Inwestycje w zrównoważonym rozwoju miast (wyd. II zmienione)

Łódzkie mozaiki i inne monumentalne akcenty plastyczne czasów PRL-u to opracowanie prezentujące zagadnienia z zakresu niedocenianej estetyki czasów Polski Ludowej.
W tej bogato ilustrowanej książce autor, Bartosz Stępień, kompleksowo opisał ponad 60 realizacji. Efektem jego kilkuletniej pracy badawczej jest katalog mozaik, sgraffito, płaskorzeźb ceramicznych i metalowych oraz malowideł zrealizowanych na terenie Łodzi. Akcenty plastyczne były znakomitym uzupełnieniem wnętrz oraz elewacji gmachów użyteczności publicznej, podkreślały ich rangę lub nadawały im określony charakter.
Z czasem mozaiki i płaskorzeźby trafiały do nowo budowanych łódzkich zakładów przemysłowych, gdzie służyły idei humanizacji miejsc pracy. Projektowaniem i wykonywaniem mozaik, malowideł i sgraffito zajmowali się czołowi łódzcy artyści plastycy różnych specjalizacji, których wkład w estetykę przestrzeni miejskiej i wnętrz obiektów na terenie Łodzi był często i niesprawiedliwie pomijany.
Publikacja prezentuje ich twórczość plastyczną w kontekście architektury. Warto przyjrzeć się tym wyjątkowym realizacjom z czasów PRL-u i docenić ich ponadczasowy design.

„Przez lata wmawiano nam, że musimy wybrać: albo zieleń i spokój albo mieszkanie w mieście. Ta alternatywa jest fałszywa, bo tylko połączenie tych pozornych sprzeczności tworzy jakość, o którą nam chodzi – dobrze funkcjonujące przyjazne miasto. Więc tym, czego powinniśmy żądać są: zieleń, cisza, spokój i bezpieczeństwo, a to wszystko w mieście, blisko usług potrzebnych na co dzień” napisała w przedmowie do polskiego czytelnika Joanna Erbel.



Wysoka jakość życia i gęsta zabudowa w Polsce brzmi jak para przeciwieństw. Większość nowych inwestycji, które wyrastają w ostatnich latach, to nieprzyjazne do życia blokowiska pozbawione sąsiedzkiej bliskości, dostępu do zieleni, pełnowymiarowych przestrzeni rekreacyjnych i niezbędnych usług. Jednocześnie wiemy, że przestrzeń w mieście jest niezwykle cenna, a rozlewanie się miast jest negatywnym zjawiskiem. Wydaje się zatem, że jesteśmy rozdarci pomiędzy potrzebą dobrego życia, a pochłanianiem kolejnych obszarów pod zabudowę. Może być jednak inaczej. David Sim – szkocki architekt, od lat związany z biurem architektonicznym Gehl Architects, daje nam gotową instrukcję jak budować przyjazne miasta o dużej gęstości. Autor prowadzi nas przez europejskie miasta, które mogą być dla nas wzorem do naśladowania. To nie abstrakcyjne, akademickie dywagacje, ale działające rozwiązania, które autor przekazuje nam w postaci prostych dziewięciu zasad. Ta książka sprawia, że z nadzieją patrzymy na przyszłość naszych miast.

Miasta – od tysięcy lat nie potrafimy wyobrazić sobie bez nich życia. Są odzwierciedleniem osiągnięć cywilizacyjnych. Zdarza nam się jednak, że na nie narzekamy, bo męczą nas tłok, spaliny i nieznośny hałas. Życie w aglomeracjach ma swoje wady i zalety, ale mimo wszystko są miasta, które uwielbiamy. Marzymy, żeby móc je poznać lub do nich wrócić. Książka Cuda Świata. Najpiękniejsze miasta prezentuje kilkadziesiąt metropolii z sześciu kontynentów. Wyjątkowym zdjęciom towarzyszy rys historyczny, ciekawostki oraz informacje o najbardziej urokliwych zakątkach danego miejsca.

Autor opisuje działalność niemieckich planistów przestrzennych, urbanistów, architektów, projektantów wnętrz i ich „obsesję porządkowania”, mającego służyć całkowitej germanizacji nowo opanowanych terenów. Jako przykłady podaje liczne projekty i realizacje, nieomawiane wcześniej w literaturze przedmiotu. Analizuje moralne aspekty tej pracy oraz aktywne zaangażowanie jej wykonawców w politykę okupacyjną i Zagładę. Śledzi losy konkretnych specjalistów zarówno podczas wojny, jak i po jej zakończeniu.

