Minjan. Moje Spotkania Z Ortodoksyjnymi Żydami

Nie przypuszczałem, że można napisać książkę o Maryi, która zaciekawi i połączy katolików i protestantów – uczonych, duchownych i świeckich. To, co Pitre ma do powiedzenia o Biblii i typologii maryjnej, jest jasne i przekonujące. Zachwycająca lektura, najlepsze studium biblijne o Maryi, jakie czytałem. Prawdziwe arcydzieło.
Scott Hahn, autor Uczty Baranka i Czwartego kielicha
Czy nauczanie Kościoła katolickiego na temat Maryi jest zgodne z tym, co mówi Biblia, czy może to tylko część tradycji? Czy Maryja powinna być nazywana Matką Bożą, czy wyłącznie Matką Jezusa? Czy naprawdę przez całe życie pozostała dziewicą, czy też „bracia Jezusa” wymienieni w Ewangelii to także Jej dzieci? Czy modląc się do Maryi, katolicy wielbią Ją na równi z Bogiem?
Na te pytania – i na wiele innych – odpowiada autor bestsellera Jezus i żydowskie korzenie Eucharystii. Wychodząc od Starego Testamentu i starożytnego judaizmu, pokazuje biblijne podstawy wiary w to, że Maryja jest nową Ewą, Matką Bożą, Królową Nieba i Ziemi oraz nową Arką Przymierza.
Brant Pitre – profesor Pisma Świętego w Notre Dame Seminary w Nowym Orleanie, autor książek poświęconych Biblii i wierze, ceniony mówca. Poprzez swoje wykłady popularyzuje wiedzę na temat biblijnych korzeni chrześcijaństwa.

Ta sensacyjna książka zawiera Księgę J omówioną i skomentowaną przez Harolda Blooma. Według niektórych teorii J (od „Jahwista”) był autorem trzonu hebrajskiej Biblii, napisanego w X wieku p.n.e. Jego dzieło w następnych stuleciach uzupełniano o inne księgi, modyfikowano, na koniec rozdzielono między księgi, które podług chrześcijańskiego nazewnictwa noszą tytuły: Rodzaju, Wyjścia i Liczb. Hebrajska Biblia (Tora) ostatecznie ukształtowała się w II wieku. Tę kwestię autora J badaną już co najmniej od XIX wieku amerykański literaturoznawca Harold Bloom (ur. 1930) podejmuje w specyficzny sposób i w określonym celu. Zakłada, że J była kobietą, arystokratką z otoczenia króla Salomona, pisarką o niezwykłym talencie na miarę Szekspira. To założenie, choć historycznie na wskroś dowolne, pozwala inaczej spojrzeć na Biblię: od strony literackiej. Na tym właśnie polega zamysł Blooma. Z subtelnych analiz tego słynnego historyka i teoretyka literatury wyłania się inny obraz Biblii w części spisanej przez J. Było to dzieło zupełnie nie religijne – pełna wyrafinowanej ironii opowieść o Jahwe, którego charakterystyka musiała się wydać późniejszemu judaizmowi bluźniercza. Choć dziś teorie dotyczące istnienia Jahwisty jako jednego autora nie są powszechnie uznawane, literackie odczytanie Biblii przez Blooma będzie nieocenione dla każdego dociekliwego umysłu i pozwoli – po raz kolejny – stwierdzić, jak wiele czytaliśmy z niezrozumieniem.

"Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki" napisał Gershom Scholem (1897–1982), urodzony w Berlinie, żyjący od 1923 roku w Palestynie i potem w Izraelu historyk, badacz judaizmu (przekłady innych jego prac opublikowane w Wydawnictwie Aletheia: "O mistycznej postaci bóstwa", Warszawa 2010; "Kabała i jej symbolika", Warszawa 2014; "O podstawowych pojęciach judaizmu", Warszawa 2015). Książka ta, wydana po raz pierwszy w wersji angielskiej w USA w 1941 roku (wersja niemiecka w 1957 roku), stanowi główne dzieło autora, a zarazem kanon nowej dyscypliny, którą Scholem stworzył: historii mistyki żydowskiej. Przez mistykę religijną rozumiał za Tomaszem z Akwinu „poznanie Boga w bezpośrednim doświadczeniu wewnętrznym”. Mistycyzm miałby przywracać pierwotną jedność świata, która cechowała świat mityczny, a więc w pewien sposób, na nowym poziomie restytuować mit. W nowym opisie Scholema żydowski mistycyzm objął znacznie szerszy zakres zjawisk, niż uprzednio przyjmowano: nie tylko średniowieczną kabałę, lecz także XVI-wieczną kabałę Izaaka Lurii, kontrowersyjny ruch Sabbataja Cwi, a także chasydyzm na ziemiach polskich z Baal-Szem Towem. W interpretacji autora, korygującej zastarzałe nieporozumienia, niewiedzę, a także ideologiczne animozje, mistycyzm żydowski stanowi ciągłość od wczesnego średniowiecza aż po współczesność. Ta frapująca książka jest tyleż historią, co analizą charakterystycznych wątków tego nurtu religijnego, próbą odnalezienia ich istoty i wzajemnych relacji.

