Model biblioteki aktywnie promującej książkę dziecięcą

Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” poświęcony jest systemom i narzędziom komunikacji naukowej – problematyce, która znalazła już swoje miejsce w obszarze badań humanistycznych i społecznych. Przygotowany tom dotyczy wybranych aspektów tego zagadnienia; składa się na niego siedem oryginalnych prac.
Edyta Gałuszka w pracy Repozytorium instytucjonalne jako narzędzie komunikacji naukowej i promocji nauki przybliża założenia idei Open Access przyczyniającej się do popularyzacji wiedzy oraz jej rozwoju. Na przykładzie Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia sposób funkcjonowania repozytoriów, korzyści płynące z publikowania w otwartym dostępie oraz wskazuje miejsce, jakie repozytoria instytucjonalne mogą zajmować w komunikacji naukowej. Trwająca obecnie rewolucja informacyjna przenosi masową komunikację społeczną do sieci Internet. Anna Kamińska zwraca uwagę na fakt, że w przypadku społeczności o formalnych związkach współpracy (zwłaszcza badawczych i naukowych) „tradycyjne” narzędzia komunikacji w sieci, jak poczta elektroniczna czy komunikatory społeczne, mogą być niewystarczające i aby zapanować nad ryzykiem powstania chaosu informacyjnego, proponuje wykorzystanie specjalizowanych internetowych narzędzi komunikacji, których przykłady omawia w opracowaniu Internetowe narzędzia komunikacji – czyli jak zapanować nad chaosem informacyjnym. Z kolei Adriana Piechota w artykule Social media – sprawne narzędzie komunikacji w środowisku naukowym, w celu pokazania m.in. możliwości popularyzowania, reklamowania niekomercyjnych działań o charakterze naukowym w Internecie analizuje profile naukowe wybranych instytucji i poddaje ocenie ich konta na dwóch dużych portalach społecznościowych: Instagram oraz Facebook. Najbardziej znanym i uznanym narzędziem komunikacji naukowej są czasopisma naukowe. Anna Matysek w pracy Cytowania dokumentów elektronicznych w wydawnictwach naukowych porusza problematykę stylów cytowania i narzędzi do zarządzania bibliografią. Przedstawia m.in. wyniki analizy stosowania norm i standardów opisów bibliograficznych dokumentów elektronicznych przez wybrane wydawnictwa naukowe; porównuje publikowane na stronach internetowych wydawnictw instrukcje dla autorów, systemy powołań, zasady tworzenia przypisów bibliograficznych i sprawdza ich zgodność z normą PN-ISO 690. W artykule „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” narzędziem popularyzowania nauki (analiza bibliometryczna czasopisma) Marta Gawlik i Anna Gawinek przedstawiają wyniki przeprowadzonej analizy bibliometrycznej tego periodyku. „Tradycyjny” rodowód cechuje także inne narzędzie ułatwiające komunikację w nauce – bibliografię. Wyniki analizy bibliometrycznej pewnego wycinka bibliografii poloników prezentuje Katarzyna Janczulewicz w pracy Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w latach 2001–2014 w krajach sąsiadujących z Polską. Raport z przeprowadzonego badania.
Tom zamyka komunikat Agnieszki Magiery: Retrokonwersja i tworzenie dostępów do pełnych tekstów – stare i nowe zadania dla bibliografii regionalnych. Autorka opisuje architekturę bazy Bibliografia Regionalna oraz przedstawia problemy i rozwiązania związane z trwającą retrokonwersją dawnych opisów bibliograficznych i tworzeniem sieciowych połączeń pomiędzy rekordami bibliograficznymi a pełnymi tekstami – publikacjami w bibliotekach cyfrowych.
Każdy zeszyt „Nowej Biblioteki” uzupełnia przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 4/2017 opublikowano siedem sprawozdań z konferencji naukowych odbywających się w Polsce od maja do sierpnia 2017 r. oraz recenzje trzech interesujących książek, które autorki omówień rekomendują czytelnikom.

Publikacja stanowi zbiór studiów poświęconych m.in. kształceniu kompetencji archiwistów w kontekście potrzeb i funkcji społecznych archiwów, nowym trendom w edukacji i ich zastosowaniom w dydaktyce archiwistyki, kształceniu „archiwistów cyfrowych”, a także roli i programom nauk pomocniczych historii w kształceniu archiwistów.

