Literatura autobiograficzna Żydów polskich

Nie przypuszczałem, że można napisać książkę o Maryi, która zaciekawi i połączy katolików i protestantów – uczonych, duchownych i świeckich. To, co Pitre ma do powiedzenia o Biblii i typologii maryjnej, jest jasne i przekonujące. Zachwycająca lektura, najlepsze studium biblijne o Maryi, jakie czytałem. Prawdziwe arcydzieło.
Scott Hahn, autor Uczty Baranka i Czwartego kielicha
Czy nauczanie Kościoła katolickiego na temat Maryi jest zgodne z tym, co mówi Biblia, czy może to tylko część tradycji? Czy Maryja powinna być nazywana Matką Bożą, czy wyłącznie Matką Jezusa? Czy naprawdę przez całe życie pozostała dziewicą, czy też „bracia Jezusa” wymienieni w Ewangelii to także Jej dzieci? Czy modląc się do Maryi, katolicy wielbią Ją na równi z Bogiem?
Na te pytania – i na wiele innych – odpowiada autor bestsellera Jezus i żydowskie korzenie Eucharystii. Wychodząc od Starego Testamentu i starożytnego judaizmu, pokazuje biblijne podstawy wiary w to, że Maryja jest nową Ewą, Matką Bożą, Królową Nieba i Ziemi oraz nową Arką Przymierza.
Brant Pitre – profesor Pisma Świętego w Notre Dame Seminary w Nowym Orleanie, autor książek poświęconych Biblii i wierze, ceniony mówca. Poprzez swoje wykłady popularyzuje wiedzę na temat biblijnych korzeni chrześcijaństwa.

Ta książka klasyka historii judaizmu Gershoma Scholema (1897–1982) pochodzi z najpłodniejszego okresu jego twórczości, z lat 50. XX wieku.
Urodzony w Berlinie, już w 1923 roku osiadł na resztę życia w Jerozolimie. Stał się autorytetem w dziedzinie badań nad mistycyzmem żydowskim, a zwłaszcza nad jego najważniejszym nurtem – kabałą, której współczesna postać narodziła się pod koniec średniowiecza i od tego czasu współistnieje z tradycyjnym kultem.
Kabała i jej symbolika jest nie tylko znakomitym, lecz także przystępnym wprowadzeniem do zagadnień mistycyzmu religijnego. Scholem rozważa tu naturalne i dotyczące nie tylko judaizmu pytanie o relacje między zawsze w jakiejś mierze wywrotowym mistycyzmem a religijnym establishmentem, między mistyczną wykładnią pism a ich tradycyjną lekcją. To także kwestia relacji między ezoteryczną symboliką a skłonną do racjonalizmu ortodoksją. Mistycyzm, zawsze młody, dynamiką swego żywego doświadczania Boga rozbija skupioną na prawie, kostniejącą w zakazach i nakazach ortodoksyjną tradycję. Te napięcia, jak się okazuje, nie mają tylko negatywnego charakteru. Kabała przysparza żywotności Torze. Mistyczne i ezoteryczne praktyki pogłębiają jej sens o żywe doświadczenie. Z badań Scholema wynika na przykład, że wbrew ludowej legendzie golem nie był wcale stworzonym przez człowieka monstrum, lecz formą takiego doświadczenia – medytacyjnym ćwiczeniem kabalistów. Wreszcie, jak pisze autor, „duchowe doświadczenia mistyków niemal nierozerwalnie krzyżowały się z historycznymi doświadczeniami wspólnoty żydowskiej”, a nawet „tworzyły z nimi zagadkową jedność”.

Utalentowany fotograf Dan zbiera monety o nominale dwóch euro. Żydówka Esther pije herbatę w kawiarni wyłącznie ze szklanek. Mosje, właściciel restauracji, w przeciwieństwie do większości chasydów chętnie pojawia się w mediach. To między innymi o nich opowiada J.S. Margot, tworząc barwny portret belgijskich Żydów zamieszkujących antwerpską Dzielnicę Diamentów.

Autorka bestsellerowego Mazel tow dokonuje czegoś niezwykłego: udaje się jej przeniknąć do świata i domów chasydów, co owocuje dziesiątkami spotkań i nowych znajomości. Sytuacja jest tym niezwyklejsza, że Margot nie ukrywa swoich poglądów – jest ateistką i feministką. Mimo to dzięki empatii, ogromnemu poszanowaniu odrębności i talentowi do nieosądzania udaje im jej nawiązać bliskie przyjaźnie oparte na zaufaniu.

Minjan to fascynująca opowieść o ortodoksyjnych Żydach w XXI wieku, którzy starają się żyć teraźniejszością, nie zapominając przy tym o trudnej przeszłości. To także pełna życzliwości i humoru opowieść o tym, jak możemy się spotkać mimo różnic, które na pozór wydają się nie do przekroczenia.

"Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki" napisał Gershom Scholem (1897–1982), urodzony w Berlinie, żyjący od 1923 roku w Palestynie i potem w Izraelu historyk, badacz judaizmu (przekłady innych jego prac opublikowane w Wydawnictwie Aletheia: "O mistycznej postaci bóstwa", Warszawa 2010; "Kabała i jej symbolika", Warszawa 2014; "O podstawowych pojęciach judaizmu", Warszawa 2015). Książka ta, wydana po raz pierwszy w wersji angielskiej w USA w 1941 roku (wersja niemiecka w 1957 roku), stanowi główne dzieło autora, a zarazem kanon nowej dyscypliny, którą Scholem stworzył: historii mistyki żydowskiej. Przez mistykę religijną rozumiał za Tomaszem z Akwinu „poznanie Boga w bezpośrednim doświadczeniu wewnętrznym”. Mistycyzm miałby przywracać pierwotną jedność świata, która cechowała świat mityczny, a więc w pewien sposób, na nowym poziomie restytuować mit. W nowym opisie Scholema żydowski mistycyzm objął znacznie szerszy zakres zjawisk, niż uprzednio przyjmowano: nie tylko średniowieczną kabałę, lecz także XVI-wieczną kabałę Izaaka Lurii, kontrowersyjny ruch Sabbataja Cwi, a także chasydyzm na ziemiach polskich z Baal-Szem Towem. W interpretacji autora, korygującej zastarzałe nieporozumienia, niewiedzę, a także ideologiczne animozje, mistycyzm żydowski stanowi ciągłość od wczesnego średniowiecza aż po współczesność. Ta frapująca książka jest tyleż historią, co analizą charakterystycznych wątków tego nurtu religijnego, próbą odnalezienia ich istoty i wzajemnych relacji.

Ta książka wyprowadza czytelnika z błędnego przekonania, że bajki przeznaczone są wyłącznie dla dzieci. Jest to bowiem zbiór bajek dla dorosłych, bajek, dających czytelnikowi nadzieję, że modlitwy mogą zostać wysłuchane. Chociaż rozwiązywaniem trudności nie zawsze zajmuje się sam Bóg. Czasem zastępuje go mały pan Tałesowicz, który za pomocą cudownego szala modlitewnego (tałesu) i modlitewnych rzemyków (tefilin) lata pomagać ludziom, gdy sami sobie nie radzą.
Autor opowiada nam dziewiętnaście bajek – dziewiętnaście historii z dyskretnym morałem. Przy okazji mówi ciekawe rzeczy o judaizmie, o żydowskich zwyczajach i żydowskiej mistyce. Ten autor nie byłby sobą, gdyby nie pokazał, że wiele rzeczy może wyglądać zupełnie inaczej, niż nam się w pierwszej chwili wydaje, że dobre uczynki wcale nie muszą być takie dobre i że na wszystko warto patrzeć z różnych stron.

Karol Sidon, prozaik, dramatopisarz, scenarzysta, sygnatariusz Karty 77 i naczelny
rabin Czech.

Dwujęzyczna edycja najważniejszego i najbardziej znanego zbioru nauk i pouczeń religijnych Izraela ben Eliezera, zwanego Baal Szem Towem (1700-1760).

Ten charyzmatyczny mistyk plebejski i cudotwórca – uznany przez tradycję żydowską za założyciela i pierwszego nauczyciela chasydyzmu na ziemiach polskich – nie pozostawił po sobie żadnych własnych pism. Nauczanie Baal Szema znamy jedynie ze świadectw i notatek jego słuchaczy, publikowanych wiele lat po śmierci mistyka. Wszyscy wielcy cadycy i nauczyciele chasydyzmu drugiej połowy XVIII wieku uważani są za uczniów Izraela ben Eliezera lub uczniów jego uczniów.



Dr hab. Jan Doktór jest pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma i redaktorem naczelnym „Kwartalnika Historii Żydów”. Zajmuje się duchowością żydowską, starymi drukami żydowskimi oraz chrześcijańskimi misjami wśród polskich żydów. Jest autorem wielu publikacji i opracowań, m.in.: Początki chasydyzmu polskiego (2004), Misjonarze i żydzi w czasach mesjańskiej zawieruchy 1648–1792 (2012), Słowa Pańskie. Nauki Jakuba Franka z Brna i Offenbachu (2017), Bracia, obcy czy współobywatele. Debaty chrześcijańskie na temat judaizmu i jego wyznawców w Europie do początków XIX wieku (2019). Tłumaczy prace religioznawcze i filozoficzne. W 2021 roku został uhonorowany Nagrodą im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej.