Chopin w krytyce muzycznej 1918-1939 Antologia

Obejrzany przez czternastoletniego Marka Weissa „Don Carlos” okazał się dla przyszłego reżysera wstrząsem – jego źródłem był potężny i przejmujący do szpiku kości głos Bernarda Ładysza. Młodzieniec zetknął się wówczas z wzniosłością w najczystszej postaci, z istnym pięknem. I choć na kolejne takie doznanie musiał poczekać znowu czternaście lat (bo inne spotkania z operą przynosiły raczej rozczarowania), to ten obszar sztuki stał się jego naturalnym habitatem. W swojej wspomnieniowej książce Weiss opowiada, jak został reżyserem operowym, jak robiło się spektakle w PRL, kiedy socrealistyczne władze próbowały tłamsić teatralne rajskie ptaki albo wikłać je w polityczne rozgrywki, o osobach, które miał „szczęście i nieszczęście” spotkać na swojej zawodowej drodze, o zawiadywaniu jedną z najważniejszych polskich scen muzycznych. Przede wszystkim jednak jest to opowieść o miłości do muzyki, która choć kapryśna, zawłaszczająca i pozbawiona wzajemności, to trudno się jej wyrzec. Tak trudno, że może się z niej narodzić ponad sto dwadzieścia spektakli. Tworzenie opery to, podobnie jak poszukiwanie Białego Wieloryba z powieści Hermana Melville’a, nieustanna walka między rozsądkiem a uczuciami, pogoń za wymykającym się ideałem (a może monstrum?). Gdzie jednak szukać piękna, jeśli nie w operze?

Ilustrowane wydawnictwo Chopin, autorstwa Mieczysława Tomaszewskiego, przygotowane zostało z okazji obchodów 160. rocznicy śmierci oraz 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina. Syntetyzujące i integralne ujęcie życia i twórczości największego polskiego kompozytora jest adresowane do wszystkich, którym Chopin i jego talent są bliskie.

Projekt graficzny przygotował prof. Władysław Pluta. Uzupełnieniem tekstu jest bogaty materiał ilustracyjny, obejmujący zarówno reprodukcje i zdjęcia archiwalne, jak też fotografie współczesne, ukazujące miejsca związane z życiem Chopina.
Publikacja liczy 360 stron i ponad 450 zdjęć. Zdjęcia współczesne przygotowywane zostały przez profesjonalnych fotografików, a reprodukcje dzieł archiwalnych pochodzą między innymi z Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Czartoryskich, Biblioteki Narodowej, Biblioteki Jagiellońskiej, Bridgeman Art Library w Londynie, Tate Gallery i innych.

Chopin and his Critics (1918–1939). An Anthology jest kontynuacją tomu Antologii obejmującej okres do pierwszej wojny światowej (2 wydania: obcojęzyczne i polskie, 2011) i ten sam zakres geograficzny – Polskę, Rosję (ZSRR), Niemcy, Francję, Anglię. Mimo iż dotyczy tylko 20 lat międzywojennych, materiał jest bogaty i problemowo zróżnicowany. Jeśli chodzi o estetyczną ocenę dzieła Chopina, to uległa ona znacznemu pogłębieniu, m.in. dzięki rozwojowi muzykologii, co zaowocowało badaniami biograficznymi, pierwszym wydaniem listów kompozytora oraz analizą jego stylu, zwłaszcza w aspekcie melodyki i harmoniki. Chopin równorzędnie z Beethovenem i Wagnerem zyskał w krytyce pozycję jednego z największych twórców, którzy zrewolucjonizowali muzykę XIX wieku. Niemcy nazywali go duchem pokrewnym Bachowi, Francuzi – prekursorem modernizmu, Anglicy – zauważali klasyczne mistrzostwo warsztatowe, a Polacy i Rosjanie podkreślali narodowość, ale i bogactwo wartości uniwersalnych.

Publikacja przeznaczona jest dla odbiorców zagranicznych, toteż teksty pozostają w językach oryginalnych, tzn. we francuskim, niemieckim i angielskim. Części Antologii poświęcone Rosji i Polsce w całości zostały opublikowane w języku angielskim.

Mając na celu wzbogacenie repertuaru nauczania, autorki wybrały i opracowały w niniejszym zeszycie etiudy, które ze względu na ich walory instruktywne w pełni zasługują na włączenie do programów nauczania. Odpowiednio dobrane zeszyty „Etiud" zostały opracowane na poszczególne lata nauczania w niższych szkołach muzycznych, uwzględniając różnorodne problemy techniczne oraz stopniowanie trudności. Z uwagi na pedagogiczny charakter zbiorku, niejednokrotnie zostały wprowadzone zmiany w określeniu tempa, w łukowaniu, dynamice i artykulacji.

Książka Aleksandry Reimann-Czajkowskiej ukazuje szerokie spektrum poetyk i praktyk intermedialnych, dzięki którym dzieła i zjawiska muzyczne przenoszone są do literatury i filmu. Percepcja tych niecodziennych utworów wymaga subtelnego zmysłu estetycznego, ten zaś nie może się wyostrzyć bez udziału intelektu, dokonującego analizy w obszarze pośrednim między sztukami. Autorka przeprowadza nas przez labirynt nieoczywistości, uwypuklając nie tylko czysto estetyczny wymiar interpretowanych dzieł (oraz specyficzny humor, którego źródłem jest niewspółmierność mediów artystycznych), ale także ukrytą pod tą ludyczną powierzchnią egzystencjalną powagę.

dr hab. Marcin Trzęsiok, prof. AM

W tomie 2 Pism Karola Szymanowskiego zgromadzone zostały i podane po raz pierwszy do druku teksty powstałe z pobudek literackich.
Obok 14 samoistnych tekstów znajduje się wiele luźnych szkiców, fragmentów, zapisków, myśli i aforyzmów. Cześć zasadniczą stanowią odnalezione obszerne fragmenty zaginionej powieści „Efebos”, obok nich wstęp do nie napisanego pamiętnika, diariusz pierwszej podróży do Afryki, fragmenty libretta i szkice sceniczne. Dopełnienie prozy literackiej stanowi ponad 30 wierszy.
Zebrała i opracowała Teresa Chylińska


„…Co nam mówi Szymanowski-literat? Z czego się spowiada, o czym marzy?
Aby te ułomki zrozumieć, musimy pamiętać o modernistycznym zmartwychwstaniu Dionizosa. Szymanowski nie jest szczególnie oryginalny, trzyma się motywów obiegowych. Mówi jednak czuć to od razu! O doświadczeniach najbardziej własnych. Zwłaszcza we fragmentach i brulionach wypowiada swe myśli, marzenia, przekonania najwyraźniej, najostrzej. Czy najpełniej, najprawdziwiej? Wolno wątpić, bo najpełniejsza, najprawdziwsza była muzyka.
Pisma literackie Szymanowskiego są czymś, co on sam musiał sobie powiedzieć, ale czego nie mógł i nie chciał powiedzieć ludziom. Więcej: co nie mogło zostać artystycznie uchwycone w literaturze, ale musiało zostać sobie przez artystę uświadomione, aby wypowiedział się potem muzycznie”.

Ze wstępu Jana Błońskiego