ebook
Wokół pojęcia fantazji Południe XIX wieku i przemiany idealizmu
Damian Włodzimierz Makuch
Przedstawione w ten sposób południe XIX wieku okazuje się niezwykle ważnym okresem w historii polskiej kultury, kiedy to spotykały się ze sobą różne sposoby myślenia o świecie przed wyraźnym podziałem na wyspecjalizowane dyscypliny, przeciwstawne światopoglądy i zwaśnione stronnictwa. W omawianym czasie fantazja była silnie związana z różnymi dziedzinami wiedzy kształtującymi dopiero swoją naukową odrębność, np. z krytyką literacką, filozofią, psychologią, socjologią czy polityką. Znaczenie pojęcia powstawało na przecięciu wszystkich tych sposobów opisywania świata, dlatego stanowi ono dobrą podstawę do zademonstrowania przeobrażeń ówczesnych dyskursów i modeli człowieka.
Rozprawa Wokół pojęcia fantazji [...] jest cennym studium kulturowym, przynoszącym nowatorskie ujęcie problematyki filozoficznej, antropologicznej, psychologicznej i krytycznoliterackiej w połowie XIX wieku. (Z recenzji prof. Tomasza Sobieraja)
Jest to [...] rozprawa ożywcza dla badań i zarazem nowatorska, przekonująco i twórczo nawiązująca do stosunkowo niedawno ugruntowanych kategorii periodyzacyjnych, takich jak dziewiętnastowieczność i południe wieku XIX. (Z recenzji prof. Maciej Glogera)
Autor pokazuje południe XIX wieku, czas wzięty w kleszcze dwóch epok, jako okres niesłychanie ważny dla pejzażu naszej nowoczesności. Pejzaż ten wyznaczały: spotkanie z nowymi trendami w filozofii, silny fundament polskiego idealizmu, a także sytuacja polityczna, w której polska fantazja zyskiwała swoisty wymiar. (Z recenzji prof. Ewy Paczoskiej)
*********
On the Concept of Fantasy. The Mid-19th Century and Transformations of Idealism
The book discusses the cultural reconstruction of the history of the concept of fantasy on the basis of the texts of thinkers connected to Polish philosophical idealism of the mid-19th century. The author employs the methodology taken from the history of concepts to present interdisciplinary disputes and discussions on fantasy in the 1840s–1870s. The publication describes three groups of thinkers – masters of national philosophy, teachers of the Main School, and their positivist students – presenting the most important philosophical inspirations and dominant theoretical disciplines, which are the basis to demonstrate the transformations of the contemporary discourses and models of man.
*********
Dr Damian Włodzimierz Makuch – doktor nauk humanistycznych, absolwent filologii polskiej i kulturoznawstwa, od 2016 roku zatrudniony na Wydziale Polonistyki UW, związany z Zakładem Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX wieku, od 2018 roku laureat Stypendium Cieszkowskiego. W swoich artykułach publikowanych m.in. na łamach "Wieku XIX", "Przeglądu Humanistycznego" i "Prac Filologicznych. Literaturoznawstwo" prezentuje postacie kluczowe dla polskiego rynku idei, łącząc kompetencje historyka literatury z zainteresowaniami filozofią narodową i dziejami antropologii. W 2017 roku został uhonorowany Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską Wokół pojęcia fantazji.
Ten produkt nie ma jeszcze opinii
Twoja opinia
aby wystawić opinię.
- Wysyłka na email (tylko dla produktów cyfrowych) 0.00 zł brutto
Książka poświęcona rekonstrukcji kulturowej historii pojęcia fantazji na podstawie tekstów myślicieli związanych z polskim idealizmem filozoficznym południa XIX wieku. Metodologię zaczerpniętą z historii pojęć Autor wykorzystuje do zaprezentowania interdyscyplinarnych sporów i dyskusji toczonych wokół fantazji w latach 40.-70. XIX stulecia. Opisuje trzy grupy myślicieli – mistrzów filozofii narodowej, nauczycieli Szkoły Głównej i ich pozytywistycznych wychowanków – aby w kontekście przemian polskiego idealizmu podać w wątpliwość zasadniczą odmienność ich programów.
