Hasior Rzeźba i asamblaż

Blask. Ołtarz Mariacki Wita Stwosza to książka składająca się z kilku części. Jedna z nich to materiał ikonograficzny przedstawiający stan samego ołtarza, wykonany przez Andrzeja Nowakowskiego. Postęp w fotografii i cyfrowej obróbce zdjęć umożliwił po raz pierwszy przedstawienie dzieła Wita Stwosza tak monumentalnie. Makrofotografia, plany ogólne i szczegółowe przedstawiają ołtarz w sposób, jaki nie był możliwy do tej pory, a na który z całą pewnością to arcydzieło zasługiwało. Zdjęcia zrobione przy wykorzystaniu profesjonalnego oświetlenia i podnośników przedstawiają ołtarz w zupełnie nowym świetle. Ta dokumentacja fotograficzna pozwoli wielu badaczom tego zabytku na dotarcie do miejsc i szczegółów ołtarza, których zobaczenie nie było i nie jest możliwe bez specjalistycznego sprzętu. Drugą część publikacji stanowią teksty wybitnych badaczy i znawców tematu. Tekst prof. Piotra Skubiszewskiego Wit Stwosz i sztuka XV wieku to zestawienie mistrza z innymi wybitnymi artystami tamtej epoki. Prof. Jerzy Gadomski w tekście Homo faber – homo artifex rysuje tło historyczne powstania dzieła i jego powiązanie z myślą teologiczną epoki. Dr hab. Grażyna Jurkowlaniec w artykule Ołtarz Mariacki Wita Stwosza. Tradycja – innowacja – recepcja przedstawia obecny stan badań i analizę krakowskiego retabulum. Jedną z najważniejszych części pracy jest bibliografia Wita Stwosza i Ołtarza Mariackiego, autorstwa Mariana Zaczyńskiego, zatytułowana Wit Stwosz. Przewodnik bibliograficzny.
Jako pierwsza obejmuje nie tylko prace naukowe, ale też literaturę piękną, popularną, eseistykę, literaturę dla dzieci i młodzieży oraz filmy. Ma układ chronologiczny – ukazuje historię obecności artysty, jego dzieła w Polsce i za granicą (nade wszystko w przestrzeni niemieckojęzycznej). Nie jest klasyczną bibliografią, jaką sporządzają historycy sztuki (z podziałem materiału bibliograficznego na działy: życie, formy snycerskie, malarskie etc., twórczość krakowska, norymberska etc.) – ma być raczej swoistą „narracją” bibliograficzną, ukazującą właśnie w porządku czasu obecność wielkiego dzieła i wielkiego artysty w polskiej świadomości. Dlatego odnotowane są także druki, w których występują najdrobniejsze nawet wzmianki, ślady, domniemania, przypuszczenia, nieuzasadnione często atrybucje. Potencjalnym odbiorcą bibliografii Stwoszowskiej ma być nie tylko historyk sztuki, ale także historyk kultury sensu largo, literatury, mentalności oraz idei. Opis bibliograficzny jest pełny (w sensie Estreicherowskim, z pełnym tytułem i podtytułem, wydawcą, nakładcą, drukarzem – w przypadku druków dawnych jest to, samo w sobie, znaczącym świadectwem kultury artystycznej i intelektualnej), adnotowany (zazwyczaj adnotacje zawartościowe, niekiedy pojawia się charakterystyczny dla zawartości cytat). Bibliografia poświęcona Stwoszowi przywołuje w ten sposób konteksty ogólniejsze, relacje między kulturami (zwłaszcza polską i niemiecką), namiętności zbiorowe (spór o pochodzenie Stwosza), umiejętność i nieumiejętność współpracy, małoduszność i wielkoduszność jednostkową i zbiorową. Dla ułatwienia korzystania z tego obszernego Przewodnika..., został on dołączony do publikacji w formie elektronicznej, na płycie CD. Obok tego w albumie reprodukowane są fotografie 44 dzieł Wita Stwosza lub jemu przypisywanych, znajdujących się dziś w muzeach i kościołach całego świata, od Cleveland po Książnice Wielkie, zebrane i opisane przez Jana Sadkiewicza. Reprodukcje takiego zakresu dorobku Stwosza nie były dotąd publikowane w jednym miejscu. Są wśród nich m.in. dzieła, które przypisano mistrzowi dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku. Jan Sadkiewicz jest także autorem kalendarium Wit Stwosz - życie i twórczość.

Wyjątkowy i unikatowy album przybliżający postać niezwykle cenionego artysty ludowego z Dębna, Józefa Janosa, rzeźbiarza i poety oraz jego prace, które znajdują się w kościołach, w muzeach etnograficznych i w prywatnych kolekcjach.
Sam nazywał siebie „ludowym świątkarzem”. Miał własny, rozpoznawalny styl. Pracę traktował jako boże posłannictwo, coś wyjątkowego. Nie dopuszczał cudzych uwag ani sugestii. Miał głębokie przekonanie, że każdym jego działaniem kierują siły wyższe. „Jak Pan Bóg chciał, tak tyz mi się śniło" – pisał. Sztuce poświęcił się całkowicie. Sam o sobie mówił: Ja prostacek, ja prostacek jestem nic nieokrzesany, tylko w drzewie dłubać, wiercić, jestem to w tym zakochany.

