Masz Prawo do Mediacji w Szkole Materiały dla uczniów – kandydatów na mediatorów rówieśniczych

Wojna jest współcześnie tematem „gorącym” społecznie, nawet w miejscach, w których od drugiej wojny światowej panuje pokój. Świadomość zagrożenia wojną konstruowana jest w rozmaitych doświadczeniach kulturowych – z udziałem przekazów medialnych, historycznych, filmów, literatury, opowieści naocznych świadków. Takie doświadczenia dotyczą także polskich dzieci, które dowiadują się o konfliktach wojennych – toczących się, kiedyś czy obecnie, na całym świecie, także tuż za naszą granicą – z telewizji, Internetu oraz z rozmów i opowieści dorosłych. Fikcjonalne i historyczne obrazy wojny dziecko znajduje w książkach (m.in. lekturach szkolnych), filmach, grach komputerowych, sztuce ikonicznej. Wszystkie te złożone doświadczenia wykorzystywane są w kreacjach dziecięcych, takich jak zabawa, rysunek czy opowieści.

[...] My proponujemy przyjrzeć się tym dziecięcym interpretacjom, by móc odnieść się do nich w propozycjach edukacyjnych. Warto zadać pytanie, czy w szkole bierze się pod uwagę te dziecięce obrazy świata i jaka jest edukacyjna odpowiedź na horyzont oczekiwań kulturowych współczesnych dzieci [ze Wstępu].

"Cieszyński Almanach Pedagogiczny" jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytut Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski. Tom 5 "Almanachu" na temat "Świat wartości w wychowaniu i edukacji" obejmuje swoją problematyką teksty, w których poruszone są zagadnienia filozofii wychowania, aksjologii wychowania, oddziaływania kultury na młode pokolenie, wartości rodziny w wychowaniu, samorządności, edukacji przez sztukę. W części recenzje omówiono publikację Marii Januszewskiej-Warych, "W poszukiwaniu nowoczesnej, demokratycznej i narodowej wizji reformy szkolnictwa. Ogólnopolski Zjazd Oświatowy (Łódź, 18-22 czerwca 1945 roku)" Wydawnictwo „Impuls” Kraków 2015, ss. 382. Całość zamyka "Kronika", w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. "Almanach" (Tom 5) jest skierowany do teoretyków i praktyków aksjologii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych wychowawczymi aspektami pedagogiki.

