w skrajnych przypadkach, prowadzący do zachowań patologicznych i kryminalnych. Problem bezdomności i osób w kryzysie bezdomności ujęty został przez doktora Rolanda Dobrzenieckiego-Łukasiewicza w książce Bezdomność i bezdomni w opinii społeczeństwa polskiego zarówno w kontekście działań instytucjonalnych, jak i postaw indywidualnych. Ujęcie to w sposób trafny pokazuje kształtowanie się działań pomocowych w kontekście aprobaty społecznej i społecznej wrażliwości. W tym znaczeniu wrażliwość społeczna stanowi ważną zmienną, wprost odnosząca się do postaw społecznych. Autor ujmuje powyższe podając przykład realizacji projektu socjalnego pt. „Najpierw mieszkanie”. Stanowiący z jednej strony bardzo potrzebny projekt kierowany do osób bezdomnych w postaci oferowanych mieszkań mających być podstawowym narzędziem wyjścia z bezdomności. Z drugiej strony zderzamy się jako społeczeństwo z problemem braku mieszkań dla osób „niebezdomnych” czyli funkcjonujących w realiach swoich ról społecznych, ale których nie stać na własne mieszkanie. Autor opracowania wprost wskazuje na możliwość powstania niechęci jednej grupy do drugiej. Realizacja tegoż projektu może stworzyć antagonizmy społeczne i zwiększenie skali niechęci osób „domnych” wobec bezdomnych, które i tak w obecnej chwili – co potwierdza także przeprowadzone badanie doktora Dobrzenieckiego-Łukasiewicza nie ma charakteru pozytywnego, a wręcz oparte jest na stereotypach, uprzedzeniach i antagonizmach wywołanych często przez występujące kryzysy.

Kryzys planowania przestrzennego w Polsce narasta od wielu lat. Rezultatem niekontrolowanej urbanizacji i rozlewania się miast jest nierówny dostęp do infrastruktury i podstawowych usług publicznych. Autorka sprawdza, w jaki sposób warszawiacy odczuwają skutki tych deficytów. Rekonstruuje praktyki podejmowane przez mieszkańców wybranych dzielnic, pokazując ich klasowe zróżnicowanie. Książka stanowi źródło informacji na temat społecznych kosztów nierównomiernego rozwoju miasta. Pomaga też zrozumieć oczekiwania społeczne zgłaszane wobec samorządu i państwa jako głównych dostarczycieli usług publicznych.

Na polskim rynku wydawniczym brakowało książki, którą charakteryzowałyby zarazem rygor metodologiczny i zaangażowanie społeczne i która łączyłaby problemy żywiołowości procesów urbanizacji, wyrażone w decyzjach mieszkaniowych gospodarstw domowych, z systematyczną analizą uzyskiwania dostępu do usług publicznych w miejscu zamieszkania

dr hab. Katarzyna Kajdanek, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego


Nie ma jednej Warszawy. Czym innym żyje się na Nowym Wilanowie, czym innym na Zawadach, jeszcze czym innym na Starej Ochocie czy na osiedlach Wawra. Justyna Orchowska pokazuje funkcjonowanie tych światów i zderzenia między nimi. Bez wiedzy zawartej w jej książce trudno myśleć o ich pogodzeniu.

dr hab. Maciej Gdula, Uniwersytet Warszawski



Justyna Orchowska, doktor nauk społecznych, socjolożka, pracuje w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze obejmują socjologię miasta, partycypację społeczną oraz klasy społeczne i stratyfikację. Od 2014 roku związana z warszawskim trzecim sektorem oraz ruchami miejskimi.

Każda emigracja ma swoje blaski i cienie. Z punktu widzenia emigranta źródłem radości bywa możliwość ucieczki od nieznośnych warunków życia, szansa zdobycia miejsca bezpiecznego lub dającego oczekiwane perspektywy rozwoju indywidualnego oraz awansu społecznego dzieci. Cieniem okazują się nieoczekiwane trudności, różnice kulturowe, obcość nowego środowiska społecznego. Po stronie społeczeństwa przyjmującego blaskiem może być uzupełnienie braków na rynku pracy, zetknięcie się z ciekawą odmiennością. Nierzadko jednak towarzyszy temu cień w postaci zachowań niezrozumiałych, nieznanych, dziwacznych, czasem wręcz nieakceptowanych, odbieranych jako groźne i odrażające. (Ewa Nowicka)

*********

Prof. dr hab. Ewa Nowicka – profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Antropologii Społecznej UW oraz profesor w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Prowadzi badania z zakresu antropologii społecznej, problematyki akulturacji, różnorodności kulturowej społeczeństwa polskiego, adaptacji migrantów w Polsce, mniejszości etnicznych w Polsce, Europie i na Syberii. Opublikowała m.in.: "Polacy czy cudzoziemcy? Polacy za wschodnią granicą" (2000); "U progu otwartego świata. Poczucie polskości i nastawienia Polaków wobec cudzoziemców w latach 1988-1998" (ze Sławomirem Łodzińskim, 2001); "Wietnamczycy w Polsce. Integracja czy izolacja?" (z Teresą Halik, 2002); "Romowie o sobie i dla siebie. Nowe problemy i nowe działania w pięciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej" (red., 2003); "Homecoming. An Anthropology of Return Migrations" (red., z Homą Firouzbakhch, 2008).