Książka jest podsumowaniem wystawy i konferencji naukowej zorganizowanych w 2014 roku w Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli poświęconych najciekawszej i najoryginalniejszej koncepcji XX-wiecznego pomnika zadedykowanego Fryderykowi Chopinowi, którego autorem jest Krystian Burda. Książka jednocześnie jest szczegółowym studium niezrealizowanego projektu, jest też hołdem złożonym Krystianowi Burdzie, artyście, projektantowi, którego twórczość powinna znaleźć swoje należne miejsce w historii sztuki.
Projekt Droga do Żelazowej Woli - studium czasoprzestrzeni zwieńczył kilkuletnie studia Krystiana Burdy nad zagadnieniem rytmów w czasie i przestrzeni, prowadzone w pracowni Oskara Hansena i Janusza Jarnuszkiewicza na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Burda zaprezentował koncepcję pomnika-drogi w 1961 roku podczas obrony swej pracy dyplomowej. Pokazał wtedy film, makietę z fragmentem pomnika, okrągły relief ukazujący ideę percepcji form w ruchu, plansze ilustrujące ideę pomnika w przestrzeni i zdjęcia pejzażu mazowieckiego. Awangardowy pomysł zakładał umieszczenie abstrakcyjnych form rzeźbiarskich wzdłuż drogi do Żelazowej Woli na odcinku 10 kilometrów, które widz miał oglądać z okien samochodu jadącego z prędkością 60 kilometrów na godzinę.
Dzieło nigdy nie zostało zrealizowane, jednak jego założenia są wciąż aktualne. Pomimo upływu czasu zadziwia rewolucyjnym podejściem do kwestii pomnika, rzeźby, przestrzeni publicznej, odczuwania i odnajdywania rytmu, zwraca uwagę na udział i rolę przestrzeni w dziele sztuki. I nieustannie inspiruje kolejne pokolenia.

Maria Anna Potocka – filozof sztuki, dyrektor Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, była założycielką czterech galerii autorskich (1972–2010). Ponadto jako kurator wielu wystaw dysponuje w tej dziedzinie ogromnym doświadczeniem, które zaowocowało książkami: Malarstwo (1995), Rzeźba (2002), Estetyka kontra sztuka (2007), To tylko sztuka (2008), Fotografia (2010), Nowa estetyka (2016), Zofia Posmysz. Szrajberka 7566 (2018), 150 lat malarstwa polskiego (2019). Jest też prozatorką i eseistką: Wypadek polityczny (2010), Skuteczność prawicy (2020).
Niniejszy tom obejmuje poddane znacznym rewizjom i modyfikacjom teksty Malarstwo i Rzeźba. Doświadczenia artystyczne autorki mają źródło w konceptualizmie, analizie mediów i postmodernizmie. Dzieło oglądane z tych perspektyw jest „mądrzejsze” niż dzieło interpretowane według tradycyjnych zasad historii sztuki. Nowe spojrzenie nie rozkoszuje się pięknem kształtu czy smakiem gier kolorystycznych. Podejście postkonceptualne traktuje dzieło jako trop poznawczy. Szuka w nim sensu tamtego czasu i obrazu człowieka, który je stworzył. Ten model interpretacyjny pozwala zrozumieć, jak ważnym narzędziem cywilizacyjnym jest sztuka. Obie książki do pewnego stopnia kierują się chronologią, Malarstwo ma jednak narrację absolutnie swobodną, Rzeźba bardziej ulegle podąża za faktami. Bohaterami są przebieg zdarzeń i narastanie refleksji, nie indywidualni artyści. W obu książkach głównemu tekstowi towarzyszy równoległy wątek komentarzy o charakterze filozoficznym, psychologicznym i kulturoznawczym.

Minialbum prezentujący twórczość Antoniego Rząsy (1919–1980) – rzeźbiarza, urodzonego w Futomie na Podkarpaciu, później związanego z Zakopanem. Choć osobiście nie identyfikował się z żadnym wyznaniem religijnym, w swej twórczości skupił się przede wszystkim na tematyce chrześcijańskiej. Dotyczy to głównie motywów chrystologicznych, poruszających temat ludzkiego cierpienia, który wiąże się także z młodzieńczymi doświadczeniami artysty sięgającymi okresu drugiej wojny światowej. Na uwagę zasługują szczególnie cykle, takie jak „Droga Krzyżowa” czy „Oświęcim”.

Książka poświęcona Pracowni Rzeźby prof. Tadeusza Breyera w latach 1923–1939 wypełnia istotną lukę w badaniach nad rzeźbą polską w dwudziestoleciu międzywojennym. Stanowi też uzupełnienie historii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w nieprzebadanym dotychczas obszarze. Autorka opisuje fenomen pracowni prowadzonej całe lata przez jednego człowieka, wychowawcę kilku pokoleń często niesłusznie zapomnianych polskich rzeźbiarzy i rzeźbiarek, których było tu wyjątkowo dużo (ok. 27%), a wśród nich tak utalentowane jak Julia Keilowa i Ludwika Nitschowa. Na podstawie zachowanych dokumentów, wycinków prasowych i zdjęć archiwalnych został odtworzony program pracowni i realizowane w niej zadania oraz udział uczniów i uczennic prof. Breyera w wystawach krajowych i zagranicznych, a także ich rolę w grupie Kapitol. Dotarcie do rodzin artystów pozwoliło na zebranie unikalnej dokumentacji, wiele zamieszczonych w książce fotografii dzieł publikowanych jest po raz pierwszy. Publikacja zawiera listy studentów i studentek z poszczególnych lat oraz katalog ich przedwojennych prac. Jest też opowieścią o niezwykłych losach ludzi, którzy studiowali rzeźbę w warszawskiej uczelni.
Książka uzyskała patronat honorowy bpa Michała Janochy, przewodniczącego Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Komisji Episkopatu Polski, Centrum Rzeźby Polskiej, Instytutu Sztuki PAN, Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, Zespołu ds. Warszawskich Historycznych Pracowni Historycznych, Okręgu Warszawskiego ZPAP.
Druk sfinansowany częściowo dzięki wsparciu Mennicy Polskiej SA.