Powstanie nowego nośnika i nowych technologii umożliwiających zapis i gromadzenie informacji w formie cyfrowej pozwala postawić pytanie: czy możliwe jest wyodrębnienie nowego nurtu refleksji określonego mianem archiwistyki cyfrowej?
Wiążą się z nim dalsze problemy:
• Czy nowy nośnik wymaga rewizji dotychczasowych teorii archiwalnych, np.. Pojęć podstawowych, takich jak zespół, czy też powinny one pozostać niezmienione?
• Czy tego typu zapisy wymagają wypracowania nowej sieci pojęć?
• Czy w dobie nieograniczonej multiplikacji zapisu można wiązać go z miejscem powstania i stosować zasadę pertynencji archiwalnej?
• Jak nowy nośnik i technologie wpływają na granice zespołu i jego strukturę?
• Jakie metody mogą służyć badaniom autentyczności i wiarygodności zapisu, co wpływa na jego integralność?
• Czy nadal niezbędne jest wartościowanie i selekcja dokumentacji?
• Po jakim czasie należy ją prowadzić?
• Jak powinny zostać zorganizowane systemy zarządzania dokumentacją?
• Czy możliwe jest stosowanie w tym zakresie standardów międzynarodowych, takich jak Moreq?

Pojawiają się też kluczowe pytania z zakresu dydaktyki:
• Czy kształcenie w tym zakresie powinno zostać wyodrębnione, czy – przeciwnie – połączone z archiwistyką klasyczną?
• Jaki kształt powinny przybrać programy, treści, metody, jakie pomoce dydaktyczne należy tworzyć i jaką rolę powinny pełnić w procesie kształcenia?

Pytań będzie zapewne przybywać w miarę nowych doświadczeń, rozwoju technologii i nowych funkcji społecznych. Będą one otwierać nowe kierunki badawcze.

W rozważaniach zawartych w niniejszym zbiorze studiów podjęto próbę odpowiedzi na wiele z powyższych kwestii. Nie wyznaczają one jednak kresu refleksji w tej dziedzinie wiedzy, wręcz przeciwnie – nowe doświadczenia wymagać będą budowania nowych modeli teoretycznych i poszukiwania coraz bardziej efektywnych systemów zarządzania dokumentacją i gromadzoną informacją.

******

Digital Archiving and Auxiliary Sciences of History in Archival Education. The Problems of Teaching Archiving

A collection of studies on, among others, developing the competences of archivists in the context of needs and social functions of archives, new trends in education and their application to teaching archiving and educating “digital archivists”. The publication also discusses programs of auxiliary sciences of history and their role in educating archivists.

Publikacja Biblioteki i archiwa na jednolitym rynku cyfrowym powstała we współpracy z Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym

Spis treści

Rafał T. Prinke, Krzysztof Wisłocki
Cyfryzacja bibliotek: początki i teraźniejszość . 7
Grzegorz Gmiterek
Biblioteka w środowisku społecznościowego internetu
i interaktywnych technologii (w 2017 r.) . 27
Marek Konstankiewicz
Status prawny narodowego zasobu archiwalnego . 45
Katarzyna Chałubińska-Jentkiewicz
Depozyt filmowy jako realizacja interesu publicznego w kinematografii 57
Aneta Januszko-Szakiel
Długoterminowa archiwizacja polskich zasobów cyfrowych
w teorii i praktyce . 75
Jacek Sobczak
Otwarte zasoby. Miraże wolności wobec gorsetu prawa . 101
Ksenia Kakareko
Biblioteki wobec restytucji dóbr kultury. Wyzwania i dylematy . 131
Katarzyna Błeszyńska
Wynagrodzenie z tytułu użyczania utworów przez biblioteki publiczne 169

Michał Urbańczyk
Tomasz Jefferson jako duchowy ojciec Biblioteki Kongresu USA . 187
Paweł Trojanek
Problemy podatkowe w funkcjonowaniu bibliotek i archiwów . 201
Robert Kaczmarczyk
Czy działalność bibliotek i archiwów podlega kontroli? . 223
Paweł Janicki
Biblioteki w Szwecji . 239

