Klasycystyczne założenia pałacowo-ogrodowe na Wołyniu 1780-1831

W ciągu 45 lat rządów w Polsce komuniści zbudowali profesjonalny, skuteczny i precyzyjnie działający system cenzury prewencyjnej – Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pracownicy Głównego Urzędu i jego placówek terenowych nie przejawiali zbyt wielkiej gorliwości ideologicznej, przez całe lata wielu nie było nawet członkami rządzącej partii, ale gotowi byli spełniać wszystkie polecenia władz.

Książka Mariusza Patelskiego poświęcona została urzędowi cenzury w województwie opolskim, jego pracownikom oraz ich zadaniom. Autor ukazał historię opolskiej placówki przez pryzmat zmian zachodzących w strukturze i zadaniach GUKPPiW. Teren działalności opolskich cenzorów został wybrany w sposób zamierzony. Region ten miał wyjątkowy charakter w PRL – od innych części Polski odróżniał go zwłaszcza mieszany skład etniczny. Obecność ludności rodzimej Górnego Śląska determinowała też w dużym stopniu działania funkcjonariuszy urzędów cezury pracujących na tym terenie.

W pracy ukazano działania opolskich cenzorów wobec redakcji publicznych gazet i wydawnictw, opolskich teatrów zawodowych oraz zespołów amatorskich, a także wydawnictw oraz czasopism katolickich i kościelnych, m.in. opolskiego tygodnika „Katolik” oraz drukowanego w Opolu w latach 80. XX w. tygodnika katolickiego „Niedziela”. Istotną część książki stanowi także rozdział poświęcony ingerencjom oraz nadzorowi opolskich cenzorów nad programem i występami artystów estradowych oraz zespołów kabaretowych uczestniczących w kolejnych edycjach Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Działający z polecenia ówczesnych władz pracownicy cenzury mieli znaczący wpływ na przebieg i ostateczny kształt jednej z najpopularniejszych imprez rozrywkowych w dobie PRL. W książce zostało omówione także niszczenie księgozbiorów bibliotek publicznych i kościelnych, dokonywane zwłaszcza w latach 50. i 60. ubiegłego wieku.

W zespole "Der Kommandeur der Sicherheitspolizei und des SD fur den Distrikt Warschau" w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie znajduje się teczka zawierająca dwieście pięćdziesiąt pięć anonimowych donosów do władz niemieckich 1940-1941. Teczka ta, jeszcze nieuporządkowana, została przekazana do Instytutu Pamięci Narodowej z byłego Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Donosy zgromadzone w brązowej, tekturowej, zawiązanej na teczce - to bez wątpienia oryginały z czasów okupacji ...

Kolejny tom „Średniowiecza Polskiego i Powszechnego”, podobnie jak wcześniejsze, przynosi przegląd badań mediewistycznych prowadzonych nie tylko w ośrodku górnośląskim, ale także w innych centrach krajowych i zagranicznych. Część Artykuły i rozprawy otwiera tekst Jakuba Morawca na temat króla Norwegii Olafa Tryggvasona. Z kręgiem skandynawskim wiąże się również artykuł fińskiej badaczki Sirpy Aalto, która porusza kwestie mieszania się elementów historycznych i fikcyjnych w przekazie Sagi o Jomswikingach. Kolejny artykuł – autorstwa Fiodora Uspienskiego – dotyczy przeniesienia szczątków dwóch książąt z dynastii Rurykowiczów, Olega (zm. w 977 r.) i Jaropełka (zm. w 980 r.), dokonanego w 1044 roku przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Okresu wczesnego średniowiecza dotyczy tekst Dariusza Adamczyka. Autor na podstawie analizy skarbów z X i pierwszej połowy XI wieku, znalezionych na obszarach nad środkowym Dniestrem i w Wielkopolsce, przedstawia skutki wciągnięcia ziem słowiańskich do arabskiej sieci handlowej. Sławomir Pelczar z kolei – w swoim tekście – rekonstruuje przebieg toczonego w latach 1228–1231 konfliktu o Wielkopolskę między Władysławem Odonicem a jego synem Władysławem Laskonogim. Jan Tęgowski, opierając się na nieznanych do tej pory źródłach, zakwestionował z kolei dotychczasową datę objęcia rządów na Rusi Czerwonej przez Władysława Opolczyka. Tekst Katarzyny Niemczyk przybliża nam słabo zbadane kwestie dotyczące dwóch pierwszych małżeństw Elżbiety Pileckiej-Granowskiej, późniejszej trzeciej żony króla Władysława Jagiełły, a także wyjaśnia kwestie genologiczne, dotyczące mężów Elżbiety, a mianowicie Wisła Czambora i Jana z Jičina. Charakter genologiczny ma również studium Sobiesława Szybkowskiego (chodzi o ród Godziembów). Artykuł Tomasza M. Gronowskiego to omówienie średniowiecznych zabudowań klasztoru w Tyńcu. Studium Jerzego Sperki zawiera z kolei omówienie wydarzeń związanych z napadem na klasztor Paulinów w Częstochowie w 1430 roku. Jana Grollová zwróciła zaś uwagę na siedem grzechów głównych w twórczości myślicieli i teologów oraz pisarzy husyckich – Tomáša ze Štitného i Petra Chelčicého. Prezentowany tom zamykają Polemiki i dyskusje – artykuły Jarosława Nikodema i Janusza Kurtyki, które dotyczą tzw. kryzysu legitymizacyjnego po śmierci królowej Jadwigi (zm. w 1399 r.) i problemu namiestnictwa Jana Tęczyńskiego w Małopolsce oraz w ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej.

Piętnaście rozpraw zamieszczonych w niniejszym tomie to owoc badań naukowych autora - profesora historii - prowadzonych w latach 1975-1999 w Afryce. Tematyka publikacji jest bardzo obszerna i dotyczy m.in. najstarszych zabytków cywilizacji afrykańskiej, handlu niewolnikami i walki o jego zniesienie, ekspansji mocarstw europejskich (głównie Wielkiej Brytanii i Niemiec) na Czarnym Lądzie oraz ideologii apartheidu. Dodatkowym walorem publikacji jest przedstawienie związków Polaków z Afryką (zwłaszcza Wschodnią), poczynając od pierwszych udokumentowanych źródłowo danych z dalekiej przeszłości aż po czasy najnowsze.

Przez pięć i pół wieków od założenia pierwszego w Polsce biskupstwa istniały w Poznaniu zaledwie dwie szkoły średniego typu: szkoła katedralna i założona w XIV. wieku przy kościele św. Marii Magdaleny szkoła miejska. Na dalsze studia, najczęściej teologiczne, wysyłano młodzież do Włoch lub na Akademię Krakowską. Dopiero w roku 1519 powstała w Poznaniu za sprawą Jana Lubrańskiego, gorącego humanisty i biskupa poznańskiego, wyższa uczelnia, zwana od jej założyciela Kolegium Lubrańskiego. Zasłużony biskup ten uposażył szkołę dobrami Stawiszyn pod Kaliszem. Fundację zatwierdził r. 1520 Zygmunt Stary. Sam biskup nie doczekał się wykończenia gmachu szkolnego. Uczynił zaś szkołę kolonią Akademii Krakowskiej i stąd zwano ją też szkołą akademicką, a nawet akademią.

The main purpose of this book is to present a catalogue of the terracotta lamps and moulds used for their production, excavated from the site of Negotino Gradište in the Republic of North Macedonia during excavations conducted by Macedonian and Polish archaeologists over the period from 2007 to 2014. The volume starts with an introduction giving basic information about the site and some summary information about lamps in antiquity. The catalogue consists of 157 artefacts, which are grouped chronologically and then typologically. The book contains drawings and photographic plates, which are presented at the end of the volume.

With full responsibility I can unequivocally state that the book presents a very high scientific level. The material is clearly presented by the Author, who constantly shows her extensive knowledge of the subject. This is a very good and well-composed publication.
From Prof. Piotr Dyczek’s review

The catalogue prepared by Dorota Sakowicz is a valuable lychnological study. (...) I have no doubt that this is a very important book which will be used by both archaeologists and historians dealing with ancient Balkans.
From Prof. Tomasz Scholl’s review