Pamiętniki

Studia, które wchodzą w skład tomu, są z jednej strony kontynuacją i poszerzeniem stałych zainteresowań autora epoką renesansu i oświecenia, z drugiej zaś nawiązują do kwestii bardziej uniwersalnych kultury europejskiej i słowiańskiej, jak również do związków polsko-włoskich. Jestem głęboko przeświadczony o celowości udostępnienia studiów Sante Graciottego polskim odbiorcom nieznającym języka włoskiego. Nie tylko wzbogacają one z pewnością ich wiedzę i świadomość własnej tradycji, ale mogą stać się ponadto inspiracją dla tych, którzy nie mieli dotychczas okazji zetknąć się z metodami badawczymi i sposobem myślenia tradycyjnej i rygorystycznej włoskiej filologii. [ z recenzji wydawniczej Piotra Salwy]

Aż trudno uwierzyć, że Kronika Polaków (Chronica Polonorum) Macieja z Miechowa musiała czekać ponad 500 lat na upowszechnienie jej wśród Polaków właśnie. To wielkie dzieło było oczywiście dobrze znane historykom, bardzo wielu z nich na przestrzeni tych 500 lat do niego się odwoływało, ale czytanie go wymagało dobrego opanowania łaciny. Dokładnie pół tysiąca lat od śmierci Miechowity (1457–1523) ukazuje się – staraniem wydawnictwa Biały Kruk – polskie tłumaczenie całej Kroniki z przeznaczeniem dla szerszego odbiorcy. Okazuje się, że dzieło to nie utraciło swego blasku, nie osłabły też jego walory narracyjne, czyta się je świetnie. Miechowita zwyczajem dawnych kronikarzy sięga do najdawniejszych dziejów, można powiedzieć do pradziejów Polski, do Kraka i Lecha, opowiadając kolejno o najważniejszych wydarzeniach oraz postaciach aż do czasów Zygmunta Starego. Akcentuje postawy, które dziś nazywamy patriotycznymi, podkreśla przywiązanie Polaków do wiary chrześcijańskiej, akcentuje ich waleczność i gospodarność. Ale nie waha się też wytykać błędów. Ta księga jest pouczającą lekcją historii także dla nas, Polaków współczesnych. Wydanie XXI-wieczne wzbogacone zostało 47 oryginalnymi, pochodzącymi z 1521 r. ilustracjami – drzeworytami, które zdobiły pierwotne wydanie dzieła Miechowity. Są to wszystko portrety imaginacyjne stanowiące świadectwo czasów autora. Kronikę wydrukowano wówczas bardzo starannie w Krakowie, w słynnej manufakturze Hieronima Wietora. Wybitne edytorstwo renesansowe zobligowało współczesnego wydawcę do zachowania najwyższego poziomu. Przekazujemy do rąk Polaków księgę stanowiącą dowód ich wielowiekowego i szlachetnego dziedzictwa.

Zniszczenia dokonane przez wojska – zarówno szwedzkie, jak i własne – na terytorium Rzeczypospolitej w czasie tzw. potopu uchodzą za wyjątkowo dotkliwe w dziejach kraju. Czarna legenda głosi, że rabunki i zniszczenia tego okresu przyczyniły się do załamania gospodarki i ostatecznego upadku miast Rzeczypospolitej. Sceptycy nie kwestionują kryzysu gospodarczego i ustrojowego państwa, ale zauważają, że nawet po klęsce połowy stulecia w wielu koronnych ośrodkach miejskich trwało ożywienie budowlane, powstawały wybitne dzieła architektury barokowej, przebudowano wiele kamienic, rezydencji i pałaców. Prezentowana monografia dotyczy stanu zaludnienia i zabudowań widzianych przez pryzmat podatków nakładanych na mieszkańców pięciu dużych miast Korony (Warszawa, Kraków, Poznań, Lublin i Lwów). Analiza stanu kamienic oraz nierówności majątkowych scharakteryzowanych poprzez repartycję podatków w kilku przekrojach chronologicznych daje odpowiedź nie tylko na zasadnicze pytanie o rolę zniszczeń w okresie tzw. potopu w dziejach gospodarczych Rzeczypospolitej, lecz także o zróżnicowanie jej dużych miast przed najazdem szwedzkim i po nim. Badając wymienione ośrodki miejskie pod kątem nierówności majątkowych, autorka zestawia je z innymi miastami europejskimi i stara się odpowiedzieć na pytanie, czy Warszawa, Kraków, Poznań, Lublin i Lwów były jedynie ośrodkami peryferyjnymi, czy też można w ich przypadku mówić o kształtowaniu się cech wielkomiejskości.

******

Townspeople and Taxes. Wealth Inequalities in Chosen Cities of the Polish Crown in the 17th Century

The monograph is concerned with the population and buildings of five big cities of the Polish Crown (Warsaw, Cracow, Poznan, Lublin and Lviv) in the light of taxes imposed on their inhabitants. The analysis of the state of the tenements and wealth inequalities indicates the consequences of the destruction during the so-called Deluge in the economic history of the Polish Commonwealth and explores the differences between the cities before and after the Swedish invasion.

Pamiątki Soplicy są zbiorem gawęd szlacheckich opowiadających o latach konfederacji barskiej, czyli zbrojnego związku szlachty polskiej wymierzonego przeciwko kurateli Imperium Rosyjskiego i reprezentującemu tę kuratelę ostatniemu królowi Rzeczypospolitej Obojga Narodów Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Utwór składa się z dwudziestu pięciu gawęd, których bohaterem i fikcyjnym narratorem jest Seweryn Soplica, archetyp polskiego szlachcica, kierujący się w swoim postępowaniu typowymi dla swojego środowiska wartościami, światopoglądem i poczuciem humoru. Pamiątki Soplicy zostały napisane w połowie dziewiętnastego wieku przez Henryka Rzewuskiego, który kierował się pragnieniem zachowania pamięci o utraconych czasach, tradycjach i języku. Książka spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem i na trwałe wpisała do kanonu polskiej literatury pięknej.

Lektura dla szkół średnich

Spis treści:
Część I Bunt ks. Michała Glińskiego
I Kariera ks. Michała Lwowicza Glińskiego
II Konflikt Glińskiego z członkami
rady wielkoksiążęcej
III U szczytu sławy – Kleck i upadek
IV Bunt Glińskich – wojna i jej skutki
V Łopuszna – Smoleńsk – więzienie – Orsza
VI Powrót do łask – ponowny upadek i śmierć
Epilog
Pokłosie. Potomstwo braci Lwowiczów w Rosji
Indeks nazwisk
Bibliografia
Wykaz skrótów
Spis tablic genealogicznych
Spis map i schematów


Notka o książce:

Historia rodu książąt Glińskich opowiada o ich rodowodzie i głównych przedstawicielach, którzy zaistnieli na scenie politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Bunt księcia Michała Lwowicza Glińskiego i jego braci wobec króla Zygmunta I i części jego rady hospodarskiej ukazuje złożone stosunki polityczno-społeczne i religijne na Litwie. Wystąpienie zbrojne Glińskich przeciw władcy spowodowało masowa emigracje większości członków rodu, a także ich klienteli do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Praca opisuje powiązania rodowe nie tylko książąt i panów litewskich, ale również książąt ruskich i panującej dynastii Rurykowiczów w Wielkim Księstwie Moskiewskim na wielu tablicach genealogicznych. Ponadto znajdują sie tam liczne opisy bitew oręża polsko-litewskiego z wojskami moskiewskimi i tatarskimi, przedstawione również na schematach. Książka kończy sie historią losów potomków Lwowiczów Glińskich, którzy żyli w trudnych czasach okrutnych rządów cara Iwana IV Groźnego...


Notka o autorze:

Ryszard Przybyliński (ur. w 1955 w Odolanowie). W 1979 r. ukończył w Toruniu Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Rakietowych i Artylerii w specjalności rakiet operacyjno-taktycznych. Dalsze swoje życie związał z Choszcznem w województwie zachodniopomorskim. W latach następnych ukończył magisterskie studia historyczne w Wojskowym Instytucie Historycznym. Tamże w 2000 r. rozpoczął studia doktoranckie, których nie ukończył z powodu likwidacji WIH. W 2002 r. mjr Ryszard Przybyliński zakończył zawodową służbę wojskową. Jednocześnie rozpoczął pracę jako nauczyciel historii w gimnazjum w Pełczycach, później w Lubianie, a następnie w Zespole Szkół Nr 1 w Choszcznie, także jako nauczyciel historii, gdzie stworzył pierwszą klasę licealną o profilu mundurowym, której został wychowawcą. Obecnie oddaje sie pracy twórczej w dziedzinie historii. Zainteresowania badawcze Autora skupiają sie na końcu epoki średniowiecza i wieku XVI. Jego debiutem literackim była biografia „Hetman wielki koronny Mikołaj Mielecki (ok. 1540–1585)”, wydana dwukrotnie w latach 2002 i 2003.