Wielkie tematy literatury amerykańskiej. T. 7: Miłość

Pytamy w tej książce o to, jak możliwa jest filologia dzisiaj, którą rozumiemy w tej pracy dwojako: jako sposób radzenia sobie ze spiętrzeniem słów i – co za tym idzie – jako sposób radzenia sobie z rzeczywistością. Jest naszym przekonaniem, że filologia bada słowa, budzi język, aby uwrażliwić na ukryte, uśpione w nim znaczenia, na operacje językowe wprowadzające w błąd przez narzucanie do powszechnej akceptacji „prawd” rzekomo niekwestionowalnych, bo tworzących całościowy system i podtrzymaniu takiego systemu służących. Dlatego filologia jawi się nam jako umiejętność badania języka i jako sztuka bycia-razem.

Zdejmujemy ze słów jedną warstwę po drugiej w nadziei, że pomogą nam dotrzeć do sedna, do serca, do istoty, choć droga ta nigdy się nie kończy. Są wielowarstwowe, i odkrycie tej wielowarstwowości jest zadaniem –U–.

Bohaterkami tej książki są kobiety: niemiecka pisarka Ina Seidel oraz wykreowane przez nią wizerunki kobiet. Twórczość pisarki, percypowana do tej pory w kontekście literatury nazistowskich Niemiec, odczytywana jest tym razem inaczej. Sytuując analizowane utwory w kontekście teorii płci aktualnych w okresie Republiki Weimarskiej (szwajcarskiego antropologa Johanna Jakoba Bachofena, niemieckiego socjologa Georga Simmla oraz czołowych przedstawicielek ruchu kobiecego w Niemczech, Heleny Lange i Gertrudy Bäumer), autorka pracy udowadnia, iż pisarstwo Iny Seidel wpisuje się w estetykę „zezującego spojrzenia” (Sigrid Weigel): poruszając się w ramach tradycyjnej topografii płci, pisarka poszukuje jednocześnie drogi do emancypacji kobiety. Przyznając kategorii macierzyństwa rolę nadrzędną, Seidel wydobywa jego emancypacyjny potencjał, udowadniając, że to właśnie ono może stać się specyficzną kobiecą bronią, a nawet środkiem do zdobycia władzy.



„Publikacja Pani Nowary-Matusik znajdzie zainteresowanie wśród literaturoznawców, kulturoznawców i historyków literatury. Monografia odkrywa nieznane szerszemu gronu czytelniczemu dzieło prozatorskie Iny Seidel, odwołuje się do aktualnego dzisiaj dyskursu kobiecości i definiowania ról społecznych, przywołując jednocześnie przykłady historyczno-literackie. […] Monografia stanowi przyczynek do dalszych badań nad kobiecością i męskością i otwiera kolejne perspektywy badawcze […]”.

(Z recenzji dr hab. Anny Gajdis)

Tematem zamieszczonego w trzecim tomie „Śląskich Studiów Polonistycznych” działu Rozpraw jest psychoanaliza, polityka i zmiana społeczna. Przedmiotem analiz i interpretacji w poszczególnych artykułach stają się między innymi zagadnienia poruszane w tekstach Lacana, Rancière’a, Freuda, Žižka. W tomie zamieszczono przekład tekstu Mladena Dolara pt. Freud i polityczność. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Krzysztof Siwczyk. W tym dziale opublikowano rozmowę z poetą oraz szkice komentujące jego twórczość. W dziale Archiwalia Piotr Gorliński-Kucik zaprezentował listy Teodora Parnickiego do Aleksandra Wata. Ponadto tom zawiera dział Recenzje i omówienia (tu między innymi recenzje Wielkopolskiego alfabetu pisarek, Strategii queer, Od poetyki przestrzeni do geopoetyki, tomów wierszy Maxa Herrmanna-Neissego) oraz dział Varia, w którym znalazły się artykuły dotyczącego paraleli Rymkiewicz – Bloom, Międzywojnia Brzękowskiego, a także zapis pojedynku scrabble.

Spójrzmy Prawdzie w oczy. Jakie oblicze prawdy wówczas zobaczymy? Czy w XXI wieku ten termin ma jeszcze rację bytu? Czy istnieje jedna Prawda, czy wiele prawd? Co jest jej przeciwieństwem – kłamstwo, fikcja, a może nieprawda? Jak badać prawdę – czy potrafimy ocenić, co jest, a co nie jest prawdziwe? Czy możemy mówić prawdę o świecie i sobie samych, czy potrafimy mówić o prawdzie? Czy chcemy jeszcze o niej słuchać? Jaką rolę odgrywa prawda we współczesnej sztuce, mediach i w przestrzeni społecznej?
Autorzy poruszają w swoich artykułach różnorodne rozumienie przewodniego hasła tego tomu. Prawdę postrzegają między innymi jako kryterium określające stosunek artystów-performerów wobec realiów społecznych, element literackiej historiozofii Jarosława Marka Rymkiewicza czy wartość etyczną w literaturze faktu. Nieprawda to dla nich również fikcja literacka podniesiona do rangi instytucji prawnej, mistyfikacja we współczesnym kinie czeskim lub kategoria określająca sposób funkcjonowania sztuki w muzeach wirtualnych. Tak urozmaicone ujęcia tytułowej problematyki współbrzmią polifonicznie w naukach humanistycznych.

Tom (Nie)przezroczystość normalności w literaturze polskiej XX i XXI wieku nawiązuje do projektu pt. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku/The Effect of Palimpsest, zrealizowanego
w latach 2006–2009 przez Pracownię Antropologicznych Problemów Literatury i Zakład Literatury XX wieku Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Department of Slavic Languages and Literatures, University of Chicago i Department of Central, Eastern and Northern European Studies, University of British
Columbia. Projekt ów zwieńczyły dwie publikacje (w Polsce, 2008 i w USA, 2011).

To nie jest tradycyjna historia literatury ani podręcznik przekładoznawstwa. Andrzej Kopacki przełożył dwadzieścia jeden wierszy niemieckojęzycznych (od Goethego do dzisiaj) i opatrzył ich polskie wersje autokomentarzem translatorskim. Przekłady i szkice składają się tu na autorski układ figur poetyckich i dyskursów: od historycznoliterackich kamieni milowych (Goethe, Hölderlin) i wędrujących motywów (Trakl, Huchel) przez fenomeny estetyczne (Hofmannsthal, Rilke) i historię polityczną (Brecht, Eich), po problematykę żydowską (Lasker-Schüler, Ausländer) i toposy, takie jak natura versus kultura (Benn, Enzensberger). Książka o dwudziestu jeden wierszach dostarcza także materiału dowodowego na rzecz tezy, że przekład literacki przydaje się jako metoda literaturoznawcza. Jeśli pożytki płynące z jego lektury domagają się certyfikatu, znajdą go tutaj po wielekroć.