Żeromski w niepodległej

Późne obowiązki – najpierw pomyśleliśmy, że akcent pada tu na słowo „późne”, na opisanie działań Wajdów w jesieni ich życia. Szybko pojęliśmy jednak, że ważniejszym określeniem są „obowiązki”. Bo ich filmy czy spektakle zawsze budzą widza do obowiązków, do przyjęcia jakiejś postawy. Nigdy nie pozwalają mu pozostać z boku, przed telewizorem z piwem w ręku – zawsze myśli się o nich długo. Im więcej rozmawialiśmy z Wajdami, przyglądaliśmy się im, czytaliśmy o nich, im mocniej wnikaliśmy w ich dzieła, tym bardziej byliśmy pewni, że „późne obowiązki” to coś więcej niż budynki, muzea i przestrzeń. Późne obowiązki – w przypadku Wajdów zresztą i późne, i wczesne – to powinność łudzi prawych i obdarzonych talentami, by służyć społeczeństwu. Wajda odszedł. Ale został. Każdy może wesprzeć się Wajdą, bo ma przecież dostęp do jego sztuki. Polecamy to wszystkim: bo chociaż kino się starzeje, to jego filmy nadal budzą do myślenia. Więc: oglądajcie Wajdę!   [fragment wstępu]

Z wielką odwagą i determinacją autor przebija się przez skorupy ustalonych opinii, by pokazać nam Poświatowską, jako poetkę pełni egzystencji. Ujawnia skryte w jej utworach niespożyte pokłady energii, która obejmuje nie tylko sferę emocji i ciała, ale także ambicje intelektualne oraz zainteresowania filozoficzne. Książka – dobrze osadzona w kontekście bogatej epistolografii pisarki – budzi zaufanie i niemały szacunek.

PORYWAJĄCA HISTORIA WIELKIEGO ANTOINE’A, NAJSŁYNNIEJSZEGO STYLISTY WSZECH CZASÓW, OJCA NOWOCZESNEJ SZTUKI FRYZJERSKIEJ.

Pochodzącego z Sieradza Antoniego Cierplikowskiego, bo tak brzmiało jego prawdziwe nazwisko, znał cały świat – od Paryża, przez Stany Zjednoczone, po Australię i Nową Zelandię. Był geniuszem fryzjerstwa, wyjątkowym artystą i wizjonerem mody. Przez niemal 70 lat lansował trendy, stale prowokował i zaskakiwał swoim talentem. Jego przyjaciółmi byli ludzie sztuki, filmu i koronowane głowy, m.in.: Modigliani, Kisling, Dali, Picasso, Xawery Dunikowski, Jean Cocteau, Maurice Chevalier, Pola Negri, Jan Kiepura, Artur Rubinstein, Wallis, księżna Windsoru, Maria, królowa Rumunii czy Josephine Baker, Bette Davis, Elsa Schiaparelli oraz wiele innych sław.

W książce opartej na najnowszych badaniach autorka odsłania kulisy życia prywatnego Antoine’a, opisuje jego oszałamiającą karierę, niezwykłe bogactwo, a wreszcie zaskakujący koniec burzliwego życia.

Powojenne gwiazdy nazywały się Chanel, Cocteau, Antoine, Picasso - Maurice Sachs.

Z czterech osób wspomnianych w tym cytacie trzy są powszechnie znane. Antoine, dziś zapomniany, zasługuje na to, by przywrócić należne mu miejsce w historii światowej mody, sztuki i designu.

Antoine posiadał sieć luksusowych salonów na całym świecie. 120 w samych Stanach Zjednoczonych, a także we Francji, w Anglii, Kanadzie, Australii, Japonii i w Polsce.

Był właścicielem fabryk kosmetyków marki Antoine de Paris i Bain de Soleil we Francji i Stanach Zjednoczonych. Ich wyroby sprzedawano na pięciu kontynentach.

Prowadził szkoły kosmetyczno-fryzjerskie kształtujące przyszłych pracowników salonów Antoine’a w Stanach Zjednoczonych i w Paryżu.

Założył ekskluzywne czasopismo lifestylowe „Antoine. Dokument pour la femme moderne”.

Miał dwa prywatne samoloty: farmana 391 i stinsona reliant (takim samym latał Al Capone).

Za jedną wizytę w swoim salonie inkasował nawet 150 dolarów (równowartość dzisiejszych 2 tysięcy złotych). Za prywatną wizytę Antoine’a u klientki trzeba było zapłacić nawet 500 dolarów (dziś to około 6 tysięcy złotych).