Przedstawione w ten sposób południe XIX wieku okazuje się niezwykle ważnym okresem w historii polskiej kultury, kiedy to spotykały się ze sobą różne sposoby myślenia o świecie przed wyraźnym podziałem na wyspecjalizowane dyscypliny, przeciwstawne światopoglądy i zwaśnione stronnictwa. W omawianym czasie fantazja była silnie związana z różnymi dziedzinami wiedzy kształtującymi dopiero swoją naukową odrębność, np. z krytyką literacką, filozofią, psychologią, socjologią czy polityką. Znaczenie pojęcia powstawało na przecięciu wszystkich tych sposobów opisywania świata, dlatego stanowi ono dobrą podstawę do zademonstrowania przeobrażeń ówczesnych dyskursów i modeli człowieka.
Rozprawa Wokół pojęcia fantazji [...] jest cennym studium kulturowym, przynoszącym nowatorskie ujęcie problematyki filozoficznej, antropologicznej, psychologicznej i krytycznoliterackiej w połowie XIX wieku. (Z recenzji prof. Tomasza Sobieraja)
Jest to [...] rozprawa ożywcza dla badań i zarazem nowatorska, przekonująco i twórczo nawiązująca do stosunkowo niedawno ugruntowanych kategorii periodyzacyjnych, takich jak dziewiętnastowieczność i południe wieku XIX. (Z recenzji prof. Maciej Glogera)
Autor pokazuje południe XIX wieku, czas wzięty w kleszcze dwóch epok, jako okres niesłychanie ważny dla pejzażu naszej nowoczesności. Pejzaż ten wyznaczały: spotkanie z nowymi trendami w filozofii, silny fundament polskiego idealizmu, a także sytuacja polityczna, w której polska fantazja zyskiwała swoisty wymiar. (Z recenzji prof. Ewy Paczoskiej)
*********
On the Concept of Fantasy. The Mid-19th Century and Transformations of Idealism
The book discusses the cultural reconstruction of the history of the concept of fantasy on the basis of the texts of thinkers connected to Polish philosophical idealism of the mid-19th century. The author employs the methodology taken from the history of concepts to present interdisciplinary disputes and discussions on fantasy in the 1840s–1870s. The publication describes three groups of thinkers – masters of national philosophy, teachers of the Main School, and their positivist students – presenting the most important philosophical inspirations and dominant theoretical disciplines, which are the basis to demonstrate the transformations of the contemporary discourses and models of man.
*********
Dr Damian Włodzimierz Makuch – doktor nauk humanistycznych, absolwent filologii polskiej i kulturoznawstwa, od 2016 roku zatrudniony na Wydziale Polonistyki UW, związany z Zakładem Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX wieku, od 2018 roku laureat Stypendium Cieszkowskiego. W swoich artykułach publikowanych m.in. na łamach "Wieku XIX", "Przeglądu Humanistycznego" i "Prac Filologicznych. Literaturoznawstwo" prezentuje postacie kluczowe dla polskiego rynku idei, łącząc kompetencje historyka literatury z zainteresowaniami filozofią narodową i dziejami antropologii. W 2017 roku został uhonorowany Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską Wokół pojęcia fantazji.