Jak wielokrotnie sygnalizowali wybitni przedstawiciele kulturoznawstwa, filozofii i religioznawstwa, chociażby Paul Williams czy Volker Zotz, Sutra Lotosu, jedna z kilku podstawowych sutr buddyzmu mahajany, zawiera opis zastosowania metod i środków pedagogicznych w wychowaniu, samowychowaniu i nauczaniu, które są wciąż nierozpoznane przez pedagogikę zachodnią i do-tychczas nie wzbogaciły jej wiedzy teoretycznej.
Celem monografii Aspekty pedagogiczne Sutry Lotosu jest rozpoznanie i zaprezentowanie wartości pedagogicznych, a zatem związanych z wychowaniem i nauczaniem, zawartych w jednej z ważniejszych pozycji literatury buddyzmu mahajany – Sutrze Lotosu. Dotychczas w pedagogice polskiej zostały rozpoznane kwestie teleologii i aksjologii wychowania systemów filozoficzno-religijnych Dalekiego Wschodu, takich jak taoizm, zwłaszcza jego nurt daojia, oraz konfucjanizm i neokonfucjanizm, a także – wstępnie – sześciu szkół chińskiej mahajany, ponadto poczyniłem starania, aby wykazać analogie zachodzące między nimi a wartościami zachodnich kierunków pedagogicznych. Poświęciłem tej problematyce badawczej kilkadziesiąt lat badań, w rezultacie czego powstały monografie i liczne artykuły, w tym moje dysertacje: doktorska (częściowo) i habilitacyjna (w całości). W końcowej części książki zamieszczam dwie listy publikacji mojego autorstwa, pierwszą – powiązanych z buddyzmem, drugą – z innymi systemami filozoficzno-religij-nymi Dalekiego Wschodu, które mogą stanowić dodatkową lekturę dla zainteresowanego odbiorcy, zwłaszcza że są w większości dostępne w Internecie.
Poznanie celów i wartości wychowawczych zawartych w wy-mienionej sutrze stwarza możliwość wzbogacenia wiedzy pedagogicznej w zakresie badań podstawowych, dotyczących rozumienia
8 WSTĘP
wychowania i samowychowania człowieka w kulturach świata. Po-siadając taką wiedzę, pedagogika jako nauka może przekroczyć zachodnie standardy budowania swej teorii wychowania, kierując się w stronę wiedzy bardziej uniwersalnej. Proponowana monografia dotycząca teleologii i aksjologii pedagogicznej nieznanego pedagogice i ważnego dzieła buddyzmu mahajany, posiadającego, jak sy-gnalizują przedstawiciele innych nauk, znaczące walory pedago-giczne, stanowić może kolejny przyczynek w próbie stworzenia bardziej holistycznego obrazu wychowania i samowychowania człowieka oraz ich roli w jego rozwoju.
Podobnie jak moja poprzednia monografia i zarazem praca ha-bilitacyjna – Taoistyczne, konfucjańskie i zachodnie koncepcje pedago-giczne (Częstochowa 2015) – niniejsza praca opiera się na metodach badań hermeneutycznych i porównawczych, stosowanych w peda-gogice. W badaniach hermeneutycznych początkowo stawia się je-den problem badawczy, który jest rozwiązywany w trakcie tworze-nia dzieła, a postępowanie hermeneutyczne ujawnia pewne odpo-wiedzi, ale też wyłania kolejne problemy badawcze. Zatem pier-wotny problem badawczy stanowi pytanie: jakie wartości pedago-giczne zawiera Sutra Lotosu oraz z jakimi założeniami kierunków pedagogiki zachodniej one korespondują?
Przy opracowywaniu kolejnych rozdziałów pracy wyłoniły się dalsze problemy badawcze, bardziej szczegółowe, jak np.: Czym jest buddyzm mahajany? Jaka jest jego geneza i rozwój? Jakie są jego główne kategorie, doktryna, szkoły i literatura? Czym jest i jaką rolę odgrywa w buddyzmie mahajany Sutra Lotosu? Jakie są wyniki naj-nowszych badań naukowych nad Sutrą Lotosu? Na jakie metody i treści wychowania i nauczania wskazuje sutra? Jakie metafory wy-chowania zawarto w jej poszczególnych częściach i rozdziałach? Dlaczego niektórzy buddyści kontrowersyjnie, czy wręcz skrajnie, interpretowali jej nauki? Jakie analogie występują między warto-ściami pedagogicznymi sutry a założeniami i wartościami zachod-
WSTĘP 9
nich kierunków pedagogicznych, zwłaszcza tych posiadających ko-notacje humanistyczne?
Badania hermeneutyczne stosowane w pedagogice mogą po-móc w ujawnieniu ukrytych wartości pedagogicznych sutry, a ba-dania porównawcze stosowane w pedagogice, dzięki wyodrębnie-niu metainstrumentów „porównawczych” (którymi są określone ka-tegorie i wartości pedagogiczne), wskazać na związki z teleologią i aksjologią wychowania kierunków pedagogiki zachodniej. Tym samym umożliwia się integrowanie wiedzy pedagogicznej orien-talnej i okcydentalnej, co jest kolejnym ważnym celem monografii.
Postępowanie hermeneutyczne, zwłaszcza odwołanie się do tzw. koła czy spirali hermeneutycznej, wymaga ciągłego oscylowa-nia pomiędzy tym, co subiektywne, a tym, co obiektywne, pomię-dzy tym, co wewnątrz, a tym, co na zewnątrz. Umożliwia to – dzięki odwoływaniu się zarówno do własnego doświadczenia, my-śli i przeżyć, a nawet intuicji badacza, jak również nagromadzonej i zgłębianej wiedzy naukowej oraz wyciąganych wniosków – wcho-dzenie na coraz wyższe poziomy rozumienia zagadnienia.
Poszczególne rozdziały dzieła, jak to ujawnia spis treści mono-grafii, oprócz problematyki i zawartości już wcześniej przedstawio-nej, w szczególności skupiają się na rozpoznaniu walorów pedagogicznych w odniesieniu do poszczególnych części (rozdziałów) su-try, w których metaforycznie zawarto opis i działanie upaja-kauśa-lja (upāya-kauśalya), czyli zastosowanych metod i środków pedagogicznych (w nauczaniu buddyzmu). Materiał badawczy (ujęty również w załączonej Bibliografii i wspomniany w rozdziale pierwszym) to nie tylko różne wersje i tłumaczenia Sutry Lotosu, jak trudno dostępne powielaczowe wydanie polskie Potrójnej Sutry Lotosu, dotarcie do którego trwało dwa lata i wymagało szeroko za-krojonych poszukiwań (m.in. w polskich wspólnotach buddystów), oparte na angielskim wydaniu – The Threefold Lotus Sutra w prze-kładzie Bunnō Katō i innych uczonych japońskich, wydane przez
10 WSTĘP
Kosei Publishing Company, amerykańskie wydanie The Lotus Sutra w przekładzie Burtona Watsona, w wydawnictwie Columbia University Press oraz uwzględnione już podczas pisania monografii internetowe wydanie The White Lotus of the Good Dharma, bazujące na tybetańskiej wersji sutry i tłumaczone na bieżąco przez Pe-tera Alana Robertsa. Są to również opracowania naukowe uczonych – specjalistów wielu dyscyplin nauki, lingwistów, filologów obcych i tłumaczy, filozofów i kulturoznawców, a także religio-znawców obcych i nielicznych polskich, dotyczące samej sutry, buddyzmu mahajany, a także kontekstu społeczno-kulturowego badanego przedmiotu, ponadto monografie i artykuły polskich i obcych naukowców dotyczące problematyki wychowania na Dalekim Wschodzie, jak również samej teorii wychowania, szczególnie zaś teleologii, aksjologii i antropologii pedagogicznej, a także epistemologii i metodologii badań jakościowych.

