(Nie)pojednane Opozycje. Szachowe Tropy W Tekstach Kultury Nowoczesnej

Innowacyjność publikacji polega nie tylko na przygotowaniu antologii literackich tekstów gettowych, które w oryginalnej wersji są rozproszone po licznych publikacjach, oraz przygotowaniu gotowych scenariuszy do pracy z młodzieżą, lecz także na poszerzeniu praktycznych propozycji dydaktycznych o konteksty historyczne – historię szkolnictwa w Łodzi, w tym szkolnictwa żydowskiego, losy dzieci w Łodzi podczas wojny oraz losy dzieci żydowskich w łódzkim getcie. To naukowe wprowadzenie pozwoli nauczycielom lub osobom pracującym z młodymi ludźmi przybliżyć realia świata, o którym opowiada literatura piękna i wspomnieniowa.
Z recenzji prof. Magdaleny Ruty
Die Innovation der Publikation besteht nicht nur in der Erstellung einer Anthologie literarischer Gettotexte, die in der Originalfassung auf zahlreiche Publikationen verstreut sind, und in der Erstellung fertiger praktischer didaktischer Vorschläge für die Arbeit mit Jugendlichen, sondern auch in der Erweiterung mit historischen Kontexten, die sowohl die Geschichte des Schulwesens in Łódź, das Schicksal der Kinder in Łódź während des Krieges als auch das Schicksal jüdischer Kinder im Getto Lodz/Litzmannstadt darstellen. Diese wissenschaftliche Einführung ermöglicht Lehrern oder Pädagogen, die mit Kindern und Jugendlichen arbeiten, die Wirklichkeit dieser Welt zu vermitteln, über die in der Literatur sowie in Tagebüchern und Memoiren erzählt wird.
Aus dem Gutachten von Prof. Magdalena Ruta

Zachodzące przemiany społeczno-kulturowe domagają się rewaloryzacji dotychczasowych ustaleń z zakresu prawa autorskiego i denaturalizacji pojęcia autorstwa, jego dyskursywizacji z uwzględnieniem kontekstów prawnych, ekonomicznych, estetycznych i teoretycznoliterackich. Autor jest nie tylko podmiotem procesu twórczego, lecz także nośnikiem określonej ideologii. Autorstwo wyłania się w XVIII wieku jako narzędzie w starciu sił politycznych, społecznych i ekonomicznych, autor staje się chwytem retorycznym w nierównej walce toczonej przez feudalny porządek z kapitalizmem. Opowieść o autorstwie to historia urynkowienia literatury i kultury. Ideologia autorstwa, maskowana wieloma metaforami i kategoriami (takimi jak oryginalność czy geniusz), podtrzymywana przez instytucje w rodzaju krytyki i teorii literatury, służy przemianie twórczości w przedmioty estetyczne, łatwe do skonsumowania towary bez kłopotów funkcjonujące na komercyjnym rynku. Jednocześnie zagadnienie autorstwa pozostaje problemem kulturowej autoidentyfikacji, określając, czyje głosy uchodzą za prawomocne i autorytatywne, a które podlegają systemowemu uciszaniu. Monografia stanowi kompleksowe omówienie historii autorstwa i jego licznych kontekstów: niekwestionowanej i niebezpiecznie anachronicznej dominacji romantycznego modelu autorstwa, represji autorstwa kobiecego, metaforycznej śmierci autora i problemu autorstwa zbiorowego.

Niniejsza książka, wydana w Japonii w roku 2012, jest jedną z pierwszych transgatunkowych analiz twórczości Schulza, ujmującą w jednej perspektywie jego dzieła literackie i plastyczne, począwszy od najwcześniejszych rysunków z drugiej dekady XX wieku aż do opowiadań z drugiej połowy lat trzydziestych. Ariko Kato bada autoreferencyjne tematy i motywy pojawiające się powtarzalnie w twórczości literackiej i wizualnej Schulza. Wydobywa w ten sposób obecną w tym dziele modernistyczną refleksję nad medium sztuki – fundamentalne Schulzowskie pytania o sens przedstawienia artystycznego czy tradycyjna koncepcje mimesis.

(nota wydawcy)



O wybitności książki Ariko Kato świadczy przede wszystkim zamiar całościowego ujęcia twórczości Schulza – to znaczy zarówno twórczości literackiej, plastycznej, jak i problematyki teoretycznej wpisanej w rozważania Schulza na temat sztuki. Towarzyszą temu mistrzowskie rozważania analityczne o poszczególnych zagadnieniach oraz znakomita orientacja Autorki w historycznych źródłach i inspiracjach literacko-estetycznych Schulza – zwłaszcza z kręgu piśmiennictwa niemieckojęzycznego. W rezultacie powstała książka, która jest znakomicie uzasadnionym wywodem naukowym, zawierającym oryginalne i błyskotliwie przedstawione tezy oraz nowe pomysły interpretacyjne, a nawet odkrycia.