- Tytuł
- Wokół pojęcia fantazji
- Podtytuł
- Południe XIX wieku i przemiany idealizmu
- Autor
- Damian Włodzimierz Makuch
- Wydawnictwo
- Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
- ISBN
- 978-83-235-3343-6
- Rok wydania
- 2018 Warszawa
- Wydanie
- 1
- Liczba stron
- 368
- Format
- Spis treści
- DIAGNOZY 7 Synteza dwóch światów 9 Uporządkować chaos 18 Fantazja o nowym człowieku 24 CZĘŚĆ I MISTRZOWIE 35 Rozdział 1. Poprzednicy i innowatorzy 37 Rozdział 2. Antropologia idealistyczna 48 2.1. Bronisław Trentowski – pedagog 48 2.2. Karol Libelt – systematyk 52 2.3. Józef Kremer – estetyk 56 Rozdział 3. Estetyka idealistyczna 60 Podsumowanie 77 CZĘŚĆ II NAUCZYCIELE 79 Rozdział 1. Przemiany idealizmu 81 Rozdział 2. Aleksander Tyszyński 94 2.1. Krytyka powszechna 94 2.2. Kryzysy fantazji 104 Rozdział 3. Henryk Struve 116 3.1. Szukanie miejsca 116 3.2. (Nie)logika systemu 122 3.3. Estetyka psychologiczna 130 Rozdział 4. Franciszek Krupiński 139 Rozdział 5. Wiktor Szokalski 150 5.1. Na pograniczu 150 5.2. Fantazyjne objawy zmysłowe 154 Rozdział 6. Lekarze i ich spory 169 Podsumowanie 193 CZĘŚĆ III WYCHOWAŃCY 197 Rozdział 1. Walka o głos 199 1.1. Lekcja poprzedników 199 1.2. Poezja, polityka i psychopatologia 208 Rozdział 2. Eliza Orzeszkowa 238 2.1. Zmagania z językiem idealizmu 238 2.2. Fantazja jako zagrożenie 251 Rozdział 3. Piotr Chmielowski 260 3.1. (Współ)czujący historyk literatury 260 3.2. Uwolnić romantyzm od idealizmu 276 3.3. Poszukiwanie genezy fantazji 282 Rozdział 4. Julian Ochorowicz 296 4.1. Dyskusje z filozoficznymi autorytetami 296 4.2. Trudna próba charakteru 311 4.3. Estetyka psychologiczna po raz drugi 322 Podsumowanie 333 Wnioski i pytania 337 Podziękowania 342 Bibliografia 344 Wykaz ilustracji 359 Summary 360 Indeks 362
- Format pliku
- ebook
Pobierz fragment
Produkty podobne
"Pan Tadeusz" - poemat metafizyczny
Pół wieku po książkach Kazimierza Wyki („Pan Tadeusz”. Studia o poemacie oraz „Pan Tadeusz”. Studia o tekście) polscy czytelnicy otrzymują nową, znakomitą monografię Mickiewiczowskiego eposu.
„Śląskie Studia Polonistyczne” 2013, nr 1 (3): Rozprawy i artykuły: Psychoanaliza, polityka, zmiana społeczna. Prezentacje: Krzysztof Siwczyk
Tematem zamieszczonego w trzecim tomie „Śląskich Studiów Polonistycznych” działu Rozpraw jest psychoanaliza, polityka i zmiana społeczna. Przedmiotem analiz i interpretacji w poszczególnych artykułach stają się między innymi zagadnienia poruszane w tekstach Lacana, Rancière’a, Freuda, Žižka. W tomie zamieszczono przekład tekstu Mladena Dolara pt. Freud i polityczność. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Krzysztof Siwczyk. W tym dziale opublikowano rozmowę z poetą oraz szkice komentujące jego twórczość. W dziale Archiwalia Piotr Gorliński-Kucik zaprezentował listy Teodora Parnickiego do Aleksandra Wata. Ponadto tom zawiera dział Recenzje i omówienia (tu między innymi recenzje Wielkopolskiego alfabetu pisarek, Strategii queer, Od poetyki przestrzeni do geopoetyki, tomów wierszy Maxa Herrmanna-Neissego) oraz dział Varia, w którym znalazły się artykuły dotyczącego paraleli Rymkiewicz – Bloom, Międzywojnia Brzękowskiego, a także zapis pojedynku scrabble.
„Śląskie Studia Polonistyczne” 2013, nr 2 (4): Rozprawy i artykuły: Żądza pisania. Prezentacje: Mariusz Sieniewicz
Rozprawy zamieszczone w czwartym numerze „Śląskich Studiów Polonistycznych” dotyczą szeroko pojętego pisania. Autorzy poszczególnych artykułów analizują problematykę wybranych motywów lub zagadnień wyodrębnionych między innymi z kronik Galla Anonima i Wincentego Kadłubka, pism Marcina Paszkowskiego i Stanisława Samuela Szemiota, tekstów Czesława Miłosza, Jerzego Pilcha. Dwa artykuły poświęcone zostały staropolskiemu pamiętnikarstwu. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Mariusz Sieniewicz. W tym numerze czasopisma zamieszczono fragment niepublikowanej dotąd powieści tego autora pod roboczym – jak twierdzi pisarz – tytułem Smak rabarbaru. W dziale Archiwalia opublikowano między innymi przekład fragmentu Poetyki Scaligera. Ponadto niniejszy numer „Śląskich Studiów Polonistycznych” zawiera stały już dział Recenzje i omówienia. Tym razem analizie krytycznej poddano Małe folio Krzysztofa Mrowcewicza, Melancholię w poezji polskiej po 1989 roku Aliny Świeściak, Zapisywanie miejsca Elżbiety Dutki, Tematy (nie)opisane Sławomira Buryły oraz biografię autorstwa Hanny Kirchner Nałkowska albo życie pisane.