W wyniku szerokiego zainteresowania, jakie wzbudziła moja metoda wychowania dzieci, wydano pewne książki, które mogą się wydawać Czytelnikom autorytatywnymi wykładami systemu Montessori. Pragnę zdecydowanie stwierdzić, że niniejsza praca jest jedynym autentycznym podręcznikiem metody Montessori, a jedynymi innymi autentycznymi lub autoryzowanymi moimi pracami są Metoda Montessori i Antropologia Pedagogiczna. dr Maria Montessori *** Dzieci muszą rosnąć nie tylko w ciele, ale także rozwijać się w duchu, a matka pragnie śledzić tajemniczą podróż duchową ukochanego dziecka, które jutro będzie inteligentnym, boskim stworzeniem, dorosłym człowiekiem. Aż do dnia dzisiejszego małe dziecko nie otrzymało racjonalnej pomocy w wypełnieniu tego żmudnego zadania. Jeśli chodzi o rozwój psychiczny dziecka, znajdujemy się w okresie równoległym do tego, w którym życie fizyczne pozostawione było na łasce przypadku i instynktu - w okresie, w którym śmiertelność niemowląt była plagą. To właśnie za pomocą naukowych i racjonalnych środków musimy ułatwić tę wewnętrzną pracę psychicznego przystosowania, która ma się dokonać w dziecku. Pracę, która w żadnym wypadku nie jest tym samym, co "jakakolwiek fizyczna praca lub produkcja". Jest to cel, który leży u podstaw mojej metody wychowania i z tego powodu niektóre zasady, które w niej wyrażam, wraz z tą częścią, która dotyczy techniki ich praktycznego zastosowania, nie mają charakteru ogólnego, lecz odnoszą się do szczególnego przypadku dziecka w wieku od trzech do siedmiu lat, tj. do potrzeb formacyjnego okresu życia. Moja metoda jest naukowa, zarówno w swej istocie, jak i w swym celu. Służy ona osiągnięciu bardziej zaawansowanego etapu postępu, nie tylko w kierunkach materialnych i fizjologicznych. Jest to próba dokończenia kursu, który higiena już obrała, ale dotąd został przyjęty jedynie przy leczeniu zaniedbań od strony fizycznej. dr Maria Montessori

Niniejsza publikacja jest efektem czteroletniej pracy z pacjentami z zaburzeniami głosu. Wykorzystanie elementów techniki śpiewu klasycznego z indywidualnym dostosowaniem do możliwości ćwiczącego może stanowić uzupełnienie i urozmaicenie terapii foniatrycznej oraz fizykoterapeutycznej chorych z dysfoniami czynnościowymi i organicznymi.

Rehabilitacja chorych z zaburzeniami głosu jest istotną częścią ich leczenia. Wobec zwiększającej się liczby zachorowań wśród wielu grup zawodowych ważna jest optymalizacja metod rehabilitacyjnych.

Przeprowadziłam badania nad zastosowaniem elementów śpiewu klasycznego w rehabilitacji 56 kobiet i mężczyzn wieku od 18 do 57 lat ze średnią wieku 35,8 roku, u których wystąpiły zaburzenia głosu na tle czynnościowym i organicznym. Większość z nich pracowała w zawodzie nauczycielskim. Każdy pacjent zrealizował minimum 3 jednogodzinne spotkania.

Wykonałam rutynowe badanie narządu głosu i czasu fonacji oraz komputerowe pomiary pola głosowego przed i po zakończeniu terapii. Stwierdziłam istotną statystycznie poprawę wielkości pola głosowego i średniego czasu fonacji. Rodzaj zaburzeń, muzykalność i wiek przy indywidualizacji programu ćwiczeń nie miały wpływu na wyniki rehabilitacji.

Wprowadzenie elementów techniki śpiewu klasycznego do rehabilitacji chorych z zaburzeniami głosu może stanowić uzupełnienie terapii foniatrycznej i fizykoterapeutycznej.

Generalnie należy podkreślić, iż badania monitorujące jakość życia jednostek bezrobotnych winny być niezwykle ważne; posiadanie przez decydentów polityki społecznej oraz społeczności lokalnych informacji o grupach, które przez fakt pozostawienia ich poza marginesem zainteresowań stosownych służb społecznych, podlegają marginalizacji. […] Pozytywną stroną monografii jest jej interdyscyplinarność, wykorzystanie teorii koncepcji psychologicznych, […] biologicznych i medycznych, […] Imponująca jest także interdyscyplinarna literatura […]. Pragnę dodać, iż monografia autorstwa Pana Prof. zw. dra hab. Janusza Kirenki i Pani dr Marleny Dudy jest źródłem informacji dotyczących istotnych wymiarów zjawiska bezrobocia w Polsce. […] W związku z interdyscyplinarnym ujęciem najbardziej fundamentalnych problemów zagrożenia utraty jakości życia ludzkiego […] z powodu bezrobocia praca dostarcza przesłanek empirycznych do praktycznej pracy z bezrobotnymi [z recenzji prof. zw. dr hab. Krystyny Marzec-Holki Uniwersytet Warszawski]