z recenzji wydawniczej Włodzimierza Boleckiego



Ariko Kato

Literaturoznawczyni i kulturoznawczyni, tłumaczka, profesor Uniwersytetu Języków Obcych w Nagoi w Japonii. Uzyskała stopień doktora kulturoznawstwa interdyscyplinarnego na Uniwersytecie Tokijskim. Odbyła staże naukowe na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako visiting fellow prowadziła badania w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, US Holocaust Museum oraz na Uniwersytecie Yale. Autorka Buruno Shurutsu. Me kara te e [Bruno Schulz. Od oczu do rak] (Tokio 2012), redaktorka Buruno Shurutsu no sekai [Świat Brunona Schulza] (Yokohama 2013) i Porando to Nihon ni okeru dainijisekaitai sen no kioku. Horokosuto to Hiroshima [Pamięć o II wojnie światowej w Polsce i Japonii. Holokaust i Hiroszima] (Tokio 2021), współredaktorka tomu Holokaust i Hiroszima w perspektywie porównawczej. Pamięć o II wojnie światowej w Polsce i Japonii (Warszawa 2018). Przetłumaczyła z polskiego na japoński Medaliony Zofii Nałkowskiej oraz Akacje kwitną Debory Vogel (częściowo z jidysz); ostatnia z tych publikacji została uhonorowana w Japonii nagrodą The Best Translation Prize w_roku 2020.

Publikacja zawiera głównie interpretacje konkretnych wierszy, ale także omówienia tomów lub całej twórczości poetów – przede wszystkim Nowej Fali i twórców skupionych wokół pisma „Topos”, chociaż Czytelnik znajdzie też teksty poświęcone Zuzannie Ginczance – poetce należącej do generacji piszącej jeszcze w II Rzeczpospolitej – czy Urszuli Kozioł oraz poetek i poetów urodzonych w latach 50., jak Marta Fox, Anna Frajlich, Jan Polkowski i Jacek Kaczmarski. To zbiór komplementarny ważny dla szerokiego grona humanistów.

It has been nearly fifty years since Mikhail Mikhailovich Bakhtin (1895-1975) put forward the term "dialogic imagination" in the title of his four essays on language and the novel, thereby announcing a new direction in linguistic and literary research. In the present volume, we revisit Bakhtinian (and marginally Buberian) thought from three perspectives: discourse, literary text, and interaction in educational settings. It is how we intend to pay tribute and homage to the diversity and universality of his ideas to testify to their unquestionable versatility and fertility.

Głównym problemem rozważanym w książce jest doświadczanie czasu zdeponowanego w pamięci kultury – w jej tekstach, przed-tekstach i „pozatekstach”, zgromadzonych w archiwach. Pamięci towarzyszy, także w skali kulturowej, zapominanie. Oba te integralnie połączone ze sobą procesy decydują zarówno o aktualności przeszłej wiedzy, jak i o jej wypadaniu z dominujących aktualnie obiegów, a niekiedy o nieoczekiwanych powrotach. Kolejne rozdziały książki, poświęcone „starowatorom” literaturoznawstwa XX stulecia (przede wszystkim Michaiłowi M. Bachtinowi, Romanowi Ingardenowi i Romanowi Jakobsonowi), podejmują pytania o obecność i ważność ich dokonań dzisiaj. Odzyskiwaniu czasu przeszłego dokonanego i przekształcaniu go w czas przeszły niedokonany służą także analizy niezwykłego fenomenu w skali środkowo- i wschodnioeuropejskiej: studenckich kół naukowych, w których rodziło się nowoczesne literaturoznawstwo. Takim fenomenem są także zrodzone w pierwszych dekadach XX wieku literaturoznawcze terminy, których cyrkulowanie w światowym obiegu, przenikanie do dyscyplin ościennych, przesunięcia znaczeniowe (a nawet nazwowe) pozwalają prześledzić nie tylko zmienne koleje badań literackich, ale także postawić pytanie o ich tożsamość. Ta, choć wydaje się nader rozchwiana, jak wynika ze studiów obejmujących całe stulecie, okazuje się zastanawiająco stabilna.

******

Experiencing Time in the Archives

The main problem discussed in the book is the experience of time deposited in the memory of culture – its texts, pre-texts and “beyond-texts” collected in archives. Memory is accompanied – also on a cultural scale – by forgetting. Both of these integrally connected processes determine the topicality of past knowledge and its falling out of the currently dominant circuits, and sometimes unexpected returns. The subsequent chapters of the book, devoted to “oldvators” of literary criticism (mainly Mikhail Bakhtin, Roman Ingarden and Roman Jakobson), ask about their presence and the importance of their achievements today. The analyses of this unusual phenomenon on the Central and Eastern European scale – student scientific circles in which modern literary studies were born – serve to recover past perfect and transform it into past imperfect. Such a phenomenon are also literary terms born in the first decades of the 20th century, whose circulation in the world, penetration into the neighboring disciplines, semantic (and even name) shifts allow to trace not only the changing story of literary research, but also to ask a question about its identity. This identity, although seemingly unstable, as shown by studies spanning the entire century, appears to be surprisingly steady.