Nadzieja radykalna Etyka w obliczu spustoszenia kulturowego

Wydanie najczęściej poszukiwanego tekstu Arystotelesa!

Podstawowe dzieło moralne wydane po śmierci Filozofa przez jego syna Nikomacha. Arystoteles zawarł w nim zasady ludzkiego postępowania według wskazań moralnych, uznając, iż dobro i szczęście są najwyższymi wartościami. Człowiek powinien dążyć do osiągnięcia tego stanu przez harmonię, umiarkowanie i cnotę (arete).

Etyka praktyczna wobec głośnych spraw medialnych
Codzienne wiadomości zawierają sensacyjne historie z całego świata – historie, które prowokują do zadawania sobie złożonych pytań moralnych. W tej książce zespół filozofów związanych z Centrum Etyki Praktycznej Uehiro, działającym przy Uniwersytecie w Oksfordzie, podejmuje szeroki zakres spornych zagadnień etycznych – od zabawnych po szokujące – w przystępnych, choć nieraz kontrowersyjnych artykułach. W przeciwieństwie do klasycznej metodologii filozofii, zamiast abstrakcyjnych eksperymentów myślowych za punkt wyjścia do rozważań służą autorom rzeczywiste wydarzenia, najczęściej znane czytelnikom z sensacyjnych doniesień medialnych. Książka omawia też zupełnie nowe zagadnienia moralne wynikłe wskutek rozwoju technologii, jak oczernianie w Internecie, dzieci mające troje rodziców, blokowanie reklam czy bycie nieuprzejmym wobec telemarketerów.
Aktualność i oryginalność zawartych tu przemyśleń sprawią, że ponownie zastanowisz się nad osądami moralnymi, które – najczęściej bezrefleksyjnie – wydajesz na co dzień.
„Filozofia kontra świat to książka pełna dowodów na to, że bez filozofii nie sposób zrozumieć wyzwań, dylematów i kontrowersji współczesnego świata i najbliższej przyszłości. Wśród autorów znajdziemy sporo głośnych nazwisk, takich jak Ch. Korsgaard i J. Savulescu. Książka jest tak zasobna w pytania i argumenty, błyskotliwe wywody i hipotezy, że przyda się każdemu wykładowcy i studentowi filozofii, posłuży też z pewnością za podręcznik adeptom wielu innych nauk, od prawa i socjologii po nauki o życiu i nauki eksperymentalne, od ekologii po gender studies. Będzie przydatna również nauczycielom filozofii i etyki. Powinna trafić do każdej biblioteki uniwersyteckiej”.
Prof. zw. dr hab. Ewa Nowak
Kierownik Zakładu Etyki Wydziału Filozoficznego UAM
„Książka jest bardzo ciekawa i realizuje w sposobie prezentacji tematów tę samą metodę szybkiego i krótkiego omawiania trudnych spraw, której broni w teorii. Jest to świeże i obiecujące podejście. […] Nie znajdziemy tu gwarantowanych rozwiązań, ale książka roi się od ciekawych pomysłów i zachęca, by sprawdzić, który z nich zasługuje na poważne potraktowanie. Czasem to są niebezpieczne pomysły, ale nie powinny nikogo zrażać, ponieważ autorzy nie proponują, by ich pomysły stosować natychmiast. Proponują, abyśmy zechcieli je przemyśleć i przedyskutować, zanim je odrzucimy.”
Prof. zw. dr hab. Jacek Hołówka
Autor Etyki w działaniu (Prószyński i S-ka, 2002),
Redaktor naczelny “Przeglądu Filozoficznego”

Minimia moralia Andreia Pleşu to traktat etyczny w najlepszym znaczeniu tego słowa. Pisany z żarliwością, utrzymany w stylu eseistycznym, daleki od suchej, spekulatywnej etyki uniwersyteckiej, korzystający zarówno z filozoficznej tradycji zachodniej – od Platona po Heideggera i Noikę – jak i z sapiencjalnego pisarstwa wschodnich ojców Kościoła, zarówno z filozofii, jak i z wielkich dzieł literatury, jest, zgodnie ze słowami autora, „poradnikiem dla syna marnotrawnego, nieaktualnym dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. Tytułowe pojęcie odstępu, bliskie ponowoczesnej różnicy, oznacza tu obszar pośredni, rozciągający się pomiędzy absolutem a przygodnością, instynktem a świętością, immanencją a transcendencją, absolutyzmem a relatywizmem, bezpośredniością pulsującej tkanki życia a sztywnością czystych, „odcieleśnionych” pojęć. Obszar ten, jak dowodzi autor, to właściwa dziedzina człowieka, jedyna, w której może on zamieszkać, i jednocześnie jedyna, w której możliwa jest etyczność. Stąd tytułowa propozycja minimalizmu etycznego, pojętego nie jako uchylanie się od moralnych decyzji, ale jako życie codzienną, drobną moralnością, którą jednak można uczynić sprawą wielką. Książka zrobiła międzynarodową karierę, przełożono ją na język niemiecki, francuski, szwedzki, węgierski i słowacki. Cytaty: „Etyka zaczyna się tam, gdzie zdrowy rozsądek wkracza w kryzys i stwierdza, że wszystkie zasady, które mechanicznie recytował w imię swej złudnej moralnej kompetencji, przestały już obowiązywać”. „Etyka więc to heroiczna próba odtworzenia absolutu z fragmentów jego milczenia, znalezienia prawa, w imię którego można z godnością przeżywać ukrycie prawdziwego prawa. Etyka jest dyscypliną zrodzoną z oddalenia od absolutu, jest sposobem administrowania tym oddaleniem”. „Etyka to poradnik dla syna marnotrawnego, nieaktualny dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. „Etyka żywej prawdy (prawdy wyboru, nie zaś prawdy rozumowania) to etyka, w której przenikają się cnoty intelektualne i cnoty moralne tak, aby ani ścisłość pojęć nie rozmywała się w obliczu z trudem dającego się klasyfikować życiowego konkretu, ani też proliferacja konkretu, afektów, tego, co bezpośrednie, nie zaćmiewała „poprawnego myślenia”. Zmierzamy w ten sposób ku etyce ciepłego światła, różnej od lodowej, błyszczącej zimnym światłem etyki filozofów uniwersyteckich”.

Erich Fromm (1900-80) – amerykański socjolog, psycholog i filozof pochodzenia niemieckiego, twórca psychoanalizy humanistycznej, intelektualista uznawany za jednego z najwybitniejszych humanistów XX wieku, autor kilkudziesięciu książek, w tym tak ważnych jak „Ucieczka od wolności”, „Zapomniany język”, „Mieć i być”, „Patologia normalności”, „Zdrowe społeczeństwo”, „Pasje Zygmunta Freuda” czy właśnie „O byciu człowiekiem”. Trzeba przy tym pamiętać, że Fromm był nie tylko wybitnym humanistą, uczonym, ale także człowiekiem niezwykle zaangażowanym w bieżące społeczne problemy. Jak pisze Mirosław Chałubiński jego twórczość to zintelektualizowana artykulacja lęków nurtujących współczesne społeczeństwa, a zarazem rodzaj przewodnika po trudnych sprawach współczesnego świata. Dodajmy może – nie tylko przewodnik, ale może nawet poradnik – jak zachować godność we współczesnym świecie, co powinno nas skłaniać ku humanzmowi, a co nas we wsp. świecie odrzucać i dlaczego. I choć Fromm pisał tę książkę blisko 40 lat temu to pozostaje ona ciągle niezwykle aktualna.

Publikacja jest efektem konkursu literackiego Mój pierwszy i sto pierwszy dzień w Polsce. Zrodziła się z potrzeby tworzenia literackich reprezentacji ukraińskiego doświadczenia migracyjnego w Polsce. Zawiera 14 nagrodzonych i wyróżnionych w konkursie prac. Całość wzbogacona została o materiały z projektu badawczego Kamili Juruć Miejsca w mieście. Tom zawiera wybrane teksty, które najpełniej reprezentują złożoność doświadczenia, jakie stało się udziałem ukraińskich migrantów w Polsce. Część z nich powstała w języku polskim, natomiast teksty ukraińskojęzyczne ukazują się w tłumaczeniu.

We współczesnej filozofii dominuje przekonanie, że argumentacja transcendentalna, której źródłową intencją było odkrywanie koniecznych warunków doświadczenia, nie jest zdolna do urzeczywistnienia swojego podstawowego celu. U podstaw zainteresowania tą dość specyficzną operacją teoretyczną leżała nadzieja związana z chęcią uporania się z różnorako rozumianym sceptycyzmem. Niejasności związane z jej statusem – jej strukturą, formalną i materialną poprawnością oraz właściwą interpretacją jej konkluzji – doprowadziły do rozpowszechnienia się poglądu, zgodnie z którym rozumowania transcendentalne nie mogą gwarantować prawdziwości tezom o świecie. Prezentowana praca jest z jednej strony krytyczną analizą kluczowych momentów współczesnej debaty o prawomocności argumentacji transcendentalnej, z drugiej zaś szczegółową interpretacją tych fragmentów filozofii Kanta i Fichtego, które są relewantne dla problematyki związanej z funkcją i potencjałem teoretycznym takich rozumowań. Zdaniem autora charakterystyczny dla współczesnej interpretacji rozumowania transcendentalnego zabieg detranscendentalizacji, czyli próba zachowania ich prawomocności bez jednoczesnej akceptacji idealizmu transcendentalnego, jest skazany na niepowodzenie. Broni on tezy, że argumentacja transcendentalna jest w istotowy sposób związana z idealizmem transcendentalnym. Taki wniosek nie może się spotkać z aprobatą współczesnych filozofów, interesujących się tą problematyką, ponieważ zakładają oni, że warunkiem poprawności argumentacji transcendentalnej jest brak implikacji o charakterze idealistycznym. Zdaniem autora formułowanie takiego warunku jest czysto arbitralnym zabiegiem, u którego podstaw leży w dużej mierze wadliwa interpretacja idealizmu transcendentalnego.