Urodził się w Łodzi w 1884 r. W latach 1905-1913 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod okiem mistrza Wojciecha Weissa. Studia skończył z wyróżnieniem w postaci srebrnego medalu za obraz „Martwa natura”. Malarstwa uczył się także za granicą: w 1911 r. w Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, a w okresie 1913-1914 w Akademii Juliana w Paryżu. W 1920 r. przeniósł się z Łodzi do Torunia, gdzie pozostał do końca życia. Do 1931 r. pracował jako nauczyciel rysunków i prac ręcznych w Seminarium Nauczycielskim Męskim, w czasie okupacji skutecznie ochronił przed zniszczeniem swój książkowy i artystyczny dobytek, w latach 1946-1950 był adiunktem na Wydziale Sztuk Pięknych UMK. Malarz, bibliofil, postać znacząca w życiu kulturalnym Torunia. Zgromadzony przez niego księgozbiór, liczący ponad 10 tys. tomów, należał do największych w mieście. Pod koniec życia 7 tys. tomów przekazał jako dar Bibliotece UMK. Mniej aktywny był jako malarz, zwłaszcza w okresie międzywojennym. Brak artystycznych efektów na miarę jego młodzieńczych planów oraz marzeń z czasów studiów, przypadających na epokę Młodej Polski, przeżywał jako życiową porażkę. Powodów jego artystycznego niespełnienia było wiele. Jednym z nich była jego społecznikowska natura. Z pasją oddawał się różnym inicjatywom artystycznym oraz kulturalnym – był współzałożycielem kilku towarzystw: Konfraterni Artystów (1920) – pełnił w niej m.in. najwyższą funkcję majstra, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (1921), Towarzystwa Bibliofilów im. J. Lelewela (1926), Związku Polskich Artystów Plastyków (1945) – był jego pierwszym prezesem. Zmarł w Toruniu w 1965 r.

W 1970 roku do publicznej obrony pracy doktorskiej przystąpiła Hanna Tadeusiewicz, obecnie już Profesor. Od tego wydarzenia minęło 50 lat. Monografia została opracowana z myślą o dostojnej Jubilatce, która poprzez swoją osobowość, pracowitość, systematyczność oraz liczne prace naukowe i organizacyjne w bardzo istotny, niezwykle pozytywny sposób wpłynęła na rozwój i kształt polskiej nauki o książce i bibliotece. Bibliologia i informatologia, dyscyplina funkcjonująca pod tą nazwą w obszarze nauk humanistycznych w latach 2011–2018, po reformie została włączona do nauk społecznych, tworząc wspólny obszar badawczy z szeroko pojętymi naukami o komunikacji społecznej i mediach. Naukowcy zajmujący się przedmiotami badań przynależącymi do bibliologii i informatologii wciąż jednak piszą teksty z pogranicza nauk humanistycznych i społecznych, koncentrując się na mediach (do których należy zaliczyć też książkę i bibliotekę), komunikacji społecznej, ale także na kulturze i historii, czasem na literaturze i języku. W publikacji zawarto teksty o charakterze interdyscyplinarnym, a wśród autorów znaleźli się bibliolodzy, informatolodzy, literaturoznawcy, historycy, językoznawcy i kulturoznawcy. Z pewnością zebrane w tomie artykuły okażą się wartościową lekturą dla badaczy i pasjonatów nauk humanistyczno-społecznych. Publikacja adresowana jest przede wszystkim do środowiska naukowego, ale również do studentów, bibliotekarzy i nauczycieli.

Rozwój humanistyki cyfrowej spowodował (…) skupianie na niej coraz większej uwagi informatologów. Dotychczas nowoczesna, oparta na nowych technologiach, działalność informacyjna w nauce w znacznie większym stopniu dostosowywana była do potrzeb badaczy z zakresu nauk ścisłych, technicznych i medycznych aniżeli do potrzeb humanistów, długo manifestujących przywiązanie do tradycyjnych źródeł informacji i metod badawczych. Zmiana tej postawy, z jednej strony widoczna w zachowaniach i praktykach nowego pokolenia badaczy humanistyki, a z drugiej – ewokowana przez coraz szerszy i coraz łatwiejszy dostęp do kolekcji cyfrowych kopii źródeł do badań humanistycznych oraz technologii informatycznych do ich eksploracji, stawia przed informatologami nowe wyzwanie: ustalenie potrzeb e-humanistów w zakresie usług informacyjnych oraz wypracowanie dostosowanych do nich metod, narzędzi i praktyk w zakresie działalności informacyjnej.(…)

Zebrane w książce artykuły podejmują różne wątki i aspekty dopiero kształtujących się powiązań między rozwijającą się humanistyką cyfrową i informatologią, która w coraz większym zakresie włącza do obszaru swoich badań potrzeby tej nowej dziedziny z obszaru usług informacyjnych, narzędzi informacyjnych i edukacji informacyjnej. Nie ulega wątpliwości, że dostosowanie usług informacyjnych i ich instrumentarium do potrzeb dynamicznie rozwijającej się cyfrowej nauki, w tym humanistyki cyfrowej, jest zagadnieniem dużej wagi i będzie przedmiotem coraz liczniejszych badań także polskich informatologów.

(ze wstępu)