„Rękopis znaleziony w Saragossie” Jana Potockiego i wybrane powieści XX wieku (Fowles – Rosendorfer – Gretkowska)

Książka, którą trzymają Państwo w rękach, to wyjątkowo kompetentne i przemyślane wprowadzenie w twórczość Juliana Kornhausera. Wybitny polski poeta trafił na znakomitego krytyka, któremu nie po raz pierwszy udaje się przekonać czytelników, że warto czytać wiersze, i że można robić to w sposób niebanalny. Jestem pewien, że interpretacje Adriana Glenia to świetny punkt wyjścia do rozmowy o miejscu Kornhausera, ale także rozmowy o miejscu poezji w naszym życiu i o drodze, jaką ta ostatnia nieustannie w nas przemierza.

Jacek Gutorow

Nr 1 (1): Rozprawy i artykuły: Inne życie historii (w literaturze). Prezentacje: Darek Foks Redaktor naczelny – Adam Dziadek Red. materiałów w części „Inne życie historii (w literaturze)” – Krzysztof Uniłowski Rozprawy zamieszczone w pierwszym tomie nowego czasopisma śląskiej polonistyki koncentrują się wokół tematu: Inne życie historii (w literaturze). W odpowiedzi na tak zadany temat autorzy artykułów przywołali między innymi takie oto nazwiska: Michel Foucault, Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz, Emil Zola, Jacek Bocheński, Teodor Parnicki, Krzysztof Kamil Baczyński, Julia Hartwig, Joe Kubert, Art Spiegelman. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Darek Foks. Prócz próbki jego twórczości znalazły się w tym dziale: rozmowa o pisarstwie Darka Foksa, artykuł poruszający kwestię poezji Foksa i jej roli w „uświadamianiu zmian, jakim podlega pozycja sztuki w późnokapitalistycznych społeczeństwach”. Ponadto w tomie wyróżniono część Archiwalia (gdzie znalazło się opracowanie noszące tytuł Cenzura a powieści Teodora Parnickiego), oraz działy: Recenzje i omówienia (tu m.in. recenzje Ciał Sienkiewicza Ryszarda Koziołka i Życia na miarę literatury Michała Pawła Markowskiego) oraz Kronika.

Red. naczelny Adam Dziadek, redaktorzy materiałów w części „Ojciec, nasz bliźni” Krzysztof Kłosiński, Dawid Matuszek

Drugi numer „Śląskich Studiów Polonistycznych” z 2015 roku w zasadniczej części poświęcony jest ojcowskiej figurze. Autorzy artykułów zamieszczonych w dziale głównym przyglądają się tej figurze w rozmaitych kontekstach: psychoanalitycznym, politycznym, religijnym, postsekularnym, filozoficznym. Interesują się między innymi genezą sumienia powstającego w relacji z ojcem oraz konsekwencjami osłabienia ojcowskiej pozycji. Na rozmaite sposoby omawiają kryzys tradycyjnych wzorów męskości oraz modyfikacje wyobrażeń dotyczących ojcostwa, braterstwa, synostwa. Figury ojcowskie wkomponowane zostają także w problemy rewolucji i tyranobójstwa. Przedmiotem egzemplifikacji stają się teksty literackie (między innymi Sienkiewicza, Schulza, Orzeszkowej, Macha, Kafki, Wata, Karpowicza) oraz filozoficzne (między innymi Hegla, Agambena, Schmitta).

Dział "Prezentacje" zawiera teksty komentujące poetycką twórczość Edwarda Pasewicza, wywiad z autorem oraz jego wiersze.

Numer uzupełniają stałe działy: "Varia", "Recenzje i omówienia" oraz "Kronika".