„Jakim człowiekiem jest prorok?” – pyta we wstępie do Proroków Abraham Joshua Heschel, jeden z największych teologów żydowskich xx wieku. Prorok to przede wszystkim człowiek nadzwyczajnie wyczulony na zło. „Dla nas pojedynczy akt niesprawiedliwości – oszukiwanie w interesach czy wyzyskiwanie biednych – to drobnostka; dla proroków zaś to zbrodnia”. Książka A. J. Heschela zaznajamia nas z postaciami poszczególnych proroków, omawia sytuację historyczną, w której żyli, gromadzi dotyczące proroków poglądy filozofów i badaczy od starożytności aż do xx wieku. Przede wszystkim jednak skupia się na wielkich tajemnicach prorokowania, tłumaczy, czym jest prorocze natchnienie, współodczuwanie z Bogiem oraz czym są Boży gniew i smutek. Wreszcie – zajmuje się misją proroków wobec ludu i tym, jak lud odpowiadał na ich przesłanie, a więc także i największymi ludzkimi wadami: bezdusznością i zatwardziałością serca. Prorocy to jedna z najważniejszych książek A. J. Heschela, a jednocześnie jedna z najpiękniejszych książek o Bogu. Całkowicie zmienia ona rozumienie sformułowania „Bóg starotestamentowy”, które kojarzyło się dotąd z surowym, skłonnym do gniewu i karania sędzią.

Dwujęzyczna edycja najważniejszego i najbardziej znanego zbioru nauk i pouczeń religijnych Izraela ben Eliezera, zwanego Baal Szem Towem (1700-1760).

Ten charyzmatyczny mistyk plebejski i cudotwórca – uznany przez tradycję żydowską za założyciela i pierwszego nauczyciela chasydyzmu na ziemiach polskich – nie pozostawił po sobie żadnych własnych pism. Nauczanie Baal Szema znamy jedynie ze świadectw i notatek jego słuchaczy, publikowanych wiele lat po śmierci mistyka. Wszyscy wielcy cadycy i nauczyciele chasydyzmu drugiej połowy XVIII wieku uważani są za uczniów Izraela ben Eliezera lub uczniów jego uczniów.



Dr hab. Jan Doktór jest pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma i redaktorem naczelnym „Kwartalnika Historii Żydów”. Zajmuje się duchowością żydowską, starymi drukami żydowskimi oraz chrześcijańskimi misjami wśród polskich żydów. Jest autorem wielu publikacji i opracowań, m.in.: Początki chasydyzmu polskiego (2004), Misjonarze i żydzi w czasach mesjańskiej zawieruchy 1648–1792 (2012), Słowa Pańskie. Nauki Jakuba Franka z Brna i Offenbachu (2017), Bracia, obcy czy współobywatele. Debaty chrześcijańskie na temat judaizmu i jego wyznawców w Europie do początków XIX wieku (2019). Tłumaczy prace religioznawcze i filozoficzne. W 2021 roku został uhonorowany Nagrodą im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej.

Książka Y. Rabkina, opublikowana już w wielu językach, a obecnie wydawana po polsku, na pewno zaciekawi polskiego czytelnika. Polska była bowiem zarówno miejscem powstania, jak i rozwoju syjonizmu, który później został przeszczepiony do Palestyny i Izraela. Praca napisano w sposób jasny i kompetentny jest jak najbardziej aktualna.

/profesor Szewach Weiss, ambasador Izraela w Polsce/