Witkacy. Etyka

Książka stawia sobie za zadanie ujęcie twórczości powieściowej J.M. Coetzeego od innej strony, niż większość krytyków ma w zwyczaju. Zwykłą praktyką, do której zresztą pisarstwo to zachęca, jest jego ogląd z pozycji „humanistycznej”, krytykującej nadużycia kolonializmu i konfrontującej przemoc z problemami egzystencjalnymi Człowieka na drodze do Prawdy i samorealizacji. Mimo że w dzisiejszym świecie autorytet uniwersaliów, takich jak Człowiek i Prawda, został mocno nadszarpnięty, gdyż może być postrzegany jako zawsze służący czyimś interesom, wydaje się, że Coetzee stworzył na swój użytek metodę pisarską, w której podstawowe cechy powieści humanistycznej mogą być zachowane, a która jednocześnie stara się bronić przed zarzutami uwikłania w grę przemocy i interesów.

By pokazać polityczne, narracyjne i egzystencjalne konsekwencje postaw przyjętych przez bohaterów tego rodzaju uwspółcześnionej wersji powieści humanistycznej, w książce poddano analizie siedem powieści Coetzeego, a zawarte w nich przesłanki dyskursu humanistycznego zostały skonfrontowane z wybranymi koncepcjami teorii psychoanalitycznej, w szczególności Jacques’a Lacana, oraz ich polityczną aplikacją dokonywaną przez Slavoja Žižka.

Drugie wydanie książki zostało wzbogacone o rozdział omawiający trzy pseudoautobiograficzne powieści Coetzeego oraz rozdział poddający analizie jego "Żywoty zwierząt", rodzaj metafikcji poświęconej prawom zwierząt.

Dziesiąty tom serii BIBLIOTEKA PRZEKŁADÓW ROSYJSKICH XVII–XVIII WIEKU Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ jest poświęcony recepcji przekładu Historii o cesarzu Otonie – polskiej wersji popularnego romansu rycerskiego o cesarzu Oktawianie (Ottonie). Aby pokazać specyfikę rosyjskiego etapu dziejów tego interesującego utworu, we wstępnej części monografii przypomniano jego genezę i szczegółowo scharakteryzowano staropolską prozaiczną parafrazę niemieckiego romansu Eine schöne und kurzweilige Histori von dem Keyser Octaviano, seinem weib und zweien sünen autorstwa Wilhelma Salzmanna. Ustaliwszy najbardziej prawdopodobne źródło rosyjskiego przekładu, za jakie uznano siedemnastowieczną edycję Historii o cesarzu Otonie, podjęto w oparciu o zachowane odpisy przekładu (których liczbę zweryfikowano) próbę oceny strategii translatorskiej anonimowego autora. Porównanie polskiego oryginału z przekładem ujawniło, że starał się on zachować fabułę i wszystkie osobliwości kompozycji pierwowzoru, jednak nie ustrzegł się błędów wynikających z interferencji językowej. Osobliwością przekładu jest wyraźnie rzucające się w oczy wielosłowie, którego przyczyną bywają kłopoty ze znalezieniem rosyjskiego jednowyrazowego ekwiwalentu polskich leksemów i skłonność tłumacza do maksymalizacji określeń.
Rękopiśmienna forma transmisji staroruskiego przekładu Historii o cesarzu Otonie (w odróżnieniu od petryfikującego polski tekst druku) wpływała na pojawianie się w kolejnych odpisach mniejszych bądź większych odstępstw od pierwowzoru, ale równocześnie stwarzała doskonałą okazję do samodzielnych amplifikacji bądź redukcji motywów zbędnych z punktu widzenia kopisty-redaktora, ujawniających jego upodobania estetyczne i świadome dążenie do stworzenia na kanwie wielowątkowego oryginału swojej niepowtarzalnej wersji głównego wątku romansu. Analiza zachowanych odpisów pozwoliła wyodrębnić ponad dziesięć redakcji i wariantów przekładu romansu końca XVII – XVIII w., adaptacje teatralne i oryginalne przetworzenia romansowej fabuły w historie budujące, czyli Opowieść o carycy i lwicy oraz Opowieść o rzymskim cesarzu Antonie.
Ponieważ tekst staroruskiego przekładu Historii o cesarzu Otonie nigdy dotąd nie był publikowany, a znajomość jego odpisów wśród badaczy jest znikoma, w drugiej części monografii zamieszczono transkrypcje czterech rękopiśmiennych redakcji przekładu oraz teksty towarzyszących romansowi historyjek o niezwykłej płodności, tj. Historię o zacnej płodności, Historię o grabinej Altdorfskiej i powiastkę o Małgorzcie Wierzbosławskiej, która «jednym rodzeniem żywych dziatek trzydzieści i sześcioro porodziła ». Nadto opublikowano oryginalną rosyjską Opowieść o rzymskim cesarzu Antonie z początku XVIII w. i nigdy wcześniej nie wznawianą Bajkę o dwóch carewiczach ze zbiorku Opowiadacz bajek rosyjskich (1787), będącą pierwszą drukowaną parafrazą romansu o cesarzu Otonie.

Dominantą tematyczną nowego numeru „Narracji o Zagładzie” jest kwestia relacji studiów nad Zagładą ze studiami nad zwierzętami – tym zagadnieniom poświęcony został zbiór artykułów: Barbary Czarneckiej, Katarzyny Ebigg, Magdaleny Kokoszki, Bartłomieja Krupy, Mirosława Loby, Darii Nowickiej, Kingi Piotrowiak-Junkiert, Beaty Przymuszały, Lucyny Sadzikowskiej, Patryka Szaja, Marty Tomczok, Moniki Żółkoś. Autorzy i autorki wieloaspektowo odnoszą się do możliwości, jakie stwarza przyjęcie perspektywy nieantropocentrycznej w badaniach humanistycznych, podejmują między innymi problem kontrowersyjnego porównania sytuacji zwierząt w hodowlach przemysłowych do obozów Zagłady i na powrót niuansują sens tej zleksykalizowanej analogii; dalej szeroko analizują charakterystyczne dla antroponormatywnego języka przemocy pejoratywnie nacechowane animalizacje, rozmaicie reinterpretowane w narracjach literackich; wreszcie wydobywają różnorakie strategie przedstawiania zwierzęcych bohaterów uwikłanych w opowieści o losach Żydów lub przeżywających własną wojenną historię.
Ważnym kontekstem dla tych rozpoznań są opublikowane na naszych łamach, ukazujące się po raz pierwszy po polsku fragmenty prekursorskiej rozprawy Edgara Kupfer-Koberwitza Bracia zwierzęta. Rozważania o etycznym życiu (w przekładzie i z komentarzem Katarzyny Kończal), napisanej w czasie uwięzienia autora w obozie w Dachau. Ponadto Czytelnik może zapoznać się z nieznanym wcześniej w Polsce opowiadaniem Primo Leviego pt. Mnemagogia (1946) (w tłumaczeniu Pawła Wolskiego) i przełożonym przez Monikę Żółkoś artykułem amerykańskiej badaczki Kitty Millet Cezura, ciągłość i mit. Implikacje łączenia Holokaustu z historią niemieckiego kolonializmu. Bieżący numer „Narracji o Zagładzie” przynosi również przekrojowe studium Andrzeja Juchniewicza poświęcone przekształceniom formy kołysanki w utworach poetyckich powstałych w czasie Zagłady oraz szkice Karoliny Koprowskiej o konceptualizacjach zemsty w wierszu Wej dir Jicchoka Kacenelsona i Anity Jasińskiej o dzienniku Rutki Laskier, który autorka bada, uwzględniając materialność zapisków. Szczególną dokumentalną wartość mają dwa artykuły: Hanny Gosk – o jej kwerendzie w domowym archiwum Leo Lipskiego, której efektem jest edycja tomu Paryż ze złota…; z kolei Michał Wachuła pisze o podobozie pracy przymusowej mieszczącym się przy krakowskiej Fabryce Kabli.

