Architektura kościoła św. Jakuba w Toruniu jako przedmiot badań naukowych

Publikacja jest efektem projektu realizowanego w Muzeum Sztuki w Łodzi w kooperacji z Zakładem Literatury XX iXXI wieku UŁ. Badania, prowadzone w duchu case studies, koncentrowały się na zjawiskach świadczących o przywiązaniu artystów do rozmaitych wariantów awangardowo pojętej zasady integracji sztuk. Akcentowały one także zbieżność dążeń twórców w Polsce po 1945 roku w różnych kontekstach społeczno-politycznych, instytucjonalnych czy nawet towarzyskich.
Książka dotyczy sojuszy i analogii w obrębie sztuk wizualnych i literatury – zarówno ponad ich zwyczajowo respektowanymi formułami, jak i w umownie przestrzeganych i honorowanych granicach. Autorzy zgromadzonych tekstów starają się uchwycić wzajemne artystyczne stymulowanie w rozprzestrzenianiu konkretnych idei, a zarazem interesuje ich zmiana usytuowań i optyk w postrzeganiu pozornie dobrze znanych zagadnień; innymi słowy – wszystko to, co kryje się w semantycznym potencjale tytułowych „(dy)fuzji”.
„Tom ma wyraźny rys nowatorski – i to zarówno w płaszczyźnie rewelatorskiej (tam, gdzie mowa jest o zjawiskach słabo zbadanych), jak i w obszarze repetycji (tam, gdzie poruszane są zagadnienia nie najgorzej opracowane). [...] Wyłania się też w nim pewien dział by tak rzec, poznawczy. Po jednej jego stronie sytuują się przyczynki do twórczości bardzo znanych i znanych artystów (Białoszewski, Brzozowski, Buczkowski, Czycz, Haupt, Kantor, Peiper, Strzemiński, Themerson), z drugiej natomiast strony otrzymujemy kompetentne teksty, poświęcone artystom i zjawiskom znanym mniej lub niemal wcale (Bruszewski, Dłużniewski, Kryszkowski, Partum czy też sztuka artzinów). Siłą rzeczy, te pierwsze przyczynki wymagają podjęcia swoistego agonu z badaczami-poprzednikami, te drugie zaś stanowią nowość intelektualną niejako same przez się. Takie zestawienie wydaje się bardzo ożywcze dla wymowy całej publikacji”.
Z recenzji dr. hab. Piotra Łuszczykiewicza, prof. UAM

Prezentowana książka przedstawia twórczość wybranych polskich artystów: malarzy, rzeźbiarzy, grafików, fotografów na przełomie XX i XXI wieku. Opracowanie bazuje na artykułach, które w okresie ostatnich kilkunastu lat były publikowane jako rozdziały w monografiach, recenzje w różnych periodykach, wstępy do katalogów wystaw. Materiał został podzielony na rozdziały, przeredagowany, uzupełniony i opatrzony aparatem naukowym oraz ilustracjami. Publikacja skierowana jest do artystów, teoretyków i historyków sztuki, a także studentów kierunków humanistycznych i artystycznych.

The seminar organised in Wilanów on 16-17 May 2017 by ICOM Europe and ICOM Poland entitled Planning an extended museum: cultural & natural heritage – society – economy – land & townscape, was the result of one of the most important ICOM resolutions, “The Responsibility of Museums Towards Landscape”, adopted by ICOM General Assembly in Milan on 9 July 2016. In the wake of this resolution, its originators and editors were invited to the UNESCO High Level Forum of Museums in Shenzhen, China, where, in turn, the Shenzhen Declaration on Museums and Collections was adopted. For the first time, the role of museums in the process of protecting the surrounding heritage of any nature was emphasised so strongly.

On the basis of the recommendations, a concept emerged of treating museums as institutions forging active, bilateral relationships with their milieu, which, in the process, become centres of expert knowledge in the scope of their specialties in interests. This knowledge, in turn, is the starting point for building permanent protective competences aiming at the protection of the presentation of the most precious artefacts, natural phenomena and human heritage, education about them and studies of them.
Dorota Folga Januszewska

Dorota Folga Januszewska

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.

W książce została przedstawiona historia i twórczość formistów, ugrupowania działającego w latach 1917–1922. Powstanie grupy, stanowiło kulminację procesu zapoczątkowanego jeszcze przed I wojną światową, związanego z wpływem sztuki awangardowej, kontaktami z Berlinem i Monachium, a szczególnie z Paryżem. Przyjęte nazwy „Ekspresjoniści Polscy”, a następnie „Formiści Polscy” i „formiści” odwoływały się do nurtów sztuki rozwijającej się od początku XX wieku, wskazując przy tym na narodowy aspekt grupy. Organizowane przez formistów wystawy objęły swym zasięgiem Kraków, Warszawę, Lwów i Poznań, co doprowadziło do powstania szerokiego ruchu artystycznego, łączącego reprezentantów różnych środowisk. Z grupą współpracowało ponad trzydziestu twórców, co zadecydowało o jej dużej różnorodności. Związani z grupą artyści dążyli do stworzenia nowego języka wypowiedzi plastycznej, podkreślającej indywidualną interpretację formy, w której można było odnaleźć między innymi: kubistyczną geometryzację, futurystyczny dynamizm, ekspresjonistyczną deformację, czy też klasycyzującą idealizację oraz fascynację sztuką ludową. Poza twórczością plastyczną, ważnym elementem działalności grupy były teksty teoretyczne powstałe w jej kręgu, a także wydawane czasopismo „Formiści” poszerzające pole aktywności o współpracę z poetami futurystami. Od momentu debiutu dorobek grupy był szeroko komentowany przez krytykę artystyczną, mającą wpływ na jego odbiór społeczny. Obok tematu aktu czy portretu w pracach formistów pojawił się obraz nowoczesnej metropolii, wizji miasta przyszłości. Ciekawym motywem był także taniec, związany z powstaniem oryginalnej formuły tańca formistycznego towarzyszącego prezentacjom grupy. Ponadto jej członkowie zajmowali się poezją, pisali sztuki teatralne, projektowali scenografię, starając się objąć swoim zasięgiem również inne dziedziny działalności artystycznej.

Opracowanie poświęcone jest analizie wpływu czynników subiektywnych na ocenę wartości artystycznych zabytków Krakowa w procesie ich ochrony na wybranych przykładach w pierwszym dwudziestopięcioleciu po zakończeniu II wojny światowej.
Monografia przedstawia najbardziej burzliwy okres odbudowy polskiej państwowości po 1945 roku i losy procesu konserwacji zabytków architektury w tych realiach. Wtedy konserwacja była czymś więcej niż dziedziną nauki i sztuki. Stała się również tubą propagandy ideologii PRL i pewną formą narzędzia do rozliczenia się z traumatyczną przeszłością.
Praca zawiera około 120 mało znanych, a czasem nawet niepublikowanych materiałów graficznych.