Konstelacje Stanisława Brzozowskiego

Książka Henriego Lewiego to jak dotąd jedyna napisana i opublikowana w języku francuskim monografia twórczości literackiej Brunona Schulza. Proza Schulza została tu określona jako w dwojakim sensie „biała”. Po pierwsze dlatego, że przemilcza dramat osobistych losów pisarza, po drugie, bo przemilcza dramat jego rodziny, polskich Żydów i całej ówczesnej Polski. Zarówno życie osobiste, jak i rzeczywistość lat trzydziestych są dla Schulza źródłem cierpienia. „Wstydliwy sekret utworów Schulza – powiada Lewi – to jego epoka. Związany z nią, wymazuje ją, wymazując przy tym samego siebie”. Za chwilę zaś autor studium pyta: „Jak można oddzielić ten indywidualny los, chorobę i śmierć ojca, od choroby i śmierci zbiorowej?”.

A jednak, jak twierdzi Lewi, w nieco głębszej warstwie utworów Schulza można rozpoznać „marzenie mesjańskie”, które nadaje im „charakter religijny i eschatologiczny”. Najważniejsze mity biblijne, którymi karmi się ta proza, to przecież mity zbiorowego zbawienia przez ważne dla tradycji żydowskiej charyzmatyczne osobowości: Józefa i Mojżesza. Wobec tych bohaterów, tak jak wobec samych Żydów, postawa Schulza jest ambiwalentna – zarazem ironiczna i pełna nadziei.

Sto trzydzieści lat temu w miasteczku pod Lwowem urodził się pisarz, którego przeznaczeniem była egzystencja w cieniu i na pograniczach: w cieniu grozy i śmierci, na pograniczu jawy i snu; w cieniu gwiazd literackich, na pograniczu epok, prądów i stylów; w cieniu Wielkiej Wojny, która ujawniła groźne oblicze nowoczesności, i na pograniczu upadających Austro-Węgier, potem zaś odrodzonej Rzeczypospolitej.

Stefan Grabiński, bo o nim tu mowa, nigdy nie przestał być pisarzem drugorzędnym, choć wciąż aspirował do pierwszorzędności. Ów klasyk polskiej fantastyki inspirował innych twórców tego obszaru, choćby Stanisława Lema. Uwięziony w stereotypowych formułach („polski Poe”, „polski Lovecraft”, „polski Meyrink”), dziś okazuje się pisarzem wyjątkowym, wartym czegoś więcej niż konwencjonalne wzmianki w historycznoliterackich syntezach.

Joanna Majewska próbuje odtworzyć jego świat, którego centrum stanowił Lwów. Przypomina miejsca, ludzi, zdarzenia kształtujące wyobraźnię i talent pisarza. Potwierdzenia swoich hipotez oraz intuicji szuka w jego twórczości. Dzieło Grabińskiego ukazuje jako zjawisko oryginalne, uformowane przez osobiste doświadczenie i prowincjonalny mikrokosmos, a zarazem wpisujące się – świadomie lub nie – w przemiany zachodzące w makrokosmosie literatury i kultury europejskiej.

Książka podejmuje temat dobrze znany literaturoznawstwu – temat recepcji twórczości danego pisarza – ale w nowym ujęciu metodologicznym. Przenosi akcent z recepcji na dyskursywizowanie, a tym samym wykracza poza ramy literaturoznawstwa w stronę kulturoznawstwa oraz filozofii nauki. W pierwszym rozdziale została przedstawiona autorska teoria recepcji, uwzględniająca narratywizm Haydena White’a i jego koncepcję Metatropów, kognitywistyczną teorię prototypu, zastosowaną do opisu procesów paradygmatyzacyjnych w nauce, a także zasady psychologii społecznej. W tej części znajduje się także innowacyjne ujęcie kwestii szkolnej edukacji polonistycznej, odmienne od ujęć proponowanych przez metodykę nauczania języka polskiego. Rozdział drugi to szczegółowe omówienie tekstów krytycznoliterackich o Mironie Białoszewskim, zarówno tych najbardziej znanych, jak i zupełnie zapomnianych.

Książka poświęcona jest grotesce w polskiej prozie powojennej oraz implikowanym przez tę poetykę modelom podmiotowości. Stanowi ona historycznoliteracką syntezę groteskowej prozy lat 1945–1968; omawia proces przemian poetyki groteski oraz najważniejsze tendencje w jej ramach. Po drugie, jest analizą różnorodnych groteskowych strategii autonomizacji podmiotu, przeprowadzoną na podstawie szczegółowych interpretacji prozy pięciu autorów (Mrożka, Kołakowskiego, Pankowskiego, Kuśniewicza i Truchanowskiego) w oparciu o narzędzia antropologii literatury. Kontekstem rozważań nad groteskowymi formami podmiotowości są tu współczesne antropologiczne i filozoficzne ujęcia tego zagadnienia (m.in. tak zwany „kryzys podmiotu”, zjawisko nowożytnego „zapomnienia o ciele” i następująca w XX wieku „rekorporalizacja” podmiotu oraz modernistyczne zwątpienie w racjonalność). Zakres odpowiedzi na pytanie o status podmiotu – udzielanych przy użyciu groteski – rozciąga się od mitoburczego witalizmu Mariana Pankowskiego, przez ironiczny estetyzm Andrzeja Kuśniewicza, mitologizujący eskapizm Kazimierza Truchanowskiego, po krytyczny metaracjonalizm Sławomira Mrożka i Leszka Kołakowskiego.

Po debiutanckiej książce krytycznoliterackiej Pawła Kaczmarskiego „Wysoka łączliwość”, prezentujemy drugą publikację wydaną nakładem Fundacji im. Tymoteusza Karpowicza, która ukazuje młode środowisko wrocławskich krytyczek i krytyków. Po debiutanckiej książce krytycznoliterackiej Pawła Kaczmarskiego „Wysoka łączliwość”, prezentujemy drugą publikację wydaną nakładem Fundacji im. Tymoteusza Karpowicza, która ukazuje młode środowisko wrocławskich krytyczek i krytyków.

Władysław Mickiewicz (Paryż 1838 – tamże 1926), historyk, pisarz, dziennikarz, szef Biblioteki Polskiej w Paryżu, działacz społeczny, syn Adama Mickiewicza oraz założyciel jego Muzeum w stolicy Francji, edytor i redaktor, właściciel Księgarni Luxemburgskiej – Librairie du Luxembourg.
Katalog obejmuje zarówno tę część jego Archiwum, która znajduje się w paryskiej Bibliotece Polskiej, jak i bogate wskazówki dotyczące tych jego fragmentów, które z biegiem wydarzeń historycznych zostały rozproszone (Muzeum Literatury w Warszawie).
W Archiwum Władysława Mickiewicza w Paryżu przechowywane są rękopisy jego prac, dokumenty rodzinne oraz osób związanych z rodziną Mickiewiczów, materiały dotyczące kolejnych edycji dzieł Poety i zatrudnień dziennikarskich, a także wybitnych postaci z kręgu samego Władysława Mickiewicza (np. Ignacy Jan Paderewski). Bogato dokumentują życie kulturalne Francji i Polski drugiej połowy XIX wieku oraz pierwszych dziesięcioleci wieku XX.
Katalog w pełni prezentuje paryskie zbiory Władysława Mickiewicza (w tym ikonograficzne), których inwentaryzację zakończono na setną rocznicę śmierci Autora (2026).