Narracja W Powieści Graficznej

Parafrazując tytuł klasycznego filmu, można by powiedzieć, że kryminał zostawia ślad. I takie właśnie ślady interesują autorów tej monografii. Mowa więc o zapachu (ściślej: o „zgniliźnie”) jako ważnym tropie w twórczości Joanny Chmielewskiej. A także o roli dźwięku i doznań audytywnych w pewnej powieści Anatola Sterna. Zarazem propozycja badawcza zaprezentowana w książce poszerza pojęcie „kryminału” i wykracza poza pola podstawowych skojarzeń. Badacze mówią o nim w kontekście klasyki rocka i polskiego hip-hopu, eksplorują obszar paratekstów (niezwykle interesujący artykuł o czołówkach seriali kryminalnych) oraz hipertekstu. Nie stronią także od uwag genologicznych, choć tradycyjne literaturoznawstwo ustępuje tu miejsca komparatystyce kulturoznawczej. Nie mam wątpliwości, że publikacja ta spotka się z dobrym przyjęciem przez czytelników interesujących się kryminałem jako fenomenem nie tylko współczesnej kultury. (prof. Mariusz Czubaj)

Dwutomowa publikacja: Literatura a religia – wyzwania epoki świeckiej to pierwsze w języku polskim kompendium wiedzy z zakresu badań nad relacją „literatura a religia” na miarę humanistyki XXI wieku. O jej randze decyduje międzynarodowy i różnorodny zespół, w którym znaleźli się najwybitniejsi badacze związków literatury i religii, a także światowej sławy myśliciele, zajmujący się konsekwencjami procesów „odczarowania”. Temu pionierskiemu projektowi patronuje Charles Taylor, którego monumentalne studium A Secular Age („Epoka świecka”) zrewolucjonizowało studia nad religią w XX i XXI wieku, wykazując, że modernizacja nie eliminuje religii, a świeckość wynika z opcjonalności religijnych światopoglądów, a nie z ich anachronizmu. W pierwszym tomie (metodologicznym) znalazły się teksty dotyczące różnych szkół i sposobów badania literatury i religii. Obok artykułów problemowych są tu zapisy dyskusji z uczonymi oraz odpowiedzi na ankietę z pytaniami dotyczącymi związków literatury i religii. Wśród autorów są m.in.: Agata Bielik-Robson, Aleksander Fiut, Wojciech Gutowski, David Jasper, Hans Joas, Zdzisław Łapiński, Michał Paweł Markowski, Michał Masłowski, Thomas Pavel, Stefan Sawicki, Tadeusz Sławek, Karol Tarnowski, Charles Taylor, Jean Ward oraz Ireneusz Ziemiński. Książka jest adresowana do humanistów reprezentujących różne dyscypliny (literaturoznawstwo, religioznawstwo, filozofia religii, socjologia religii), których interesuje wszechstronne i wolne od uprzedzeń ujęcie obecności religii w kulturze współczesnej. Od czasów T. S. Eliota humanistyka wskazuje na głód „sacrum autentycznego” i osamotnienie człowieka w obliczu już nie tyle ukrytego, co ukrywającego się Boga. W drugiej połowie XX wieku miejsce tradycyjnej chrześcijańskiej refleksji nad Słowem zajmuje rozważanie milczenia Boga wobec tragedii Zagłady, która nieodwołanie zmieniła nasze myślenie o języku, rozumienie sztuki, świadomość etyczną i religijną. Na tym właśnie gruncie wyrosła współczesna myśl postsekularna. Jej reprezentanci nie mówią jednym głosem, lecz odkrywają przed nami lokalne, kulturowo uwarunkowane narracje, w których na pierwszy plan wysuwa się potrzeba poszukiwania „Królestwa Bożego” i miłości bliźniego. Zebrane w tomie komentarze wprowadzają czytelnika w klimat ważnej debaty, stanowiąc zarazem doskonały przewodnik po meandrach współczesnej myśli postsekularnej. Prof. Małgorzata Grzegorzewska Mamy tu do czynienia z pracą o imponującym rozmachu. Grono wybitnych postaci światowej i polskiej humanistyki prowadzi na kartach tej książki debatę o kluczowych problemach literatury i religii, dyskusję, dla której punktem wyjścia jest kategoria postsekularyzmu, wykraczająca poza stricte literackie pole. Różnorodność tematów, ale też form wypowiedzi sprawia wrażenie, że rzecz naświetlona została wielostronnie i wyczerpująco. Co jednak ważniejsze, całość stanowić może mocny impuls pozwalający nadać sakrologii literackiej na najbliższy czas nową dynamikę. Z recenzji prof. dra hab. Wojciecha Kruszewskiego

W połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku we Francji rozpoczyna się nie tylko rewolucja społeczna i obyczajowa, której kulminacją jest maj 1968 roku, ale również prawdziwa rewolucja w dziedzinie badań humanistycznych, przebiegająca pod znakiem strukturalizmu i semiotyki. Niepoślednią rolę odgrywa w tej rewolucji młoda Bułgarka, która kilka lat wcześniej przybyła do Paryża, aby pracować nad doktoratem. Séméiotike to jej pierwsza książka, opublikowana w roku 1969. Kristeva wnosi w posagu do francuskiej myśli koncepcję dialogowości i polifoniczności tekstu literackiego Michaiła Bachtina. Przeciwstawia się strukturalistycznej koncepcji dzieła jako obiektu zamkniętego, skończonego, samowystarczalnego, rozpatrując je jako obszar wzajemnego oddziaływania wielu kodów, języków i podmiotów wypowiedzi. W tym kontekście wprowadza termin „intertekstualność”, który zrobi niebywałą karierę w całym świecie i stanie się zaczynem dla wielu kierunków i szkół badawczych.

Kristeva od początku była odbierana jako autorka niełatwa w lekturze, posługująca się hermetycznym niekiedy językiem, zaskakująca zbijającymi z tropu odwołaniami do rozmaitych dziedzin wiedzy i teorii naukowych – marksizmu, filozofii, językoznawstwa czy wyższej matematyki. Z jednej strony budziło to respekt dla jej wszechstronnego wykształcenia, z drugiej – zniechęcało do dokładnej lektury jej tekstów, a także ograniczało liczbę przekładów na języki obce. Zawsze jednak towarzyszyło jej przekonanie, że jest to książka historycznie ważna, prawdziwie klasyczna, która wywarła na badania literackie bardzo istotny wpływ.

„Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” to dwumiesięcznik literaturoznawczy wydawany od 1990 przez Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk we współpracy ze Stowarzyszeniem Pro Cultura Litteraria. Pismo należy do najlepiej punktowanych na liście MNiSW i w European Reference Index for the Humanities (ERIH). Znajduje się także na liście filadelfijskiej ISI Master Journal List (Arts & Humanities Citation Index). Artykuły z poszczególnych numerów są dostępne on-line w Central and Eastern European Online Library.

Na podstawie własnego doświadczenia czytelniczego każdy z nas potrafi wskazać momenty lektury, w których tekst (nawet jeśli nie zadamy sobie trudu sięgnięcia po oryginał) nie pozwala nam zapomnieć o tym, że jest przekładem. W klasycznej literaturze przekładoznawczej opisuje się to zjawisko jako wynik zderzenia kultury oryginału z kulturą przekładu, właśnie tutaj poszukując podstawowych przyczyn nieprzekładalności. W rzeczywistości jednak jednoznaczność tego podziału podważająca dające się wychwycić zarówno w oryginale, jak i w przekładzie czynniki dodatkowe, a mianowicie elementy kodu kulturowego zaczerpnięte z kultur zewnętrznych w stosunku zarówno do tekstu wyjściowego, jak i docelowego, określane jako składniki tzw. trzeciej kultury. Obserwacja ich "transplantacji" między oryginałem a przekładem stanowi przedmiot zainteresowania tej książki.

Tom Znaki czy nie znaki? powstał z inicjatywy profesora Gennadija Zeldowicza w Zakładzie Semiotyki Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego i jest plonem cyklu spotkań naukowych pod tym właśnie tytułem. W publikacji przedstawiono różne podejścia zarówno do terminu znaku, jak i kwestii jego inności.
Tom otwiera rozprawa Andrzeja Bogusławskiego, która dotyczy kwestii kluczowej dla tej tematyki, a mianowicie zależności między wyrazem znak a wyrażeniami językowymi, które w ramach semiotyki są zaliczane do znaków.
Autorzy trzech artykułów snują rozważania dotyczące syntaktyki, czyli kombinacji znaków językowych, i miejsca tej nauki w systemie nauk o języku. Kolejne trzy artykuły poświęcone są strukturze dyskursu. Całość zamykają prace dotyczące znaków niejęzykowych: zależności między językiem ciała a przynależnością do określonego kręgu kulturowego, pojęcia narodowych języków ciała, a także problemów teoretycznych i metodologicznych związanych ze zwrotem nauk humanistycznych w kierunku semiotyki kultury oraz możliwości badań frazeologicznych z perspektywy semiotyki kultury.
Publikacja adresowana jest do lingwistów, kulturoznawców oraz osób zainteresowanych zagadnieniami semiotycznymi.