Nieposłuszeństwo wobec prawa

Myśl oświecenia, uznająca wolność za jedno z podstawowych praw jednostki, zwróciła uwagę na kwestię uwięzienia człowieka przed wyrokiem, a także przyniosła pierwsze idee dotyczące zasad tymczasowego aresztowania, których praktyczne urzeczywistnienie nastąpiło na przełomie XVIII i XIX wieku. Jednym z głównych postulatów było przyjęcie reguły oddzielania osób zatrzymanych przed wyrokiem od już skazanych. Stopniowo wprowadzano ośrodki penitencjarne przeznaczone tylko dla osób tymczasowo aresztowanych, a w europejskich procedurach karnych zaczęły pojawiać się przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania tych jednostek.
W Księstwie Warszawskim od samego początku zaczęto apelować o utworzenie bardziej rozbudowanego systemu ośrodków pozbawienia wolności, w tym rozdzielanie miejsc służących do przetrzymywania osób, względem których nie zapadł jeszcze wyrok w zależności od etapu postępowania przygotowawczego. Wówczas nie udało się jednak wprowadzić w życie reformy więziennictwa. Dopiero czasy Królestwa Polskiego przyniosły realne działania centralnych organów rządowych. Nie było to natomiast łatwe zadanie, gdyż brakowało regulacji dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostek penitencjarnych.
Na przykładzie rozwoju instytucji aresztów detencyjnych w publikacji ukazano problemy, z jakimi mierzyły się centralne organy administracji rządowej w trakcie tworzenia zmierzającego ku nowoczesności więziennictwa w Królestwie Polskim, w tym struktur administracyjnych. Przedstawiono próby wdrażania rodzących się humanitarnych idei penitencjarnych pomimo ograniczeń wynikających z sytuacji społeczno-gospodarczej państwa.

Podręcznik zawiera omówienie szerokiego spektrum myśli politycznej i prawnej od czasów antycznych do schyłku XX wieku. Autor dokonał wyboru doktryn, które według tradycji europejskiej miały i często nadal mają znaczący wpływ na rozwój nie tylko poszczególnych ideologii, lecz także instytucji politycznych i prawnych. Wiele uwagi poświęca również polskiej myśli politycznej i prawnej. W odróżnieniu od większości obecnie wydawanych podręczników proponuje bardziej dogłębne omówienie poszczególnych doktryn, odwołując się do źródeł i literatury, co umożliwia studentowi na samodzielne studia. Całość zamyka indeks nazwisk i osób.

Publikacja zawiera teksty odnoszące się do szeroko pojmowanej problematyki informatyzacji i jej wpływu na kształt prawa. Problemy te ukazane zostały, począwszy od prawa rzymskiego, poprzez prawo globalne, aż do prawa nowych technologii. Autorzy skupili się na zagadnieniach związanych z kwestiami rodzinnymi, np.: modelami rodziny, pozycją kobiety w systemie prawa, obowiązkiem alimentacyjnym. Omówiono też różne formy przemocy związane z cyfryzacją oraz problemy dotyczące sytuacji kobiety w społeczeństwie od czasów antycznego Rzymu do świata wirtualnego.

Publikacja zawiera ponadto teksty dotyczące sztucznej inteligencji, np.: prawo do prywatności w wirtualnym świecie czy prawo gospodarcze a technologie teleinformatyczne. Monografia w swym założeniu ma stanowić swoisty pomost dyskusyjny pomiędzy prawnikami, którzy zajmują się prawem tradycyjnym, czyli prawem rzymskim, a tymi, którzy zajmują się prawami nowych technologii, prawem typowym dla epoki cyfryzacji. Bez tego dialogu wiele rozwiązań normatywnych, budowanych w odseparowanych, zamkniętych środowiskach prawniczych, byłoby bowiem oderwanych od siebie. Nowe rozwiązania zaś mogą pozostać niezrozumiałe w dotychczasowym kontekście kulturowym. Tylko dialog i wspólne publikacje przedstawicieli różnych środowisk prawniczych mogą doprowadzić do powstania dobrej jakości przepisów prawa, akceptowanych przez większość społeczeństwa uformowanego już w sposób typowy dla społeczeństwa cyfrowego.

Książka została przygotowana głównie przez pracowników Uniwersytetu SWPS, studentów i doktorantów, uczestniczą w niej także osoby z ośrodków krajowych (Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Wrocławski czy Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie) oraz zagranicznych (Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, Universitat Jaume I, Universita degli Studi di Bari Aldo Moro), współpracujących z Uniwersytetem SWPS.

