Czytać, dużo czytać

Tom zawiera teksty poświęcone działalności Samuela Bogumiła Lindego jako pierwszego dyrektora Biblioteki Publicznej przy Królewsko-Warszawskim Uniwersytecie, jego dokonaniom pedagogicznym, działaniom na rzecz środowiska ewangelików polskich oraz jego największemu intelektualnemu dokonaniu – sześciotomowemu „Słownikowi Języka Polskiego”. Składa się z 17 artykułów poprzedzonych wstępem i uzupełnionych aneksami oraz indeksem, stanowi spójny zestaw materiałów ukazujących wieloaspektowo sylwetkę Samuela Bogumiła Lindego na szerszym tle ówczesnych wydarzeń politycznych, społecznych i kulturalnych. Pokazuje Lindego jako człowieka książki prezentując jego poglądy teoretyczne i dokonania praktyczne. Tom "Bibliotheca Lindiana" doskonale wpisuje się w dotychczasową literaturę, stanowiąc przypomnienie i podsumowanie pewnych wątków i tematów, ale też wskazuje kolejne obszary dalszych analiz i poszukiwań badawczych. Stanowi wartościowy zbiór materiałów nie tylko dla lepszego poznania biografii Samuela B. Lindego, ale i problemów kultury początków XIX wieku.

Autorzy tomu z różnych perspektyw badawczych analizują druki ulotne pojawiające się na ziemiach polskich w XIX i XX w., podejmując m.in. takie kwestie, jak miejsce druków ulotnych w warsztacie historyka, trudności terminologiczne związane z ich wykorzystaniem oraz problemy z ich klasyfikacją i rejestracją, głównie w archiwach. Ważne miejsce w tomie zajmują również teksty odnoszące się do wpływu druków ulotnych na świadomość społeczną i narodową. Najwięcej uwagi poświęcono drukom ulotnym jako podstawowemu narzędziu propagandy, zarówno w aspekcie ich wpływu na wzajemne wyobrażenia i stosunki między narodami, jak i na napięcia między klasami społecznymi.
Z punktu widzenia badaczy druk ulotny to przede wszystkim narzędzie używane w walce politycznej, wymierzone przeciw konkretnym osobom czy partiom politycznym. Szczególnie w czasach napięć społecznych i politycznych druki te – jako szybki, dobrze reagujący na zmiany, docierający do szerokich kręgów społecznych środek komunikacji – stają się ważnym elementem życia codziennego. Zdaniem Autorów tomu winny one zatem zajmować ważną pozycję w katalogu różnych typów źródeł, ich analiza umożliwia bowiem pełniejsze, wieloaspektowe omawianie wydarzeń z przeszłości.

******

Printed ephemera in the process of social communication in the 19th century (up to 1918)

An analysis of printed ephemera issued on Polish territories in the 19th and 20th centuries, including a review of the role of printed ephemera among methods of historical enquiry, the terminological challenges connected with their usage and the problems with their classification and records, mainly in archives, as well as a discussion of the impact of printed ephemera on social and national consciousness. The role of printed ephemera as propaganda tools, especially in political conflicts, has been explored in greatest detail.

Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie to pierwsze podręczne kompendium redaktora i wydawcy współczesnej literatury pięknej.
Autor zestawiając różne modele wydań utworów polskich autorów tworzących w XX wieku (m.in. Gombrowicza, Miłosza, Herberta) prezentuje narzędzia pracy redaktora (przypisy, indeksy, bibliografie i inne). Szczegółowo omawia problemy związane z edycją poezji, prozy, publicystyki, a także korespondencji i takich publikacji jak wywiady, wspomnienia czy dzienniki. Nie oferuje szablonowych odpowiedzi – pokazując różne drogi postępowania edytora, stara się skłonić czytelnika do refleksji i sprowokować także dyskusję nad utartymi metodami postępowania.
Kompendium zbudowane jest na zasadzie autonomicznych rozdziałów, które można czytać niezależnie od siebie – rozbudowany indeks pojęć oraz nazwisk umożliwia szybkie odnalezienie potrzebnych informacji.

Biblioteki publiczne są ważnym składnikiem sektora instytucji kultury, ponieważ oferują mieszkańcom nieodpłatny dostęp do wiedzy i zasobów informacyjnych. Ich działalność wpisuje się w szerszy, międzynarodowy kontekst, polegający na takiej organizacji sieci bibliotek, która umożliwi zaspokojenie informacyjnych, kulturalnych, edukacyjnych i rozrywkowych potrzeb użytkowników.