Autorzy tomu (Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL postanowili przyjrzeć się procesom, problemom, postaciom, utworom, które, jak powiedziałby Ankersmit, wykazują bezpośredni związek z „charakterem epoki”, bowiem istniały w latach 1945–1989, więc dotyczą tamtej epoki, która oficjalnie ma złą prasę, mniej oficjalnie zaś niektórzy wspominają ją z nostalgią, inni z pogardą czy rozgoryczeniem, a badacze zgadzają się, co do tego, iż owe lata to dla literatury polskiej czas głębokiego uwikłania w sprawy polityczne, podziału na opcję krajową i emigracyjną, budowania kontr-dyskursu, spod którego potrafi czasem wychynąć dyskurs właściwego dysponenta władzy – imperium wschodniego sąsiada realizującego swoje interesy także w Polsce, wreszcie – czas wypracowywania adekwatnych do okoliczności sposobów komunikowania się z czytelnikiem. Ale też czas modernizacyjnego szaleństwa, trochę groteskowy i zwariowany, co próbowały uchwycić w swoich programach choćby ówczesne kabarety literackie opisujące PRL-owską rzeczywistość i do czego nawiązuje motyw graficzny autorstwa Romana Cieślewicza na okładce tomu, pochodzący z marcowej edycji magazynu ilustrowanego „Ty i Ja” (1962, nr 3), któremu to magazynowi poświęca uwagę w jednym z rozdziałów książki Justyna Jaworska.
Wspomniana problematyka zasługuje na rozbudowaną syntezę. Tom proponuje zaledwie rekonesans, sygnalizuje ważność pewnych pól badawczych, proponuje inne podejście do tego fragmentu procesu historycznego (vide: sugestia Grażyny Borkowskiej, by literaturę polską lat 1945–1989 ujmować jako powojenny modernizm).
Książka stanowi świadectwo osobistych zainteresowań literaturoznawców starszej i młodszej generacji, a więc jest też poniekąd opisem opisujących (nie tylko opisywanego). Ich refleksje zostały zaprezentowane w układzie starającym się, w miarę możliwości, zachować chronologię procesu historycznego.
Nie jest to jedyna zasada grupowania tekstów w tym tomie. Składają się nań zarówno opracowania problemowe, dotykające szerszego przekroju zagadnień (Hanny Gosk Początek. Powojenna rzeczywistość w polskiej prozie lat czterdziestych XX wieku – refleksja o pominięciach i stłumieniach w narracjach prozatorskich czasu wielkiej zmiany, Przemysława Czaplińskiego PRL i sarmatyzm – tekst, w którym rozważana jest specyfika PRL-owskiego wypracowywania wzorów kulturalnego życia), jak i studia szczegółowe poświęcone wybranym aspektom rzeczywistości i literatury tamtego okresu (Jerzego Jarzębskiego rozważania o mowie rzeczy w mrocznej pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, Aliny Molisak – o fenomenenie „marcowych” narracji w krajowej prozie polskiej, Andrzeja S. Kowalczyka – o echach wydarzeń marca 1968 roku w środowisku „Kultury” paryskiej). Autorzy poświęcają uwagę praktykowanym w latach powojennych formom narracji wspierającej dyskurs władzy i zwalczającej czy dekonstruującej jej wizję rzeczywistości (Damiana Strzeszewskiego Funkcjonalizacja motywu budowy. Pieczętowanie zgody na rzeczywistość…, Jagody Wierzejskiej Miejsce epifanii w retoryce dyskursu antykomunistycznego…, Anny Mach PRL-owskie ready meades Edwarda Redlińskiego). W książce wyraźnie zaznaczają się bloki zagadnień poświęconych politycznej specyfice epoki i postaw ludzi ją współtworzących, ale też próbom zdystansowania się wobec niej, świadczącym o tym, iż dla interpretacji dorobku poszczególnych indywidualności twórczych ramy periodyzacyjne lat 1945–1989 okazują się zbyt wąskie.

Spójrzmy Prawdzie w oczy. Jakie oblicze prawdy wówczas zobaczymy? Czy w XXI wieku ten termin ma jeszcze rację bytu? Czy istnieje jedna Prawda, czy wiele prawd? Co jest jej przeciwieństwem – kłamstwo, fikcja, a może nieprawda? Jak badać prawdę – czy potrafimy ocenić, co jest, a co nie jest prawdziwe? Czy możemy mówić prawdę o świecie i sobie samych, czy potrafimy mówić o prawdzie? Czy chcemy jeszcze o niej słuchać? Jaką rolę odgrywa prawda we współczesnej sztuce, mediach i w przestrzeni społecznej?
Autorzy poruszają w swoich artykułach różnorodne rozumienie przewodniego hasła tego tomu. Prawdę postrzegają między innymi jako kryterium określające stosunek artystów-performerów wobec realiów społecznych, element literackiej historiozofii Jarosława Marka Rymkiewicza czy wartość etyczną w literaturze faktu. Nieprawda to dla nich również fikcja literacka podniesiona do rangi instytucji prawnej, mistyfikacja we współczesnym kinie czeskim lub kategoria określająca sposób funkcjonowania sztuki w muzeach wirtualnych. Tak urozmaicone ujęcia tytułowej problematyki współbrzmią polifonicznie w naukach humanistycznych.

Zebrane w książce studia dotyczą obecności Europy (w znaczeniu geograficznym i kulturowym) w twórczości Apollinaire’a, wielkich tematów literatury europejskiej, przewijających się w dziełach twórcy "Alkoholi", recepcji jego pisarstwa w Europie, a także szczegółowych zagadnień związanych z wpływem i echem twórczości Apollinaire’a w Polsce i w dziełach kilku ważnych postaci europejskiej kultury, działających we Francji.

Tom zatytułowany Apollinaire à travers l’Europe (Apollinaire w Europie) jest owocem refleksji badaczy z kilku krajów (Francji, Niemiec, Austrii, Bułgarii, Włoch i Polski), których Instytut Romanistyki Uniwersytetu Warszawskiego w październiku 2011 roku zaprosił do dyskusji na temat Apollinaire’a i Europy.

Teksty w języku francuskim.

Le présent volume est le fruit de la réflexion de chercheurs de plusieurs pays (France, Allemagne, Autriche, Bulgarie, Italie, Pologne) que l’Institut d’Études romanes de l’Université de Varsovie a invités, en octobre 2011, a débattre au sujet d’Apollinaire et l’Europe. Le colloque a pris place dans une longue série inaugurée en 1968 par Maciej Żurowski qui avait allié Michel Décaudin et son équipe (dirigée par la suite par Claude Debon et Daniel Delbreil) aux recherches sur la poésie française de la deuxieme moitié du XIXe et de la premiere moitié du XXe siecle menées a l’Université de Varsovie. Apollinaire a travers l’Europe réunit des études sur l’Europe au sens géographique et culturel dans l’ouvre d’Apollinaire, sur les grands themes de la littérature européenne tels qu’ils se refletent dans les écrits de l’auteur d’Alcools, sur la réception de son ouvre en Europe ainsi que sur plusieurs questions relevant de l’influence ou de la résonance de l’ouvre apollinarienne en Pologne et aupres de quelques figures d’Européens actifs en France.