Praca stanowi ważny głos w dyskusji nad przeobrażeniami polskiego wymiaru sprawiedliwości. Wśród problemów, o których traktuje znalazły się takie zagadnienia, jak: nadużywanie tymczasowego aresztowania i dostęp osób zatrzymanych do obrońcy, nieodpłatna pomoc prawna, ochrona praw kobiet, przeciwdziałanie dyskryminacji religijnej, rozwiązywanie sporów prywatnoprawnych w drodze mediacji, prawna ochrona zwierząt i środowiska, prowadzenie posiedzeń i rozpraw sądowych w formie zdalnej.
Powstanie publikacji podejmującej tak wiele wątków było możliwe dzięki zaangażowaniu osób reprezentujących różne środowiska prawnicze. Kierująca Zespołem Autorów dr Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska zdołała namówić do współpracy adwokatów i radców prawnych, sędziów i prokuratorów oraz osoby zajmujące się prawem naukowo.

Księga jubileuszowa przygotowana przez Katedrę Kryminologii i Polityki Kryminalnej dla dr hab. prof. UW Beaty Gruszczyńskiej, znakomitego kryminologa i specjalisty z zakresu polityki kryminalnej. Do uświetnienia jubileuszu i napisania tematycznego tekstu zaproszono najwybitniejszych przedstawicieli polskiej i międzynarodowej nauki, szczególnie z zakresu kryminologii.

Wybrane artykuły zostały podzielone na cztery części odpowiadające głównym polom badań Jubilatki: Część I. Kryminologiczne analizy statystyk przestępczości, Część II. Kryminologiczne badania nad przemocą, Część III. Kryminologia porównawcza, Część IV. Kara i co dalej?

******

To Measure and Understand Crime. A Jubilee Volume to Professor Beata Gruszczyńska

A study on criminology prepared to celebrate the jubilee of Professor Beata Gruszczyńska. The authors perform a criminological analysis of crime statistics, explore crime against women and cybercrime, describe crime in contemporary Ukraine and Russia and reflect on prison sentences and capital punishment.

Wydanie książki o działalności krakowskich adwokatów pochodzenia żydowskiego do 1939 roku to wyjątkowe wyzwanie, jakiego podjęli się wspólnie Bartosz Heksel i wydawnictwo EMG. Publikacja uzupełnia dotkliwą lukę w badaniach nad międzywojennym żydowskim Krakowem i jedną z najważniejszych wówczas grup społecznych miasta.
Jesteśmy przekonani, że popularnonaukowy charakter dzieła przyczyni się do wzrostu świadomości o zgładzonym świecie nie tylko wśród historyków i badaczy, ale dotrze także do szerokiego grona czytelników.
Książka jest poświęcona prawnikom żydowskiego pochodzenia oraz roli, jaką odgrywali w międzywojennym Krakowie. Dotyczy ona ich działalności społecznej, politycznej, kulturalnej i naukowej, a także wkładu w rozwój polskiej oraz europejskiej myśli prawniczej. Uzupełnieniem obrazu są historie konkretnych osób i ich rodzin, wybrane głośne sprawy sądowe, w których brali udział, a także charakterystyczne dla epoki przykłady życia towarzyskiego ówczesnych elit. W publikacji przedstawiono również losy krakowskich adwokatów w czasie wojny i po jej zakończeniu. Książka wykorzystuje dokumenty archiwalne i jest ilustrowana zdjęciami i materiałami pochodzącymi z kolekcji muzealnych lub prywatnych, do tej pory rzadko bądź w ogóle nie prezentowanych.
Pracę uzupełnia 429 biogramów osób, które uprawiały zawód adwokata w roku 1939.

Bartosz Heksel to absolwent historii na Uniwersytecie Jagiellońskim (2010), studiów podyplomowych Nazizm Totalitaryzm Holokaust prowadzonych przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz podyplomowych studiów muzealniczych na UJ. Od 2012 roku pracuje w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, obecnie jako adiunkt w oddziale Apteka pod Orłem. Jest autorem scenariusza trzech wystaw czasowych: Emigrejtan. Zygmunt Nowakowski krakowianin na wygnaniu, Zwierzyniec zaprasza: Dębniki i Żegota. Ukryta pomoc, współautorem katalogu Żegota. Ukryta pomoc (2017) i kilku wystaw plenerowych, a także autorem artykułów o Krakowie i krakowskich Żydach, publikowanych w Krzysztoforach. Zeszytach Naukowych Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.