Tom 8. część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest refleksji na temat paratekstów towarzyszących przekładom literatur słowiańskich, podzielony został na pięć części problemowych eksponujących inny aspekt refleksji o paratekstach w odbiorze przekładu i dotyczy zwłaszcza literatur: amerykańskiej i bośniacko-hercegowińskiej, chorwackiej, czeskiej, polskiej, serbskiej, słowackiej, słoweńskiej, ale także niemieckiej.
Artykuły zamieszczone w tomie dotyczą roli i funkcji paratekstów (Izabela Lis-Wielgosz, Bożena Tokarz, Monika Gawlak), czynnej roli perytekstów w dialogu międzykulturowym i w serii przekładowej (Katarzyna Wołek San Sebastian, Małgorzata Filipek, Amela Ljevo-Ovčina, Jakob Altmann), perswazyjnego charakteru wstępów i ich wymiaru ideologicznego (Joanna Królak), sposobów oddziaływania recenzji i obecnej w nich mocy illokucyjnej (Sylwia Sojda), przypisów i zawartych w nich informacji dopełniających lekturę (Robert Grošelj, Weronika Woźnicka, Katarzyna Bednarska, Kamil Szafraniec). Ostatnia cześć tomu dotyczy biografii i listów, traktowanych jako swego rodzaju epiteksty, które być może nie odnoszą się bezpośrednio do przekładanych utworów, ale opisują kontekst, w którym dzieło literackie powstaje (Tea Rogić Musa, Leo Rafolt).
Wszystkie teksty, prócz trzech, opublikowane zostały w języku polskim. Artykuł Ameli Ljevo-Ovčiny zamieszczony został w języku bośniackim, Roberta Grošelja w języku słoweńskim, a Tei Rogić Musy w języku chorwackim.
Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wiedzą o kulturach słowiańskich.

Zapis wystąpień z ogólnopolskiej konferencji naukowej Życie literackie po roku 1989, zorganizowanej przez Uniwersytet Śląski w listopadzie 2007 roku. Katowickie spotkanie otwarło cykl konferencji o wspólnej nazwie: Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009, współtworzony przez ośrodki akademickie w Szczecinie i Poznaniu. Zgromadzone w tomie artykuły cechuje wysoka różnorodność problemowa. Publikacja rozpoczyna się od pytań o sposób pojmowania natury i charakteru rzeczywistości w literaturze współczesnej. Dalej uwaga autorów koncentruje się wokół tematu autorytetu i literackiego mistrzostwa. Rozważania nad typologią postaw nestorów krytyki literackiej i dociekania metakrytyczne ustępują miejsca omówieniu fenomenu dwutygodnika „Nowy Nurt” i próbie reinterpretacji przełomu, jaki dokonał się w poezji polskiej po roku 1989. Dalszą część wypełnia polemika z wąskim rozumieniem politycznego wymiaru literatury oraz rekonstrukcja znaczeń i użyć kategorii „młodość” i „starość’ w odniesieniu do twórców kręgu „bruLionu”, której towarzyszy ciekawość o zmiany światoodczucia zarówno samych „bruLionowców”, jak i lirycznych bohaterów ich wierszy. Kolejne z tekstów poruszają problem komizmu w literaturze oraz związków kultury masowej i poezji po przełomie. Tom zamyka analiza sporu poetów młodego pokolenia – Dehnela i Kapeli, wskazująca na konfrontację sposobów poezjowania.

Agezylausz to jeden z najmniej znanych, ale równiej jeden z najbardziej niezwykłych dramatów Juliusza Słowackiego. Opublikowany dopiero po jego śmierci, do dziś fascynuje badaczy i ludzi teatru. W intensywności wydarzeń i emocji przypomina świat szekspirowski, ale napisany w okresie mistycznym twórczości poety, dotyczy tyleż historii, co duchowości. Jego akcja toczy się w antycznej Sparcie, która bardzo przypomina Polskę szlachecką, i w istocie to polskość utożsamiona ze spartańskością jest w centrum zainteresowania twórcy. Czytelnik znajdzie w książce nową edycję dramatu o królu Agisie wraz z obszernymi komentarzami i studium o Grecji mistycznego Słowackiego, stanowiącym kontynuację prac autorki o hellenizmie i filhellenizmie autora Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu.