Ku rzeczom niebłahym

Pierwszy numer nowego pisma, zaprojektowanego jako platforma wymiany myśli związanych z szeroko rozumianymi problemami współczesnego językoznawstwa (założenia programowe pisma można znaleźć na stronie www.forumlingwistyczne.us.edu.pl). Rocznik zaplanowano jako pismo o charakterze ogólnopolskim, ale w związku z tym, że idea jego powstania zrodziła się w Instytucie Języka Polskiego UŚ, jego 1. numer tworzą autorzy związani z językoznawczym środowiskiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego. Tom ten został pomyślany jako prezentacja głównych kierunków badawczych Instytutu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż ze względu na duże zróżnicowanie problematyki podejmowanej w Instytucie i pewne ograniczenia wydawnicze nie wszystkie one znalazły odpowiednią reprezentację.

Podobnie jak przyszłe numery, i ten został zaprojektowany tak, aby zamieszczone teksty realizowały główne zamierzenie pisma, znajdujące odzwierciedlenie w czterech działach. Pierwszy stanowią STUDIA, w których zgromadzono oryginalne prace przedstawiające najnowsze osiągnięcia lingwistyki z zakresu genologii, dyskursu, semantyki, lingwistyki kulturowej, badań regionalnych, historii języka polskiego, problematyki normatywnej. W dziale ARCHIWALIA, którego celem jest przypominanie i wprowadzanie ponownie do obiegu naukowego tekstów, które, choć ważne i inspirujące, z różnych powodów nie dotarły do szerokiego grona zainteresowanych językoznawstwem, umieszczono interesujący artykuł Ewy Sławkowej w tłumaczeniu na język angielski. Trzeci dział stanowią POLEMIKI, które odnoszą się bądź do tekstów, do których dostęp jest utrudniony z tego względu, że są to publikacje anglojęzyczne, bądź do tych, które niedawno pojawiły się na lingwistycznym rynku. W ostatnim dziale VARIA zamieszczony został tekst będący przypomnieniem dokonań naukowych Profesor Aliny Kowalskiej – badaczki związanej przez całe swoje życie naukowe z Uniwersytetem Śląskim, a także rozważania dotyczące aktualnych problemów dydaktyki uniwersyteckiej.

Monografia poświęcona jest czeskiemu dorobkowi encyklopedycznemu ostatnich 150 lat, a w szczególności nowoczesnej i dotychczas największej czeskiej encyklopedii powszechnej, stanowiąc prawdopodobnie pierwsze polskie opracowanie na ten temat. Ottův slovník naučný [Słownik naukowy J. Otto] (OSN, 1888–1909) i jego kontynuacja – niedokończony Ottův slovník naučný nové doby [Słownik naukowy J. Otto nowych czasów] (OSNND, 1930–1943) to jedno z najdonioślejszych dzieł nie tylko czeskiej oraz czechosłowackiej leksykografii encyklopedycznej, ale także wybitny projekt leksykograficzny nowoczesnej encyklopedystyki europejskiej, stanowiący wielowymiarowe i rzetelne źródło wiedzy o Słowiańszczyźnie, jak i niesłowiańskiej Europie przełomu XIX i XX wieku (a także okresu międzywojennego w. XX). Jest to nadal „encyklopedia narodowa” Czechów, ale także cenne dzieło językowe, dokumentujące stan ówczesnego języka czeskiego, na którym swój ślad odcisnęło wspaniałe słowiańskie i czeskie Odrodzenie Narodowe przełomu wieków XVIII i XIX. Książka oprócz zagadnień teoretycznych (terminologia leksykograficzna i typologia dzieł, kwestia „słownik czy encyklopedia” itp.) opisuje czeskie tradycje i dorobek encyklopedyczny w. XIX i XX, poświęcając największą uwagę OSN i OSNND, kulisom polityczno-społecznym i kulturowym powstania, sukcesu rynkowego oraz prestiżu naukowego dzieła, podkreślając zasługi budzicieli narodowych i animatorów czeskiej nauki i kultury przełomu XIX i XX wieku. Jeden z rozdziałów monografii stanowi charakterystyka leksykograficzna, językowa (w tym leksykalna i stylistyczna) samego Słownika, w której zwrócono także uwagę na słowianizmy i polonizmy („polskie ślady”) obecne w korpusie OSN. Pracę wzbogacają tabele i wykresy w tekście głównym oraz zdjęcia, skany i odpisy oryginalnych dokumentów zamieszczone w Aneksie.

Głównym tematem książki pod naukową redakcją Danuty Gabryś-Barker są podejmowane w różnych formach przez nauczyciela praktyka tzw. badania w działaniu (ang. action research). Podstawowym założeniem badania w działaniu jest dokonywanie przez nauczyciela w jego własnej klasie ewaluacji, mającej na celu usprawnienie procesów nauczania i uczenia się języka obcego. Wprowadzający tekst autorstwa Danuty Gabryś-Barker (Introducing action research…) skupia się na wadze pierwszych doświadczeń dydaktycznych, czyli okresu, w którym kształtują się motywacje i postawy przyszłych nauczycieli. Prowadzenie badań na tym etapie tworzy według autorki podstawy ciekawości badawczej oraz otwartości na innowacje w nauczaniu, jednocześnie pogłębiając wiedzę dydaktyka dotyczącą procesów zachodzących w klasie. Kolejne teksty zawarte w tomie charakteryzują różne narzędzia pomagające dydaktykowi w ewaluacji własnej pracy. Rozdział autorstwa Anny D. Biedrzyńskiej analizuje kwestionariusz jako narzędzie badań początkującego naukowca, a także skrótowo omawia wywiad jako gatunek pokrewny kwestionariuszowi. Joanna Bielska w rozdziale zatytułowanym The experimental method in action research skupia się z kolei na prezentacji podstawowych celów i założeń metody eksperymentalnej oraz wprowadza terminologię niezbędną do poprawnego stosowania tej metody. W rozdziale Diaries, observation and FL teachers’ creativity Maria Wysocka przedstawia model samodzielnej pracy nauczyciela języków obcych oparty na rejestracji lekcji w formie dzienników, wprowadzaniu zmian w procesie dydaktycznym oraz autoobserwacji. Zamykający tom rozdział autorstwa Grażyny Kiliańskiej-Przybyło skupia się na szczegółowej charakterystyce i ocenie metody studium przypadku (ang. case study). W swojej analizie autorka uwzględniła typy studium przypadku oraz jego miejsce w kontekście innych metod badawczych.

Kolejny – trzeci – tom z serii autopromocyjnej pt. Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach masowych stanowi zbiór artykułów, które tym razem strategii kreowania wizerunku poszukują właśnie w mediach masowych. W tej niezwykle chłonnej przestrzeni dojrzeć można bowiem realizacje rozmaitych strategii autopromocyjnych przyjmowanych przez tych, którzy wszelkimi możliwymi sposobami próbują zaistnieć w świadomości czytelnika, słuchacza czy widza.
Przywołane taktyki są zatem nie tylko asumptem do podjęcia refleksji nad rozmaitymi jednostkami czy grupami społecznymi wykorzystującymi przestrzeń publiczną w celu promowania własnego wizerunku, lecz także doskonałym punktem wyjścia do analizy obranej przestrzeni medialnej, w której za sprawą słowa i obrazu dokonuje się prezentacja określonych postaw.
Mamy nadzieję, że teksty, które oddajemy w Państwa ręce zainteresują, pobudzą do refleksji i będą inspiracją do odkrywania dyskursu autopromocyjnego.

Publikacja dotyczy zagadnień związanych z tworzeniem tematycznych słowników onomazjologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem słowników o charakterze pedagogicznym. książka łączy tematykę leksykograficzną z podejściem do badań językiem wypracowanym w ramach językoznawstwa kognitywnego. Autor precyzuje dwa nadrzędne cele publikacji: przedstawienie teoretycznych podstaw tworzenia słowników onomazjologicznych z uwzględnieniem wiedzy z zakresu semantyki kognitywnej oraz zaprezentowanie alternatywnych sposobów tworzenia haseł słownikowych w oparciu o wybrane modele/teorie wypracowane przez językoznawstwo kognitywne (Fragment recenzji dr hab. Agnieszki Kalety prof. UJK).

Praca jest monografią jednej z głównych miar wierszowych, jakimi posługiwał się tworzący w V wieku p.n.e. grecki poeta liryczny Bakchylides. Autorka śledzi rozwój daktyloepitrytów oraz zbiera i przedstawia antyczny i współczesny stan badań nad nimi. Wszelkie analizy są próbą odpowiedzi na pytanie, jaka jest natura metrum, którego nie zdecydowali się zaadaptować do swej poezji Rzymianie i które nazywane jest „wiecznym zmartwieniem wersologii greckiej”. Przedstawiona w prezentowanej publikacji szczegółowa analiza daktyloepitrytycznych pieśni Bakchylidesa pokazuje zmiany, jakim pod wpływem koncepcji metrycznych filologów klasycznych ulegają zachowane na papirusach teksty, zanim trafią do rąk czytelnika w nowym, współczesnym wydaniu.