******

An Order Obsession. German Architects’ Plans in Occupied Poland 1939–1945

The author explores the activities of German spatial and urban planners, architects and interior designers as well as their “order obsession”, which was to be used in the Germanisation of the newly subjugated territories. He provides numerous examples of projects and realisations which have not been discussed before in the subject literature. He analyses the moral aspects of this ordering work and the active engagement in occupation policy and the Holocaust of those implementing it. He follows the fates of particular specialists during and after the war.

Niniejsza publikacja to wielowątkowe rozważania na temat planowania i projektowania urbanistycznego – dziedzin mających ogromny wpływ na kreowanie przemian przestrzennych miasta.
Z jednej strony może stanowić klasyczny podręcznik dla osób studiujących architekturę i urbanistykę. Z drugiej – to doskonałe źródło praktycznej wiedzy dla urbanistów oraz przedstawicieli władz samorządowych odpowiedzialnych za proces rozwoju miast.
Pierwsza część książki prezentuje w chronologicznym porządku fakty, które powodowały powstawanie nowoczesnych miast, to znaczy takich, w których wprowadzano wszelkiego rodzaju nowości techniczne ułatwiające życie, dbając jednocześnie o ich urodę. Autor omawia tu m.in.: zagadnienie miast epoki rewolucji przemysłowej oraz miast linearnych, teorię zbliżenia miasta z regionem oraz teorię miasta rozumianego jako dzieło sztuki i rodzącą się teorię miasta funkcjonalnego. Istotą narracji nie jest tu jednak wymienianie suchych faktów, nazw i dat, lecz pokazanie ciągłości i trwania wczesnych doświadczeń urbanistycznych.
W drugiej części Autor omawia najistotniejsze problemy współczesnej urbanistyki, takie jak: rozpraszanie się miast i nasz stosunek do tego fenomenu, zanikanie jednych miast i nadmierny rozrost innych, upadek nowych zgrupowań miejsc pracy, aż wreszcie rola technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Udowadnia, że żadne działanie jednostki nie jest autonomiczne, lecz wpływa na funkcjonowanie całego miasta.
„Urbanistyka XXI wieku” to wspaniałe kompendium wiedzy urbanistycznej dla wszystkich tych, którzy mają do czynienia w jakikolwiek sposób z planowaniem przestrzennym i projektowaniem urbanistycznym inwestycji miejskich. Dotyczy to nie tylko studentów i badaczy tego zjawiska ale także przedstawicieli rządowych oraz samorządowych władz wykonawczych i ustawodawczych, oraz wszystkich tych, którzy w obszarze szeroko rozumianej urbanistyki będą chcieli mieć wpływ, lub będą go mieli, na procesy rozwoju miast. Wykorzystana literatura bibliograficzna jest bardzo bogata i dobrana właściwie, ze znaczącym udziałem tytułów obcojęzycznych. Odniesienia w opracowaniu, do wymienionej w bibliografii literatury przedmiotu, pozwalają docenić nowatorskie podejście Autora do tematu, a jednocześnie uświadamiają ogromne jego znaczenie dla działań związanych z procesami inwestycyjnymi w miastach."
prof. dr hab. inż. arch. Robert Masztalski, Wrocław

Autorka konfrontuje podmiejskie przestrzenie rekreacyjne ze wzorcem miejskiej przestrzeni publicznej, opartym na trzech wartościach: różnorodności, dostępności dla wszystkich oraz publicznej kontroli. Podstawą konfrontacji są wyniki badań ankietowych, obserwacje zachowań użytkowników przestrzeni oraz analizy polityk przestrzennych wybranych gmin podwarszawskich. Wartość użytkowa przestrzeni rekreacyjnych oceniana jest przez pomiar ich prospołecznego charakteru. Badaniom towarzyszy refleksja nad społeczną koncepcją przestrzeni, współczesną teorią miejsca oraz przestrzeni publicznej. Zdaniem Autorki tworzenie suburbialnych przestrzeni rekreacji odpowiadających ich miejskiemu wzorcowi jest utrudnione (o ile w ogóle możliwe) ze względu na typowe dla polskich suburbiów niesprzyjające uwarunkowania przestrzenne, prawno-planistyczne, ale przede wszystkim społeczne.
Publikacja jest adresowana zarówno do środowisk akademickich, głównie geografów społecznych, socjologów, specjalistów od planowania przestrzennego, architektów i urbanistów, jak i praktyków: samorządowców i urbanistów pracujących nad kształtowaniem przestrzeni publicznych, a także do przedstawicieli społeczności lokalnych.