Przeprowadzone badania pozwoliły wyłonić najważniejsze czynniki determinujące korzystanie z łódzkich bibliotek publicznych przez mieszkańców, można zaliczyć do nich zarówno czynniki inwestycyjne – zwiększenie liczby kupowanych książek, jak i organizacyjne –dostosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, promocja, wspólna karta biblioteczna, centralny katalog. Wnioski i rekomendacje autorów publikacji znalazły odzwierciedlenie w realizowanej obecnie polityce władz miasta dotyczącej bibliotek.

Projekt badawczy, którego efektem jest prezentowana książka, miał na celu poznanie opinii mieszkańców na temat łódzkich bibliotek publicznych. Autorzy skupili się na najistotniejszych barierach powstrzymujących łodzian przed korzystaniem z bibliotek. Ustalili czynniki wpływające na decyzję respondentów dotyczącą zapisania się do tych placówek i wydajniejszego z nich korzystania. W publikacji przedstawiono uwarunkowania prawne i organizacyjne oraz zadania i funkcje stawiane przed polskimi bibliotekami publicznymi, zwrócono uwagę na środki budżetowe przeznaczane na działalność omawianych instytucji kultury z uwzględnieniem zarówno dotacji, jak i środków obywatelskich. Adresatami monografii są dyrektorzy i pracownicy bibliotek, władze samorządowe, a także studenci i wszyscy zainteresowani tematyką bibliotekarską.

Numer został poświęcony relacjom pomiędzy przemianami religijności a szeroko rozumianymi procesami emancypacyjnymi ujętymi w polskim piśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku. Poszczególne artykuły przedstawiają, jak różnorodne formy duchowości (te instytucjonalne i prywatne) wpływały na opisywanie grup nieuprzywilejowanych w obrębie społeczeństwa nowoczesnego. Autorzy i autorki kolejnych studiów przekonują, że religijność w znacznym stopniu oddziaływała na dziewiętnastowieczne narracje o wyzwoleniu i opresji, rozwoju i podporządkowaniu, że uwarunkowała ona unikalną dynamikę polskiej modernizacji – niekiedy jako czynnik hamujący, kiedy indziej napędowy. Osoby piszące w tomie podważają więc i komplikują tezę sekularyzacyjną, głoszącą, że wraz z postępem naukowo-technicznym doszło w XIX wieku do „odczarowania świata”. W numerze znalazły się artykuły, które stanowią pokłosie ogólnopolskiej konfe¬rencji naukowej Dusze zmodernizowane. Religijność a emancypacja w piśmiennic¬twie polskim (1869–1914), zorganizowanej przez Zakład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX Wieku UW w dniach 7–8 marca 2022 roku.

Cechą dialogu jest interakcyjność biorących w nim udział podmiotów (osób i instytucji).
Drugą część opracowania konstytuuje orientacja podmiotowa, wskazująca nadawcę/nadawców przekazu, jest kontynuacją prezentacji wyników badań empirycznych (analiza formalna) i zawiera: składy rady redakcyjnej i zespołu redakcyjnego w 30 badanych latach; listę autorów co najmniej czterech publikacji z wyodrębnieniem nazwisk operujących w latach 90. pojęciami polsko-niemieckiego pojednania i porozumienia; wykaz polskich i niemieckich instytucji publicznych i samorządowych, które reprezentowali autorzy tekstów DIALOGU; opis sylwetek laureatów przyznawanej przez redakcję „Nagrody magazynu DIALOG”; charakterystykę czasopisma: pisarzy, polityków i naukowców, którzy publikowali w dialogu; listę bohaterów publikacji, w tym działaczy samorządowych i parlamentarzystów, będących twórcami międzykulturowego dialogu.
Wychodzę z założenia, że zarówno autorów analizowanych tekstów, bohaterów publikacji, jak i laureatów „Nagrody magazynu Dialog” – łączą pewne cechy, będące efektem wspólnego kultywowania pluralizmu i kulturowej różnorodności. Tych wszystkich uczestników międzykulturowego dialogu, dosłownie i metaforycznie osoby żyjące i przemieszczające się po obu stronach Odry i Nysy, określam mianem grenzgänger i kulturträger. Ich życie, doświadczenie i twórczość wypełnia wszystkie atrybuty międzykulturowych przestrzeni: fizycznej (przekraczanie granic), relacji (mającej wymiar aksjologiczny) oraz zakresu (sygnowanymi polami aktywności i „granicami zasięgu” tworzonych znaczeń) (Korporowicz, 2017, s. 70–71).


Z wprowadzenia