Do jego klientek należały Mata Hari, Josephine Baker, Bette Davis, Brigitte Bardot i Eleanor Roosevelt. Nadzorował pracę fryzjerów podczas koronacji Jerzego VI i Elżbiety II.

W latach siedemdziesiątych XX wieku sprzedał prawa do marek Antoine de Paris i Bain de Soleil za 17 milionów (dziś 86 milionów) dolarów. Obie marki istnieją do dziś, ale nie wiadomo, co się stało z gigantycznym majątkiem Antoine’a.

Jerzy Pilch (1952–2020) w swojej autobiografii – uzupełnionej archiwalnymi zdjęciami z Wisły i z rodzinnego albumu – zmienia czas utracony w czas odzyskany dzięki ocalającemu darowi opowiadania, bo „to, czego nie pamiętamy albo czego nie umiemy opisać – nie istnieje”.
„Autobiografia w sensie ścisłym, a nawet umownym to taka opowieść o sobie, którą sam pisarz uznał za kanoniczną, a więc jedyną, jaka (jego zdaniem) nadaje się do przekazania innym. Pisząc ją, Jerzy Pilch dokonał ostentacyjnej redukcji zdarzeń należących do powierzchniowej warstwy własnego życia. Uczynił tak, by tym mocniej wyeksponować drugą, głęboką warstwę tegoż życia, stanowiącą klucz do jego tożsamości i sposobu widzenia świata. Umieścił w niej mityczną przestrzeń dzieciństwa spędzonego w Wiśle i wyjazd do Krakowa, lokujący go w istnieniu realnym, historycznym”. Marian Stala „Wydaje się to mało prawdopodobne, ale sceptyczny byłem od dziecka. Skąd się to wzięło, nie miałem zielonego pojęcia. Nic nie było takie, jak powinno. Żadna ziemia obiecana, żadna kraina mlekiem i miodem płynąca. Nie szukałem drogi, bo wiedziałem: nie ma takiej drogi. Nie ma drogi prowadzącej do wyśnionych krajów, bo nie ma takich krajów”. Jerzy Pilch

Książka stanowi wybór esejów wybitnego rosyjskiego pisarza, Borysa Pasternaka (1890–1960) w przekładach Seweryna Pollaka. Teksty, najczęściej w Polsce niepublikowane, układają się w swego rodzaju biografię poety na tle dramatycznych napięć XX wieku.

******

Boris Pasternak. Essays. Selected and Translated by Seweryn Pollak

The book is a collection of selected essays by an eminent Russian writer, Boris Pasternak (1890 – 1960), translated by Seweryn Pollak. The texts, mostly not published in Poland before, form a kind of poet’s biography against the background of dramatic events of the 20th century.

Pewnego dnia z książki na zagraconym biurku wysuwa się oderwany fragment starej gazety z pytaniem: Kim jesteś, Zuzanno?
Jarosław Mikołajewski nie pamięta, kiedy zapisał to zdanie. Ale pamięta, że pierwszy raz usłyszał o Ginczance, gdy miał kilkanaście lat. „Moja fascynacja zrodziła się z szoku, że chodziło o młodą, zamordowaną poetkę żydowską, o której mówiono, że była piękna jak nikt, jako człowiek i jako kobieta”.

Jedno oko miała niebieskie, drugie zielone. Nie, jedno ciemne, drugie pomarańczowe. „Jej własna twarz ją zdradziła, jej piękna twarz” – powie ktoś później. Wysoka, smukła, ładna, elegancka, piękna, najpiękniejsza, dowcipna, inteligentna, łagodna, choć ironiczna… Poeta goni za cieniem zamordowanej poetki, po której zostało niewiele ponad wspomnienie zjawiskowej urody i nieliczne wiersze, od których nie umie się od kilkudziesięciu lat uwolnić.
Mikołajewski wiele razy słyszy w czasie swoich długoletnich poszukiwań poetki: „Zakochałeś się w niej i już”.

Dla tłumacza, poety, bajkopisarza, najbardziej czułego z reporterów granice gatunków nie istnieją. Dlatego reportaż wspierany wymianą korespondencji z włoskim przyjacielem miesza się tu z poezją, by w końcu przejść w dramat – i tak fikcja żeni się z rzeczywistością, żeby opowiedzieć coś, co było lub miało być, lub być powinno.
To nie jest – nie tylko – opowieść o Zuzannie Ginczance. To opowieść o kimś, kto jej szuka. O obsesji, legendzie, poezji, wojnie. I o samym szukaniu.