„Wszystko lubię to, co pani...” Literackie portrety amantów i studentów
Książka Literackie obrazy amantów i studentów obrazuje, jak zmieniały się portrety wspomnianych męskich postaci na przestrzeni lat, w zależności od gustów epoki, dominującej estetyki, przesuwających się wciąż granic moralnych oraz, oczywiście, upodobań czytelników.
Publikacja rozpoczyna się od gotyckiej estetyki amanta i sięga czasów romantyzmu, by analizując utwory dziewiętnasto- i dwudziestowieczne, dotrzeć do czasów współczesnych i skończyć na wieku XXI. Teksty w niej zamieszczone dotyczą utworów autorów polskich (Anna Mostowska, Zygmunt Krasiński, Stanisław Rzewuski, Władysław Reymont, Tadeusz Rittner, Natalia Krzyżanowska, Zofia Niedźwiedzka, Edward Słoński, Antoni Sobański) oraz zagranicznych (Don Juan, Balzac, Elfriede Jelinek), dając przekrój czasowy i przestrzenny w postrzeganiu postaci amantów i studentów.
(Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL
Autorzy tomu (Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL postanowili przyjrzeć się procesom, problemom, postaciom, utworom, które, jak powiedziałby Ankersmit, wykazują bezpośredni związek z „charakterem epoki”, bowiem istniały w latach 1945–1989, więc dotyczą tamtej epoki, która oficjalnie ma złą prasę, mniej oficjalnie zaś niektórzy wspominają ją z nostalgią, inni z pogardą czy rozgoryczeniem, a badacze zgadzają się, co do tego, iż owe lata to dla literatury polskiej czas głębokiego uwikłania w sprawy polityczne, podziału na opcję krajową i emigracyjną, budowania kontr-dyskursu, spod którego potrafi czasem wychynąć dyskurs właściwego dysponenta władzy – imperium wschodniego sąsiada realizującego swoje interesy także w Polsce, wreszcie – czas wypracowywania adekwatnych do okoliczności sposobów komunikowania się z czytelnikiem. Ale też czas modernizacyjnego szaleństwa, trochę groteskowy i zwariowany, co próbowały uchwycić w swoich programach choćby ówczesne kabarety literackie opisujące PRL-owską rzeczywistość i do czego nawiązuje motyw graficzny autorstwa Romana Cieślewicza na okładce tomu, pochodzący z marcowej edycji magazynu ilustrowanego „Ty i Ja” (1962, nr 3), któremu to magazynowi poświęca uwagę w jednym z rozdziałów książki Justyna Jaworska.
Wspomniana problematyka zasługuje na rozbudowaną syntezę. Tom proponuje zaledwie rekonesans, sygnalizuje ważność pewnych pól badawczych, proponuje inne podejście do tego fragmentu procesu historycznego (vide: sugestia Grażyny Borkowskiej, by literaturę polską lat 1945–1989 ujmować jako powojenny modernizm).
Książka stanowi świadectwo osobistych zainteresowań literaturoznawców starszej i młodszej generacji, a więc jest też poniekąd opisem opisujących (nie tylko opisywanego). Ich refleksje zostały zaprezentowane w układzie starającym się, w miarę możliwości, zachować chronologię procesu historycznego.
Nie jest to jedyna zasada grupowania tekstów w tym tomie. Składają się nań zarówno opracowania problemowe, dotykające szerszego przekroju zagadnień (Hanny Gosk Początek. Powojenna rzeczywistość w polskiej prozie lat czterdziestych XX wieku – refleksja o pominięciach i stłumieniach w narracjach prozatorskich czasu wielkiej zmiany, Przemysława Czaplińskiego PRL i sarmatyzm – tekst, w którym rozważana jest specyfika PRL-owskiego wypracowywania wzorów kulturalnego życia), jak i studia szczegółowe poświęcone wybranym aspektom rzeczywistości i literatury tamtego okresu (Jerzego Jarzębskiego rozważania o mowie rzeczy w mrocznej pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, Aliny Molisak – o fenomenenie „marcowych” narracji w krajowej prozie polskiej, Andrzeja S. Kowalczyka – o echach wydarzeń marca 1968 roku w środowisku „Kultury” paryskiej). Autorzy poświęcają uwagę praktykowanym w latach powojennych formom narracji wspierającej dyskurs władzy i zwalczającej czy dekonstruującej jej wizję rzeczywistości (Damiana Strzeszewskiego Funkcjonalizacja motywu budowy. Pieczętowanie zgody na rzeczywistość…, Jagody Wierzejskiej Miejsce epifanii w retoryce dyskursu antykomunistycznego…, Anny Mach PRL-owskie ready meades Edwarda Redlińskiego). W książce wyraźnie zaznaczają się bloki zagadnień poświęconych politycznej specyfice epoki i postaw ludzi ją współtworzących, ale też próbom zdystansowania się wobec niej, świadczącym o tym, iż dla interpretacji dorobku poszczególnych indywidualności twórczych ramy periodyzacyjne lat 1945–1989 okazują się zbyt wąskie.
Ameryka Barańczaka
O twórczości Stanisława Barańczaka – poetyckiej, eseistycznej, translatorskiej, historyczno- i krytycznoliterackiej, a także translatologicznej, w tym krytycznoprzekładowej – wiele już zostało powiedziane i napisane. Istnieje jednak jeszcze jeden jej aspekt, przez ponad trzy dekady stanowiący jej niezbywalny kontekst, a niejednokrotnie i temat, w dodatku bardzo niejednoznaczny: Ameryka.
W biografię Barańczaka wpisana jest bowiem wyraźna cezura, niezwykle istotna dla podejmowanych w tej książce rozważań. Poznańskie życie stanowi etap pierwszy. W Poznaniu Barańczak urodził się w 1946 roku, tutaj chodził do szkoły, założył rodzinę, podjął pracę, zajął się krytyką literacką, translacją i jej teorią, wreszcie, last but not least, pisał wiersze. W roku 1981 zaczyna się natomiast etap drugi – harvardzki, bostoński, amerykański. Okres ten, obejmujący niemal połowę życia poety, trwać będzie do roku 2014 – do jego śmierci.
Ze Wstępu
Niniejsza książka jest znakomitym wprowadzeniem do istotnego problemu twórczości jednego z najwybitniejszych twórców polskiej literatury nowoczesnej. Znajdziemy w niej teksty poświęcone poezji, przekładom, krytyce literackiej i listopisarstwu, a także odniesienia do pracy dydaktycznej Stanisława Barańczaka, kontynuującego wielką tradycję poetów-nauczycieli literatury i kultury polskiej za granicami kraju. Ten właśnie aspekt – ujęcie różnorodności jego amerykańskich „dni i prac” – wydaje mi się w tej konstelacji szkiców o Barańczaku bardzo ważny.
dr hab. Jarosław Fazan
dr hab. Ewa Rajewska – literaturoznawczyni, translatolożka i tłumaczka literacka. Opublikowała m.in. książki Dwie wiktoriańskie chwile w Troi, trzy strategie translatorskie. „Alice’s Adventures in Wonderland” i „Through the Looking Glass” Lewisa Carrolla w przekładach Macieja Słomczyńskiego, Roberta Stillera i Jolanty Kozak (2004), Stanisław Barańczak – poeta i tłumacz (2007) oraz Domysł portretu. O twórczości oryginalnej i przekładowej Ludmiły Marjańskiej (2016).
dr Sylwia Karolak – literaturoznawczyni. Autorka książki Doświadczenie Zagłady w literaturze polskiej 1947–1991. Kanon, który nie powstał (2014). Współredagowała Ślady II wojny światowej i Zagłady w najnowszej literaturze polskiej (2016) oraz Stulecie poznańskiej polonistyki (1919–2019) (2018). Publikowała w „Czasie Kultury”, „Poznańskich Studiach Polonistycznych”, „Slavii Occidentalis”, „Politei” i tomach zbiorowych.
