Madryt 11 marca

Absolutny klasyk światowej arabistyki - zadziwiająca przenikliwością i intuicją próba syntezy muzułmańskiej Hiszpanii; piękna, potoczysta opowieść o Al-Andalus, napisana w latach 30. ubiegłego stulecia, kiedy atmosfera polityczna w Europie, sukcesy faszyzmu i nazizmu nie zachęcały do pisania dzieł pozytywnie wartościujących semickie dziedzictwo Europy.

Autorka opisuje postawy nastoletnich muzułmanów z Polski, Turcji i Wielkiej Brytanii wobec demokracji, narodu, praw człowieka, praw kobiet i Unii Europejskiej. Dokładnie omawia formalną edukację obywatelską w tych krajach oraz zasady islamu pod kątem ich obywatelskiego potencjału. Próbuje odpowiedzieć na zawarte w tytule pytanie, czy muzułmanin może być dobrym obywatelem. Kwestia ta – choć kontrowersyjna – od lat pojawia się w kontekście „kryzysu migracyjnego”, integracji imigrantów muzułmańskich, zamachów terrorystycznych i wojen toczących się na Bliskim Wschodzie. Obecność w Europie coraz liczniejszej społeczności muzułmańskiej, do której należą nie tylko imigranci przybywający spoza kręgu cywilizacji zachodniej, lecz także osoby urodzone w Europie, będące obywatelami państw europejskich, uczęszczające do europejskich szkół, stała się faktem. W dorosłość wchodzi właśnie nowe pokolenie europejskich muzułmanów starających się połączyć tożsamość europejską z tożsamością muzułmańską, co jest ogromnym wyzwaniem, ponieważ nieustannie muszą oni udowadniać, że są równoprawnymi członkami zachodniego społeczeństwa.

Publikacja będzie inspirować do większej otwartości na Inność i przełamywania strachu przed wchodzeniem w partnerskie relacje z muzułmanami, jak również motywować muzułmanki i muzułmanów do większej śmiałości w podejmowaniu działań obywatelskich.

Kolejna publikacja Gillesa Kepela – francuskiego politologa i znawcy problematyki islamu, tym razem o rozłamie wewnątrz wspólnoty muzułmańskiej, podzielonej wizją przyszłości islamu. Autor przekonuje, że decydująca bitwa rozegra się w Europie, wśród tutejszych i napływowych muzułmanów. Podkreśla rolę katalizatora, jaką w tym konflikcie odegrały Stany Zjednoczone.
Al’Kaida, aby powstrzymać upadek dżihadu zorganizowała zamachy 11 września. Uderzając w amerykańskiego „dalekiego wroga”, miała nadzieję doprowadzić do triumfu radykalnego fundamentalizmu na całym świecie. Prowokację zorganizowano w chwili, gdy Izraelczycy i Palestyńczycy pogrążyli się w chaosie drugiej intifady.

W tym czasie w Waszyngtonie wpływowe lobby neokonserwatystów na nowo opracowywało interesy strategiczne Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie. Polegały one na jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa Izraelowi i zaopatrzenia w ropę. „Wojna przeciwko terroryzmowi” połączyła aspiracje demokratyczne z próbami podkreślenia własnej hegemonii, ale Amerykanie, zajmując Irak, otworzyli puszkę Pandory. O impasie, w którym znalazł się przede wszystkim świat islamu, ale i polityka amerykańska, świadczy z jednej strony upokarzanie więźniów irackich przez strażników amerykańskich, z drugiej zaś – krwawe egzekucje zachodnich zakładników dokonywane przez bojowników dżihadu.

Chaos zagraża światu muzułmańskiemu i rozdziera jego tkankę społeczną, doprowadzając do fitny, czyli wojny w łonie islamu.

W dużym stopniu bitwa o przyszłość islamu – między nowoczesnością a konserwatyzmem, laicyzacją życia a ekspansją fundamentalizmu – rozegra się w Europie, wśród żyjących tu milionów muzułmanów. Islam europejski stanowi dzisiaj awangardę tej bitwy, wzorzec, na którym skupiają się spojrzenia muzułmanów z całego świata, pragnących żyć bez jarzma autorytarnych reżimów oraz krwawych urojeń bojowników dżihadu.

Atak 11 września 2001 roku na Światowe Centrum Handlu i na Pentagon spowodował na całym świecie szczególne zainteresowanie islamem, ponieważ o ten akt terroryzmu obwiniano muzułmańskich fundamentalistów powiązanych z organizacją Al-Kaida. Bezpośrednio po tej tragedii muzułmanie doświadczyli wielu negatywnych, a niekiedy nawet wrogich, reakcji ze strony wyznawców innych religii, gdyż inspiracji tych wydarzeń doszukiwano się w islamie i jego zasadach. W książce Czytelnik znajdzie wiele informacji i opinii znanych specjalistów - orientalistów i politologów - na temat cywilizacji muzułmańskiej, islamu i mentalności jego wyznawców.

Muzułmańska imigracja do Europy stała się dyżurnym tematem pośród polityków, publicystów i naukowców. Różnorodność tej grupy sprawia, że na temat zakresu i wpływu muzułmanów w Europie formułowane są często skrajne sądy i opinie. Autor w swojej książce udziela odpowiedzi na pytania: Jak wygląda współczesna muzułmańska migracja w naszym kraju? Z jakimi problemami zmagają się muzułmanie imigranci w Polsce i jakie problemy generuje ta migracja dla Polski? Przedstawia również kontekst historyczny i obecność najstarszej grupy muzułmanów polsko-litewskich Tatarów, zamieszkujących Polskę od XIV wieku. Autor opisuje również fenomen muzułmanów imigrantów w Polsce w kontekście doświadczeń zachodnich. Uświadamia konieczność ochrony Europejczyków przed działalnością przedstawicieli radykalnego islamu i ostrzega, że brak odpowiedniej polityki względem muzułmanów imigrantów może przerodzić się w destabilizację systemów i państw na różnych płaszczyznach.

Muzułmanie od dawna żyją w krajach Europy Zachodniej. Przynależność do mniejszości religijnej, a najczęściej i etnicznej, stawia przed nimi dodatkowe wyzwanie w trudnym procesie łączenia wielu elementów w jedną spójną tożsamość. Jednocześnie specyfika islamu sprawia, że jawi się on jako bardzo istotny element porządkujący i wartościujący, zatem kluczowy dla samookreślenia wiernych.
Czy wartości islamu i wartości zachodnie da się pogodzić? Czy muzułmanie są gorszymi obywatelami? Czy przynależność do ummy – światowej wspólnoty wiernych – sprawia, że muzułmanie nie są lojalni wobec społeczeństw, w których żyją w Europie? Te i wiele innych tematów obecnych w debacie publicznej dotyczącej islamu często porusza Tariq Ramadan – kontrowersyjny szwajcarski intelektualista muzułmański, którego wypowiedzi autorka analizuje i szeroko komentuje.

Marta Widy-Behiesse – arabistka i islamolog, kierownik Zakładu Islamu Europejskiego na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się problematyką islamu w Europie Zachodniej oraz w kontekście globalizacji. Opublikowała m.in. w 2005 roku Życie codzienne w muzułmańskim Paryżu oraz w 2012 roku Islam w Europie. Bogactwo różnorodności czy źródło konfliktów? (red.).